به‌گفته بسیاری از کارشناسان این آمدوشدها حکایت از شتاب گرفتن بی‌سابقه مناسبات ۲ کشور همسایه دارد. ترکمنستان دارای ۴ گذرگاه در ایران است که گذرگاه مرزی سرخس، لطف‌آباد، باجگیران (هر ۳ در خراسان‌رضوی) و اینچه‌برون (در گلستان) در ایران است که عمده ترددهای تجاری ریلی و جاده‌ای به‌ترتیب از طریق سرخس، اینچه‌برون و لطف‌آباد انجام می‌شود. در این بین خراسان‌رضوی از شمال و شمال‌شرق ۵۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان دارد که این مرز در محدوده شهرستان‌های قوچان، درگز، کلات، سرخس و صالح‌آباد واقع است.

توسعه تجارت بین ۵ کشور آسیای‌مرکزی
ترکمنستان به‌عنوان همسایه شمالی ایران، در کنار تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان ۵ کشور محصور در آسیای مرکزی هستند که برای انجام تبادلات تجاری خود، نیازمند مرزهای امن زمینی و مسیرهای جاده‌ای مطمئنی هستند و ایران سریع‌ترین، امن‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر برای دستیابی این کشورها به آب‌های آزاد است.
از آن میان ترکمنستان، با هزار و ۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران، به‌عنوان دروازه آسیای مرکزی از جایگاه بسیار ویژه‌ای در بخش تجارت بین‌المللی منطقه برخوردار است.
بررسی آمار ۵ماهه مبادلات تجاری بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان نشان می‌دهد که از ابتدای دولت سیزدهم بیش از یک میلیون تن کالا به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار بین ایران و ترکمنستان مبادله شده است که این رقم رشدی ۸۰ درصدی را در مقایسه با بازه زمانی مشابه نشان می‌دهد.
با این حال می‌طلبد، ایران به‌عنوان یکی از ۱۰ کشور طرف تجارت با ترکمنستان به جایگاه بالاتری دست یابد.

استحکام روابط اقتصادی
چهارشنبه هفته گذشته، سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری در رأس هیاتی عالی‌رتبه از مقامات سیاسی و اقتصادی کشورمان برای شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر به ترکمنستان سفر کرد.
به گزارش مهر رئیس‌جمهوری در این سفر علاوه بر شرکت و سخنرانی در اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر، با روسای‌جمهور کشورهای حاضر در اجلاس نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.
هرچند بررسی نحوه همکاری کشورها پیرامون موضوعات دریای خزر از اهداف اصلی این نشست بود، اما پیگیری مصوبات سفرهای قبل و بسط زنجیره گره‌گشایی‌ها میان ۲ کشور در دستور کار قرار گرفت.
در اثبات این زنجیره گره‌گشایی‌ها باید به سفر ماه قبل سردار بردی محمداف، رئیس‌جمهوری ترکمنستان به ایران و دیدارش با رهبر معظم انقلاب اشاره کرد، پیش از این سفر بود که زمزمه ازسرگیری ترانزیت مستقیم جاده‌ای از خاک ترکمنستان به کشورهای آسیای مرکزی به‌گوش رسید و چند روز بعد ترانزیت زمینی از سرخس خراسان‌رضوی به ازبکستان فراهم شد و اکنون چند روزی است ترانزیت زمینی از مرز لطف‌آباد این استان به ازبکستان نیز از سر گرفته شده است. هرچند راه زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب در روابط تجاری ایران و ترکمنستان مانده است، اما سفر رئیسی به عشق‌آباد و ادامه رایزنی‌ها به زنجیره توافقات به‌دست‌آمده خواهد افزود؛ توافقاتی که در گام نخست توسعه تجارت، صادرات و روابط دوجانبه محلی در استان‌های مرزی همچون خراسان‌رضوی را فراهم خواهد کرد و از طرفی به استحکام روابط عمیق اقتصادی ۲ کشور منجر خواهد شد.

ترکمنستان بی‌طرف در جهان و طرفدار توسعه روابط با همسایه
سفیر ایران در عشق‌آباد به‌تازگی در گفت‌وگویی که با پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری KHAMENEI.IR انجام داد، گفت: اصولا ترکمنستان کشور بی‌طرفی در مناسبات بین‌الملل است و ۲ بار هم این بی‌طرفی را در سازمان ملل اعلام و تاکید کرده است که وارد هیچ گروه‌بندی بین‌المللی، سیاسی و امنیتی نمی‌شود، سفر اخیر رئیس‌جمهوری ترکمنستان هم برای همه دنیا و هم برای خودشان این پیام را داشت که ایران جزو اولویت‌های روابط خارجی‌شان است.
غلام‌عباس ارباب خالص افزود: به‌همین‌خاطر، رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که مواظب مداخلات بعضی از کشورها باشید. به‌طورقطع طرف ترکمنستانی روی این موضوع کار خواهد کرد و آنها هم می‌دانند حساسیت ما نسبت به چه کشورهایی است. سفیر ایران در ترکمنستان ادامه داد: ترکمن‌ها قائل به حفظ مناسبات همسایگی مثبت و امن با ما هستند.
رئیس‌جمهور قبلی ترکمنستان به من گفت: امنیت شما امنیت ما است و امنیت ما امنیت شما است و ما این مسئله را به‌خوبی مدنظر داریم.
ما هم می‌دانیم شما نسبت به چه کشورهایی حساسیت دارید و ما به‌تناسب سیاست خارجی‌مان ارتباطاتی با دنیا داریم، اما مطمئن باشید که ارتباطات ما با آنها تهدیدی را متوجه شما نخواهد کرد.
ارباب خالص افزود: همجواری ما با ترکمنستان ظرفیت‌های ما را در حوزه ترانزیت بسیار بالا برده است. ما ۴ گذرگاه گمرک مرزی داریم و تمام تجارت ترانزیت منطقه‌ای ایران با آسیای‌مرکزی از طریق ترکمنستان انجام می‌شود و بالعکس تمام تجارت منطقه‌ای ترکمنستان نیز از طریق جمهوری اسلامی ایران یا به غرب یا به جنوب ختم می‌شود.

توسعه ترانزیت محلی و منطقه‌ای
سفیر ایران در ترکمنستان گفت: به‌تازگی هم همکاری‌های خوبی انجام‌گرفته و همکاری‌های ترانزیت ما از همکاری‌های دوجانبه به همکاری‌های چندجانبه با قزاقستان، چین و تاجیکستان گسترش پیدا کرده است و از جنوب هم با عمان، قطر، هند و روسیه همکاری داریم.
ارباب خالص ادامه داد: ترکمن‌ها در یکی، دو سال اخیر روی همکاری‌های دریایی ما حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند و از طریق بندرترکمن، امیرآباد و بندرانزلی می‌خواهند ارتباط ایجاد کنند تا ظرفیت را بالا ببرند که بتوانند از طریق بندرعباس، شهیدرجایی و چابهار به دریای آزاد دسترسی پیدا کنند. ما هم با این رویکرد مثبت قرار است همکاری‌های آبی‌مان را گسترش بدهیم.
وی گفت: همکاری‌های ریلی‌مان نیز با ایجاد راه‌آهن سه‌جانبه قزاقستان، ترکمنستان و ایران از نقطه سرخس در خراسان‌رضوی گسترش پیدا کرده و به اینچه‌برون در استان گلستان رسیده است که این گسترش، ظرفیت همکاری‌های تهران و عشق‌آباد را خیلی بالا برده و باعث جلب‌توجه کشورهایی مثل چین، هند و روسیه شده است تا از این طریق بتوانند ارتباطات‌شان را برقرار کنند.

ایران، معبر انتقال برق و انرژی
سفیر ایران در عشق‌آباد خاطرنشان کرد: در حوزه انتقال انرژی شامل سوخت و برق، ترکمنستان روی کشور ما حساب ویژه‌ای باز کرده است. آغاز انتقال آن‌هم سال قبل با سوآپ گاز به آذربایجان در سفر رئیسی به ترکمنستان کلید خورد که الان دارند این ظرفیت را افزایش می‌دهند و اکنون ارمنستان نیز دومین کشوری است که می‌خواهد از این ظرفیت بهر‌ه‌مند شود و ممکن است عراق هم در آینده نزدیک از آن استفاده کند.
ارباب خالص گفت: در حوزه برق هم آنها به‌دنبال ترانزیت برق از کشور ما به کشورهای ثالث از جمله ترکیه هستند. کشور ما برای انتقال گاز و برق مسیر بسیار مطمئنی است و ترانزیت و سوآپ می‌تواند پیوندهای ما را در حوزه همکاری‌های راهبردی چندین برابر کند.

توسعه روابط با ترکمنستان
نماینده مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، سفر پیش‌روی رئیس‌جمهوری ایران به ترکمنستان را بااهمیت خواند و گفت: توسعه روابط و سفر مسئولان کشور به کشورهای همسایه، نه‌تنها برای استان‌های مرزی همچون خراسان‌رضوی بلکه برای کشور در مسیر رفع مسائل و مشکلات بسیار حائزاهمیت است.
نصرالله پژمانفر، روابط ایران با ترکمنستان را دارای سابقه و تجربه طولانی دانست و گفت: این ارتباطات در دولت قبل به‌دلایلی به‌حداقل کاهش پیدا کرد و در عمل قطع شد که اکنون در دولت سیزدهم، این روابط با رونق همراه شده است، سفر پیش‌روی رئیس‌جمهوری کشورمان به ترکمنستان می‌تواند در حوزه آب، انرژی و تجارت تاثیر خاصی بر استان خراسان‌رضوی و همچنین در بعد ملی برای کشور داشته باشد.

ایجاد گذرگاه‌های جدید مرزی کلات
وی فعالیت دوباره مرزها و بازارچه‌های مرزی بین ایران و ترکمنستان را بسیار بااهمیت توصیف کرد و گفت: در این میان، باز شدن بازارچه‌های جدید مرزی بین خراسان‌رضوی با ترکمنستان و توسعه فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.
نماینده مشهد و کلات در مجلس خاطرنشان کرد: در دهه‌های گذشته یک گمرک و بازارچه مرزی در محدوده روستای سنگدیوار شهرستان مرزی کلات با ترکمنستان فعال بوده است که اکنون این گذرگاه مسدود است.
پژمانفر ادامه داد: از آنجا که شهرستان کوهستانی و مرزی کلات در یک بن‌بست جغرافیایی در شمال خراسان‌رضوی قرار دارد، بازگشایی این گذرگاه مرزی به‌شکل گمرک یا بازارچه مرزی، می‌تواند موجبات توسعه محلی منطقه و رونق تولید و صادرات در استان را فراهم کند و در ابعاد ملی نیز توسعه روابط ۲ کشور را عمق بخشد.

تعمیق روابط با ایران، اولویت ترکمنستان
نماینده شهرستان‌های قوچان و فاروج در مجلس شورای اسلامی نیز بااشاره به سفر ماه قبل سردار بردی محمداف، رئیس‌جمهوری ترکمنستان به ایران گفت: پس از استقرار دولت سیزدهم، اراده مشترکی برای توسعه روابط بین ایران و ترکمنستان شکل گرفته است و رئیس‌جمهوری ترکمنستان تعمیق روابط با ایران را به‌عنوان یک اولویت برای کشورش در نظر دارد. علی آذری افزود: در دیدار بردی محمداف با مسئولان عالی‎رتبه کشور، بر بازگشایی و فعالیت بیشتر همه مرزهای بین ۲ کشور تاکید شد تا فعالیت‌های تجاری، ترانزیتی و سیاسی از جمله در مرز باجگیران و بازارچه مرزی این منطقه از سر گرفته شود.
وی سیاست خارجه دولت و مجلس را مبتنی بر روابط با کشورهای همسایه دانست و گفت: در نشست مشترک رئیس‌جمهوری ترکمنستان و هیات‌همراه وی با رئیس و جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بر توسعه همکاری‌ها در استان‌های مرزی تاکید و مطالبات مردم شهرستان مرزی قوچان در خراسان‌رضوی برای آغاز فعالیت تجاری و گمرکی مرز باجگیران مطرح شد.

تسریع در اجرای توافقات
نماینده قوچان و فاروج گفت: یکی از راه‌های جبران کاهش روابط ۲ کشور در دوره‌های گذشته، شتاب در اجرای توافقات و تعهدات دوطرف در دوره پیش‌رو است، از آن جمله توسعه واحدهای تجاری در مرز باجگیران و تقویت فرصت‌های محلی در استان‌های گلستان و خراسان‌رضوی درباره توسعه مناسبات تجاری و مرزی است.
وی ادامه داد: یکی از آسیب‌هایی که گریبانگیر توسعه تجارت در مرز باجگیران (شهرستان قوچان) شده، وجود برخی ناامنی‌ها است که در کشورهای اطراف منطقه وجود داشته و همین مسئله موجب برخی نگرانی‌ها برای همسایه شمالی شده است.
آذری گفت: براساس اظهارات وزیر کشور، ظرفیت ایران و ترکمنستان در دوره جدید برای تبادل و ترانزیت ۱۰ میلیون تن کالا در سال پیش‌بینی شده است و ما نیز معتقدیم بخشی از این ظرفیت‌های ترانزیتی می‌تواند از طریق مرز باجگیران انجام شود.
وی ادامه داد: حضور موثر رئیس‌جمهوری ترکمنستان در ایران حکایت از اراده این کشور برای اجرای توافقنامه‌های اقتصادی، سیاسی و ترانزیتی است و امیدواریم با بازگشایی و توسعه ترددهای تجاری در مرزهای کشور، به‌ویژه مرز باجگیران، با ترکمنستان، شاهد آغاز دوره جدیدی از همکاری و روابط سیاسی و اقتصادی بین ۲ کشور باشیم.

سخن پایانی
می‌توان رشد ۸۰ درصدی تبادلات اقتصادی بین ایران و ترکمنستان را پیش‌درآمد افق تازه مناسبات ۲ کشور پس از ۳۰ سال همسایگی از سال ۱۹۹۱ میلادی تاکنون دانست و مطابق گفت‌وگوهای ردوبدل‌شده اخیر بین مسئولان ۲ کشور، ۱۰ میلیون تن مبادلات کالا بین ۲ همسایه را می‌توان چشم‌انداز معقولی از توسعه روابط اقتصادی ایران و ترکمنستان دانست. تاکنون سفرهای متعددی از سوی روسای‌جمهور و وزیران خارجه ۲ کشور به تهران و عشق‌آباد انجام شده و زنجیره‌ای از توافقات و گره‌گشایی‌ها برای توسعه روابط دوجانبه انجام گرفته است. به‌عنوان نمونه در جریان سفر ماه گذشته رئیس‌جمهوری ترکمنستان به ایران، در مجموع ۱۳ سند همکاری بین ۲ کشور امضا شد، اما در این میان، ۹ سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری، فناوری‌های نوین، محیط‌زیست، ورزشی، انرژی، قضایی، آموزشی، تحقیقاتی و گردشگری در حضور روسای‌جمهور ۲ کشور به‌امضا رسید.