نظام پرداخت یارانه ایراد دارد
فرشاد پرویزیان- نایب رئیس انجمن اقتصاد ایران
تورم از جمله مسائل و موضوعات مهم کشور است. یکی از مسائلی که سبب شده نرخ تورم در کشور به میزان فعلی برسد خلق نقدینگی توسط دولت برای گذراندن اقتصاد است و به نوعی دولت ناچار به خلق این پول بوده است. بسیاری از منابع مردم و دولت باید صرف سرمایه گذاری های مولد شود تا کالا و خدمات بیشتری در اختیار مردم قرار گیرد و در نتیجه، این گونه شاهد افزایش قیمت ها نباشیم.
نرخ تورم را در ایران می توان به کمتر از ۵ درصد رساند که البته تحقق این مهم یک بسته سیاستی متشکل از اصلاح نظام بودجه، تفکیک بودجه ارزی و ریالی، اصلاح ساختار بانکی، اصلاح ساختار مالیاتی، اصلاح فضای کسب وکار و رفع انحصارها و امضاهای طلایی و مقابله با فساد و ایجاد شفافیت را می طلبد. البته تحقق این موارد در بازه ای ۴ تا ۶ ساله ممکن است.
از سوی دیگر تورم زمانی ایجاد می شود که تقاضا برای خرید کالاها و محصولات افزایش یابد، اما موجودی این کالاها و خدمات در سطح جامعه کم باشد. در واقع زمانی که فاصله میان نرخ واقعی با نرخ فروش کالاها زیاد شود، به اصطلاح می گویند قیمت ها متورم شده است. هرچه این فاصله بیشتر شود، نرخ تورم نیز بیشتر خواهد شد. تورم در حقیقت ناشی از رشد نقدینگی است و ریشه پولی دارد و راهکار کاهش آن اتخاذ سیاست پولی مناسب است. یکی از دلایل دیگر ایجاد تورم، کسری بودجه دولت است. زمانی که هزینه های دولت از درآمدهایش بیشتر شود، دولت به کسری بودجه خواهد خورد و نحوه تامین کسری بودجه نیز در تشدید تورم تاثیرگذار است. اگر دولت برای تامین کسری بودجه خود، از بانک مرکزی استقراض کند یا فروش درآمدهای ارزی مثل نفت را در پیش بگیرد، پایه پولی و نقدینگی کل اقتصاد افزایش خواهد یافت و این افزایش نقدینگی، تورم به بار خواهد آورد. به معنای دیگر استقراض از بانک مرکزی یا بانک های خارجی، باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد می شود که آثار تورمی دارد. برای مثال زمانی که شما می خواهید چیزی خریداری کنید و پولی ندارید، دو راهکار دارید؛ یا پول به دست آورید یا خرج نکنید! کسب درآمد که به واسطه تحریم ها با سختی همراه است و بخش عظیمی از مخارج نیز حقوق کارکنان دولت است؛ پس راهکار چیست؟
واضح است که درآمد مردم در برابر نرخ هایی که هر روز جابه جا می شوند، افزایش چندانی نداشته است؛ در نتیجه روزبه روز از قدرت خرید کاسته می شود. این اتفاق به این معنی است که معیشت مردم سخت تر می شود؛ ابتدا گوشت از سفره ها کم می شود، سپس برنج و... و در نهایت سفره ای برای مردم نمی ماند. کیک اقتصاد روزبه روز کوچک تر می شود و در نتیجه سفره خانوار ذره ذره آب می رود.
تحریم بیشترین نقش را در اوضاع بد اقتصادی دارد و مابقی آن مشکلات داخلی است. تحریم ها به طور غیرمستقیم از طریق نرخ ارز و همچنین به طور مستقیم بر تورم تاثیر می گذارند. از ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور، دولت به حدود ۵۰ میلیون نفر یارانه می دهد؛ یعنی ۶۰ میلیون نفر از نظر دولت مستحق دریافت یارانه هستند و در فقر به سر می برند. از سوی دیگر ۵۰ میلیون نفر یارانه دریافت می کنند و حدود ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور به گونه ای وابسته به واحدهای صنفی هستند که دولت از آنها مالیات دریافت می کند. دولت از شخصی مالیات می گیرد و به شخص دیگر یارانه می دهد و این پرداخت ادامه پیدا می کند. یارانه و مالیات دو روی یک سکه هستند و اسم آن پرداخت انتقالی است؛ یعنی پرداختی که از دولت به مردم یا بالعکس انجام می شود. حال سوال این است که چرا مالیات می گیرید که یارانه بدهید؟ بالاخره فرد نیازمند یارانه است یا سود کرده و باید مالیات پرداخت کند؟
البته مبلغی که به عنوان یارانه پرداخت می شود پاسخگوی هیچ یک از مخارج فرد نیست. یارانه باید هدفمند و بابت کالاهای خاص پرداخت شود، این در حالی است که درباره یارانه دو دیدگاه وجود دارد؛ عده ای بر این باورند که دولت پول را واریز کند و هزینه کرد آن را در اختیار مردم بگذارد. عده ای دیگر نیز بر این باورند که یارانه ای که برای خرید لبنیات داده می شود خرج خرید سیگار می شود، اما نکته مشخص این است که نظام پرداخت یارانه ایراد دارد.
