ایمن‌سازی نوعی سرمایه‌گذاری است
در محیط‌های صنعتی باوجود ماشین‌آلات و ابزار فروان غالباً کارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند.
با پیشرفت فناوری و افزایش کاربرد ماشین در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در این گونه محیط ها فزونی می گیرد. ایمنی علمی است که در پیشگیری از بروز حوادث در محیط کار به یاری انسان می شتابد و همواره در راستای حفاظت و حراست از نیروی کار و سرمایه گام برمی دارد. ایمنی امروزه در جهان به خصوص در کشورهای صنعتی جای پای واقعی خود را پیداکرده است و به عنوان امری ضروری ایفای نقش می کنند. صمت در این گزارش به بررسی راهکارهای افزایش ایمنی در صنایع پرداخته است.
نگرش مدیران موفق به ایمنی
امروزه مدیران صنایع دریافته اند که برای ارتقای بهره وری و حتی برای انتقال و توسعه فناوری مهم ترین رویکرد توجه به ایمنی است و حتی بسیاری از مدیران کشورهای پیشرفته ایمنی را به صورت یک سرمایه گذاری با سود برگشتی زیاد چه ازنظر اقتصادی و چه ازنظر انسانی می بینند و به چشم یک روند سودآور به آن نگاه می کنند. از از آنجایی که حوادث هزینه زیادی را برای مدیران به بار می آورد، توجه به ایمنی امری گریزناپذیر است. هزینه هایی که به روشنی دیده می شوند شامل خسارات وارده به تجهیزات و محصول، بیکاری در زمان تغییرات، زمان بررسی، هزینه آموزشی جانشین ها و غیره است. ازاین جهت است که مدیران کارخانه ها برای جلوگیری از هدر رفتن سرمایه در اندیشه ایجاد برنامه و سیستم های ایمنی در کارخانه های خود راه کارهایی را در نظر میگیرند. بنا به ماده ۹۳ قانون کار به منظور پیشگیری حوادث ناشی از کار و تأمین ایمنی بیشتر و نظارت بر حفاظت و بهداشت کارگران معمولاً تشکیلاتی برای ایمنی و حفاظت به نام کمیته حفاظت در کارگاه ها به وجود می آید. این کمیته ها انواع مختلفی داشته و متشکل از اشخاص متفاوت از کارگر ساده تا مسئولان قسمت ها، نماینده کارفرما است. کار اصلی این کمیته ها بازرسی از محیط های کار، بررسی حوادث اتفاق افتاده و پیش بینی حوادث و جلوگیری از آنها است. در ایران طبق مفاد آیین نامه حفاظت کارگاهی که به تصویب شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار رسیده است؛ کارگاه هایی که بیش از ۲۵ کارگر دارند، کارفرما موظف است کمیته ای بنام حفاظت با عضویت خود و نماینده اش تشکیل دهد. گفتنی است این کمیته باید شامل اعضایی چون، مدیر فنی، مهندس یا متخصص حفاظت، در صورت وجود مرکز بهداشت کار پزشک مرکز، یکی از استادکاران و نماینده کارگران باشد. این کمیته بایستی لااقل ماهی یک بار تشکیل جلسه داده و رونوشت صورت جلسه نیز بایستی به وزارت بهداشت و وزارت کار کند.
بی توجهی به بازرسی ها با وجود ابزارهای قانونی
همایون توفیقی، مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست و انرژی سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران در گفت وگو با بازار گفت: سازمان صنایع کوچک به عنوان یک سازمان توسعه ای مطابق ماده ۱۰ قانون مدنی با واحدهای صنعتی فقط یک قرارداد دارد و با توجه به آن به تأمین زیرساخت های لازم برای استقرار صنایع می پردازد.
به گفته این مقام مسئول، پس از استقرار صنایع در شهرک های صنعتی، اما سایر دستگاه های مسوول که در قانون وظایفی برای آنها تعریف شده، نقش کمرنگی ایفا می کنند. سازمان صنایع کوچک در راستای مسوولیت های اجتماعی خود طرح ممیزی (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) واحدهای کوچک و متوسط مستقر در شهرک های صنعتی را در سال ۹۵ تعریف کرد.
توفیقی خاطرنشان کرد: در همه استان ها کمیته سه جانبه ای متشکل از نمایندگان وزارت صنعت، شبکه بهداشت و درمان و وزارت کار شکل گرفته تا با استفاده از اهرم ها و بازوهای قانونی آنها، در موضوع بازرسی کار عملکرد بهتری داشته باشند. در این زمینه، وزارت کار از محدودیت نیروی انسانی و ناتوانی در پوشش همه نقاط کشور به این منظور خبر می دهد، درحالی که موضوع بازرسی کار بسیار مهم است و این افراد در حکم ضابطان قضایی دیده شده اند.
مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست و انرژی سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران تصریح کرد: موضوع بازرسی کار در قانون به صراحت بر عهده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گذاشته شده است و باید بازرسی های مداوم منجر به بهبود مستمر شود، درحالی که باوجود برخورداری از ابزارهای قانونی و قضایی مغفول مانده است.
توفیقی، خواستار کمک و مساعدت دستگاه های دارای ابزارهای بازدارنده برای موضوع عدم انطباق ها در شهرک های صنعتی شد و گفت: سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران نمی تواند فقط در قالب قراردادی که با بنگاه های کوچک و متوسط دارد، به این امور ورود کند. در این راستا تا کنون ۳۰ هزار واحد از مجموع بیش از ۴۵ هزار واحد صنعتی حاضر در شهرک های صنعتی سراسر کشور ممیزی شدند.
وی ادامه داد: طی ممیزی انجام شده، درمجموع ۱۹ ایراد و اشکال به این واحد صنعتی وارد و در تاریخ ۲۳ دی سال ۱۳۹۸ به آن ابلاغ شد، اما تا پیش از بروز آتش سوزی، مسوولان شرکت فقط ۲ مورد آن را رفع کرده بودند.
مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست و انرژی سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران یادآور شد: ازجمله این ایرادها، رعایت نشدن استاندارد مخازن و فاصله لوازم از یکدیگر بود که ماده به شدت اشتعال زای «انیدرید فتالیک» مورد استفاده در تولید PVC در آنها نگهداری می شد و در آن روز، حادثه آتش سوزی را رقم زد.
توفیقی خاطرنشان کرد: رعایت حریم های آتش نشانی بین واحدها بسیار حائز اهمیت و در زمان حریق راهگشای عملیات اطفاء است که پس از صدور گواهی پایان کار در بعضی موارد توسط واحدهای صنعتی اشغال و علاوه بر ایجاد چالش در اطفاء واحد حادثه دیده، امکان سرایت به واحدهای مجاور را نیز افزایش می دهد.
فرهنگ سازی پدافند غیرعامل در نواحی صنعتی
چندی پیش در سومین همایش پدافند غیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران، مباحثی درباره ایمنی در نواحی صنعتی برگزار شد.
محسن ساسانی جانشین رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با اشاره به اهمیت آموزش در راستای افزایش ایمنی مراکز و نهادهای صنعتی بیان کرد: آموزش، سازمان دهی و فرهنگ سازی پدافند غیرعامل در شهرک ها و نواحی صنعتی کشور به خوبی پیش رفته است که اقدامات عملیاتی نیز در این راستا باید شکل بگیرد. در این راستا مراکز فرماندهی عملیات باید تشکیل شود تا خلاهای موجود برطرف گردد.
وی با بیان اینکه در قبال جان مردم مسئول هستیم، افزود: ملاحظات ایمنی و امنیتی در شهرک ها و نواحی صنعتی با این دید باید مدنظر قرار بگیرد، هرچند اقدامات مناسبی نیز انجام شده است.
وی گفت: امروز فقط با تهدید روبه رو نیستیم، بلکه با تهاجم در همه عرصه ها و حوزه ها اعم از اقتصادی و سایبری مواجهیم. در پدافند غیرعامل بحث های مدیریتی جاری کشور حائز اهمیت است و نسبت به این موضوعات باید جدی و حساس بود که این نکته از ضروریات است.
وی با بیان اینکه احتمالات و شایدها دیگر کنار رفته است، گفت: با تهاجمی روبه رو هستیم که در برخی مکان ها موفق و برخی مواقع ناموفق بوده است، وقتی می گوییم مراکز پرخطر شیمیایی داریم پس حتماً حوادثی در این مراکز اتفاق افتاده است، پس باید همواره هوشمندی را سرلوحه کار خود قرار دهیم.
وجود ۳۳۰۲ واحد پرخطر در نواحی صنعتی کشور
گفتنی است، عسکری مجتهدزاده، دبیر کمیته پدافند غیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران، در این همایش گفت: سه هزار و ۳۰۲ واحد پرخطر در سطح شهرک ها و نواحی صنعتی وجود دارد که ۷۶ واحد پرخطر در ۱۰ استان است.
وی افزود: امسال تفاهمنامه ای بین سازمان صنایع کوچک و سازمان پدافند غیرعامل منعقد شد و ساخت مخزن زمینی و هوایی آب، احداث و تکمیل شبکه روشنایی معابر و واحد آتش نشانی بخشی از اقدامات انجام شده در شهرک های صنعتی توسط پدافند غیرعامل استانی است. همچنین امسال ۴۹ مطالعه پدافند غیرعامل در شهرک ها و نواحی صنعتی جدید انجام شده است
دبیر کمیته پدافند غیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران بیان داشت: ۵۰ برنامه تصفیه خانه فاضلاب، زیرساخت های انرژی و ارتباطات و ایمنی با رعایت الزامات پدافند غیرعامل انجام شده و ۳۴ ایستگاه آتش نشانی هم در دستور کار است که پیشرفت خوبی در اجرا حاصل شده است ضمن اینکه خرید و تجهیز ۳۴ دستگاه خودرو آتش نشانی را هم در دستور کار است
وی ادامه داد: سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران و شرکت های استانی تابعه آن اکنون با دارا بودن ۵۰۹ شهرک و ۳۴۰ ناحیه صنعتی و پنج منطقه ویژه اقتصادی در حال بهره برداری، ۸۵ شهرک و ناحیه صنعتی تخصصی، ۶ شهرک فناوری، ۴۰ مرکز خدمات فناوری و کسب وکار، ۲ مجتمع فناوری اطلاعات و خدمات نرم افزاری، ۱۰۰ هزار و ۵۸ قرارداد منعقده و بهره برداری از ۴۹ هزار و ۸۸۲ واحد صنعتی و سه هزار و ۲۷۰ واحد کارگاهی، زمینه اشتغال مستقیم ۹۹۸ هزار و ۵۹۵ نفر را در سراسر کشور فراهم کرده است.
سخن پایانی
با توجه به موارد یادشده مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت کارکنان است، در کارخانه هایی که به صورت صنعتی اداره می شوند، ایمنی به عنوان بخشی از هزینه ها در نظر گرفته می شود، اما بسیاری از مدیران در کشورهای پیشرفته ایمنی را به صورت یک سرمایه گذاری با سود برگشتی زیاد، ازنظر انسانی و اقتصادی می بینند. در این راستا موضوع استانداردسازی و ایجاد سازوکار علمی و تخصصی از طریق تدوین و استفاده از استانداردهای ملی برجسته تر می شود. لذا وفق برنامه های استراتژیک تدوین شده و عطف به آیین نامه نظام استانداردسازی در صنعت نفت، شناسایی و احصاء فهرست کلی استانداردهای موردنیاز و تدوین و ارائه آنها به صورت استاندارد ملی بر اساس آخرین ویرایش استانداردهای بین المللی مرتبط و به روزرسانی استانداردهای IPS موجود در حوزه HSE در دستور کار اداره کل بهداشت، ایمنی و محیط زیست قرار گرفت و پس از برگزاری جلسات تخصصی، نهایتاً ۳۲ عنوان استاندارد در حوزه HSE در کمیته های برنامه ریزی سازمان ملی استاندارد مصوب شد که توسط دبیران منتخب، تدوین و در مراحل برگزاری گروه های نهایی، ویراستاری فنی و ساختاری و طرح در اجلاس های ملی سازمان ملی استاندارد است.
مدیریت کارا و مؤثر، مسئولیت های ایمنی و بهداشت حرفه ای در یک سازمان با کاهش ریسک حوادث و غیبت کارکنان در اثر حوادث و بیماری و همچنین تطبیق با مقررات مربوطه برای سازمان، مزایایی را در پی دارد که درنهایت موجب کاهش هزینه های جاری نیز می شوند. مدیریت خوب بهداشت حرفه ای و ایمنی همچنین موجب جلوگیری از بروز بسیاری از حوادث ناشی از عدم آگاهی کارکنان نسبت به فعالیت های خود می شود.
