بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد نرخ میوه و سبزیجات در میدان‌های میوه و تره‌بار بعضا بیش از ۶۰ درصد ارزان‌تر از میوه‌فروشی‌های سطح شهر است. اما این ارزانی بی‌دلیل نیست. میوه و سبزیجاتی که در میدان‌های میوه و تره‌بار به فروش می‌رسند از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند و همین دلیل موجب می‌شود تا محصولات را نسبت به مغازه‌هایی که در سطح شهر هستند با نرخ پایین‌تری به فروش برسانند. همچنین اجاره مغازه یکی از مهم‌ترین دلایلی که در تعیین نرخ میوه نقش اساسی دارد، اما فروشندگان میادین با پرداخت اجاره کمتر به شهرداری قدرت فروش میوه با نرخ کمتر را دارند. با این همه، گاهی شهروندان از کیفیت میوه و سبزیجات رضایت نداشته و عنوان می‌کنند میوه‌هایی که در این میدان‌ها عرضه می‌شود درجه ۲ و در بعضی مواقع درجه ۳ است. صمت در این گزارش به چالش‌های پیش‌روی شهروندان در تامین میوه و سبزی سفره خانوار پرداخته است.

دست باز میوه‌فروش‌ها در تعیین قیمت

بیشتر مغازه‌دارها، میوه‌های خوش آب‌ورنگی نسبت به میدان‌های میوه و تره‌بار عرضه می‌کنند. مغازه‌دارها زمان خرید میوه از میدان اصلی قادر به دست‌چین کردن میوه بوده و در نتیجه میوه با کیفیت در سبد فروش آنها قرار می‌گیرد. در این صورت در تعیین قیمت فروش نیز دست بازتری داشته و این موضوع دلیل اصلی اختلاف قیمت میوه در مغازه و میادین تره‌بار است. در برخی از مغازه‌های میوه‌فروشی، تخلف آشکاری نیز رخ می‌دهد که شاید کمتر کسی، نسبت به آن توجه داشته باشد. شاید بسیار مشاهده کرده باشید در بیشتر میوه‌فروشی‌ها، خرید شهروندان به‌صورت جعبه‌ای انجام می‌شود. فروشنده جعبه را روی ترازو گذاشته و بدون آنکه وزن جعبه را از وزن میوه کم کند، قیمت نهایی را با مشتری حساب می‌کند. در حالی است که اتاق اصناف ایران، بارها نسبت به رعایت خالص فروشی به مغازه‌دارهای سطح شهر هشدار داده و این روند همچنان ادامه دارد.

خالص فروشی رعایت نمی‌شود

عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران  گفت: اجرای «طرح خالص‌فروشی» یا حساب نشدن وزن بسته و جعبه در اقلامی مانند شیرینی و میوه که با بسته‌بندی عرضه می‌شوند، نیازمند تعریف استاندارد مشخصی است. در اصل نرخ میوه و شیرینی باید با کسر وزن بسته یا جعبه از اصل کالا محاسبه شود.  محمود بنانژاد، افزود: حدود 4 سال است طرح خالص‌فروشی مطرح شده، اما اجرای آن همچنان با موانعی روبه‌رو است. عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران گفت: به‌دلیل افزایش نرخ محصولات پتروشیمی و کاغذی، هزینه بسته‌بندی کالا از خود کالا بیشتر می‌شود؛ بنابراین هنگام فروش چنین کالاهایی در حق مشتری اجحاف شده و مشتری مکلف به خرید کالا با احتساب هزینه بسته‌بندی یا جعبه کالا می‌شود.

این عضو هیات رئیسه اتاق اصناف ایران در ادامه افزود: اگر در همان بخش تولید، به‌عنوان مثال باغدار، نرخ سبد یا جعبه را از خالص وزن میوه کسر کند و هزینه سبد یا جعبه از همان حلقه نخست زنجیره تولید تا عرضه محاسبه نشود، فروشنده نهایی نیز می‌تواند کالا را براساس وزن خالص کالا و نرخ اصلی آن به مشتری بفروشد.

با توجه به اظهارات محمود بنانژاد، همچنان در بسیاری از میوه‌فروشی‌ها، شاهد چنین بی‌قانونی‌هایی هستیم.

نظارت بر کیفیت میوه‌ها

با توجه به نارضایتی‌های تعداد زیادی از شهروندان در زمان مراجعه به میدان‌های میوه و تره‌بار، مدیرعامل سازمان میادین شهرداری تهران، کیفیت میوه‌های این میدان‌ها را بالا دانسته است. ایوب فصاحت، مدیرعامل سازمان میادین شهرداری تهران در گفت‌و‌گو با صمت با بیان اینکه میوه‌های عرضه شده در میادین میوه و تره‌بار از لحاظ کیفیت کنترل می‌شوند، گفت: بازدیدهای منظمی از مجموعه‌های میوه و تره‌بار توسط ناظران کیفی انجام می‌شود و نمونه محصولات میادین در آزمایشگاه‌های معتبر بررسی شده و کیفیت آنها به‌طور دقیق، مورد ارزیابی و نظارت قرار می‌گیرد.

وی درباره میزان رضایت شهروندان از کیفیت میوه‌های موجود در تره‌بار اظهار کرد: اینکه گفته می‌شود گاهی شهروندان از کیفیت محصولات ارائه‌شده در این میادین رضایت ندارند، درست نیست.

ایوب فصاحت درباره رعایت نشدن طرح خالص فروشی میوه گفت: گزارش‌های تخلفاتی از چنین مغازه‌هایی مشاهده و فرد خاطی جریمه شده است. طبق قانون جعبه نباید همراه با میوه وزن شده و میوه باید خالص وزن‌کشی‌ و فروخته شود.

مدیرعامل سازمان میادین شهرداری تهران در پاسخ به این سوال که چرا اختلاف نرخ در میادین میوه و تره‌بار نسبت به مغازه‌های شهری بیشتر است، اظهار کرد: قیمتی که در میدان میوه و تره‌بار اصلی شهر به خریداران گفته می‌شود، یکسان است، اما مغازه‌دارها و میوه‌فروشی‌های سطح شهر به‌دلیل بالا بودن نرخ اجاره مغازه، مجبورند اندکی نرخ را بالا ببرند. البته این صحبت من دلیل بر این نمی‌شود که کار آنها درست و منطقی است. با این وجود، باید اقدامی انجام داد تا تفاوت نرخ بین میادین و مغازه‌ها زیاد نباشد.

ایوب فصاحت درباره نحوه خرید میوه از باغداران گفت: محصولی که از باغ خریداری می‌شود، نیاز به بسته‌بندی دارد؛ از این رو محصول با احتساب هزینه بسته‌بندی و حمل‌ونقل، نرخ‌گذاری شده و در میادین اصلی به فروش می‌رسد.

فاصله با واقعیت

صحبت‌های ایوب فصاحت، مدیرعامل سازمان میادین شهرداری با واقعیت فاصله زیادی دارد. براساس شواهد میدانی، اگر نظارتی بر فعالیت مغازه‌های میوه‌فروشی سطح شهر بود، همچنان شاهد افزودن وزن جعبه به وزن‌کشی میوه نبودیم.

کیفیت به‌اندازه قیمت مهم است

مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز بر افزایش کیفیت محصولات تاکید دارد. وی ضمن بیان این مطلب در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: کیفیت میوه در فروشگاه‌های سطح شهر و همچنین میادین تره‌بار باید افزایش یابد. چنانچه بارها شاهد اعتراض تعدادی از شهروندان درباره کیفیت محصول ارائه شده در میادین بودیم.  این عضو شورای شهر درباره نبود نرخ‌گذاری مناسب در میوه‌فروشی‌ها و میادین افزود: ضرورت دارد که محصولات با کیفیت و نرخ مناسب در بازار عرضه شود. اگر چنین اتفاق خوبی بیفتد، قطعا شاهد استقبال بیشتر شهروندان از این میادین خواهیم شد. پیرهادی درادامه صحبت‌هایش درباره تخلف بعضی از فروشندگان مبنی بر افزودن وزن جعبه‌های میوه در وزن‌کشی و محاسبه قیمت نهایی میوه، اظهار کرد: در این زمینه مطالبی را شنیده‌ام و خودم هم به‌طور اتفاقی با همین قضیه روبه‌رو شده‌ام. این موضوع در گام نخست به فروشنده تذکر داده می‌شود و در صورت تکرار، محل کسب پلمپ خواهد شد.  این عضو شورای شهر تهران درباره روند قیمت‌گذاری محصولات و احتمال افزایش قیمت کالا تا رسیدن به دست مصرف‌کننده گفت: گاهی بخشی از محصولات کشاورزی، در فرآیند خرید از باغدار تا زمان عرضه در مغازه، دچار آسیب شده و به اصلاح هدر می‌رود. فروشنده بار در این شرایط برای خسارت واردشده ناچار به فروش کالا با نرخ بالاتر است.  مهدی پیرهادی افزود: فقط بحث ارزان بودن میوه‌ها مطرح نیست و در این میان، سلامت محصول برای ما حرف اول را می‌زند. او گفت: تسهیل در رساندن میوه باکیفیت و نرخ مناسب، انتظاری است که شهروندان از شورای شهر و سیستم مدیریت شهری دارند. شهروندان انتظار دارند، محصولی که خریداری می‌کنند، کیفیت مطلوبی داشته باشد. وی با تاکید بر اینکه فرقی ندارد محصول از کجا تهیه می‌شود، اظهار کرد: شورای شهر تشویق شهروندان برای خرید از میادین را در اولویت‌های هدف‌گذاری خود قرار داده است. این مهم در صورتی‌که نرخ و کیفیت کالا رعایت شود، محقق خواهد شد. عضو شورای شهر تهران گفت: در آغاز به کار مدیریت شورای ششم، یکی از مهم‌ترین مباحثی که مدنظر اعضای شورا قرار گرفت، بحث آسایش و راحتی شهروندان بود.

پیرهادی در پایان صحبت‌هایش درباره اجرای طرح خالص‌فروشی خاطرنشان کرد: برخی از فروشندگان با رعایت این طرح، اقدام به فروش کالا می‌کنند و برخی دیگر با رعایت نکردن آن، همچنان نرخ کالا را به اضافه وزن جعبه محاسبه می‌کنند و در نهایت این مصرف‌کننده است که در این خرید متضرر خواهد شد.

سخن پایانی

با تمام این صحبت‌ها، باغداران نیز از وضعیت موجود رضایت ندارند. یکی از باغدارانی که محصولات خود را به میوه‌فروشی‌ها و میادین به فروش می‌رساند، اظهار کرد که با توجه به هزینه بالای آبیاری درختان، دیگر برایمان صرف نمی‌کند، محصولات خود را با نرخ پایین به فروش برسانیم. از سوی دیگر، حجم بار درختان و چیدن میوه نیاز به استخدام نیروی کار دارد که در نهایت هزینه تمام‌شده محصول را برای باغدار بالا می‌برد. این کشاورزان با گلایه از نبود قدرت چانه‌زنی در قیمت‌گذاری محصول سر زمین می‌گویند که گاهی مجبورند بار را به نرخ پیشنهادی از سوی خریدار به فروش برسانند، در غیر این صورت، ممکن است کل بار به‌دلیل تاخیر در فروش آفت زده و خراب شود و چندین برابر ضرر خواهندکرد.