نقش دانش‌بنیان‌ها در کاهش تصادفات
هوشمندسازی شهری موضوعی است که در بسیاری از شرکت‌های پیشرفته دانش‌بنیان و فناور دنیا موردتوجه قرار دارد، در کشور ما نیز حدود ۱۰۰ شرکت در زمینه شناسایی و مکان‌یابی رادیویی فعال هستند، برخی مراکز و شتاب‌دهنده‌های نوآوری در حوزه حمل‌ونقل نیز ایجاد شده تا از تیم‌هایی که درباره این موضوع خاص ایده دارند، حمایت کنند.
موضوع ترافیک و کنترل تصادفات و هوشمندسازی شهری، موضوع روز دنیاست و همه اینها بحث لجستیک و موضوع مطرحی در دنیا است و در ایران هم تیم‌هایی هستند که ایده‌های بسیار خوبی دارند و تنها باید کسی باشد که از آنها و طرح‌های‌شان حمایت کند.
حمایت پلیس از طرح‌های دانش‌بنیان
بسیاری از کارشناسان بهره‌گیری از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها در آموزش رفتارهای درست ترافیکی و فرهنگ‌سازی برای افراد جامعه را ضروری دانسته و معتقدند گاهی جمعیت طرفداران ایمنی ترافیک و سازمان‌های مردم‌نهاد به‌شکل داوطلبانه در زمینه ایمنی جاده‌ها با پلیس همکاری می‌کنند اما به‌نظر می‌رسد برای اینکه این ظرفیت کاملا فعال شود باید به شکل اساسی و در سطح ملی برای آن تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی و بازخورد آن بررسی شود.
گام اول در این زمینه ایجاد نظم در فعالیت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان با پلیس است. همچنین در سال‌های اخیر اتاق‌های فکر پلیس با اساتید دانشگاه، پزشکان، مهندسان و صاحبان فکر و ایده به‌شکل مرتب برگزار شده و پلیس راهنمایی و رانندگی نیز چند بار اعلام آمادگی کرده که در صورت مراجعه شرکت‌های دانش‌بنیان برای دریافت تایید و حمایت پلیس از طرح و ایده‌های این بخش اقدام خواهد کرد.
در این شماره صمت به بررسی نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای افزایش ایمنی خودروها با بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند پرداخته است.
کمک‌راننده‌های هوشمند، کمک‌حال رانندگان خواب‌آلود
شهاب خدامرادی، مسئول گروه هوشمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با گفت: هوشمندسازی، یکی از راه‌های کمک‌کننده به ایمنی وسایل نقلیه به ویژه در خودروها است. ادوات هوشمند در خودروها معمولا به هوشمندی رانندگان کمک می‌کند و باعث می‌شود تا حد زیادی جلوی تصادفات گرفته شود.
وی بااشاره به امکاناتی که سیستم‌های هوشمند در قالب کمک‌راننده به رانندگان ارائه می‌دهند، گفت: جلوگیری از خواب‌آلودگی یکی از امکاناتی است که کمک‌راننده‌های هوشمند به رانندگان و خودروها می‌دهند. این سیستم‌ها باعث می‌شود اگر راننده در هنگام رانندگی دچار خواب‌آلودگی شد، از وقوع حادثه بکاهد.
هوشمندسازی فراگیر در جاده‌های استاندارد
خدامرادی گفت: خودرانی بالاترین سطح هوشمندی در خودروهای امروزی در جهان است که امروزه برخی خودروسازان مطرح در دنیا راه‌اندازی کرده‌اند. گفتنی است، خودرانی در خودروها دارای سطوح مختلفی است؛ از هشدارهای صوتی تا سیستم‌های کامل خودرانی که اتومبیل را بدون سرنشین می‌راند که البته هنوز در دنیا فراگیر نشده و به تولید انبوه نرسیده است، چرا که مستلزم ایجاد زیرساخت‌هایی در جاده‌ها و خیابان‌ها هم هست. در کل هدف از طراحی سیستم‌های هوشمند کمک به افزایش آگاهی به راننده در راستای کاهش تصادفات است؛ سیستم‌های هوشمند خودرو در جهان برای هشدار خواب‌آلودگی، هشدار انحراف از مسیر، نزدیک شدن به مانع و دیگر امکاناتی از این دست فراگیر شده است.
خودروسازان به‌روز نیستند
وی بااشاره به جهش فناوری به‌وجودآمده در کشور با ورود دانش‌بنیان‌ها به بخش هوشمندسازی خودروها گفت: امروزه شرکت‌های دانش‌بنیان قابل‌توجهی داریم که در این عرصه فعالیت می‌کنند و در چند سال اخیر با جهش فناوری که از سوی این شرکت‌ها به‌وجودآمد، ادوات قابل‌توجهی از هوشمندسازی خودرو در کشور تولید شد. عموما هوشمندسازی خودروها و وسایل نقلیه بر بستر دانش‌بنیان برپایه نیازی که از سوی ناوگان‌ها اعلام شده بود، رواج پیدا کرد. در واقع ناوگان‌ها خواهان ایجاد و نصب سیستم‌هایی روی خودروها بودند که با محاسبه مسافت طی‌شده، پیشنهاد مسیر کم‌ترافیک‌تر کند و به پیش‌بینی حادثه بپردازد. تمامی این امکانات اکنون در اختیار آنان در بستر نرم‌افزارهایی قرار گرفت که از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی و ساخته شده است.
وی بااشاره به اهمیت به‌روزسازی خودروها از سوی خودروسازان به بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند گفت: همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، در سال‌های اخیر شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی در زمینه هوشمندسازی خودروها تاسیس شدند که عمدتا با همکاری دانشگاه‌ها توسعه پیدا کردند. نکته مهم این است که خودروسازان ما منطبق با فناوری‌هایی که در کشور طراحی و تولید می‌شوند، اقدام به ساخت خودرو نمی‌کنند؛ به عبارت دیگر خود را به سطح فناوری‌های موجود در کشور نرسانده‌اند و این فناوری‌ها به‌صورت فراگیر مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است.
خودروسازان در زمین چین بازی می‌کنند
در ادامه سراغ یکی دیگر از فعالان عرصه دانش‌بنیان رفتیم. محمدرضا منزوی، صاحب یک شرکت دانش‌بنیان در عرصه سامانه کنترل هوشمند سخت‌افزاری در صنعت خودرو بااشاره به رقابت صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان با همتایان چینی در تولید تجهیزات ایمنی برای خودروهای داخلی گفت: بیشتر خودروسازان ما در ابتدای مسیر استاندارد حرکت می‌کنند. به‌عبارت دیگر از حداقل‌های استاندارد پیروی می‌کنند و چندان به نصب تجهیزات جانبی برای حفظ ایمنی بیشتر سرنشینان توجه نمی‌کنند.
وی افزود: این در حالی است که خودروهایی که در بیشتر کشورهای جهان تولید می‌شوند از ایمنی بیشتری برخوردارند و مدت زمان زیادی است که خدمات ایمنی در ساخت این خودروها نهادینه شده است. برای مثال دید نقطه کور آینه بغل راننده و کمک‌راننده در بیشتر این خودروها، یک خدمت نهادینه شده است. اما در ماشین‌ها و خودروهای ایرانی تاکنون چنین فرآیندی کار گذاشته نشده است. همچنین در زمینه سنسور عقب و جلو خودروها هم، چنین تفاوت‌هایی وجود دارد. باتوجه به آنچه پیش‌تر هم اشاره شد، یکی از مشکلات ما این است که سازندگان خودرو فقط ملزم هستند استانداردهای اجباری را رعایت کنند.
منزوی بااشاره به اینکه چرا خودروسازان داخلی ما برای تامین قطعات خودرو از دانش‌بنیان‌ها بهره نمی‌گیرند، گفت: از آنجا که یک غول بزرگ تولید در جهان به نام چین وجود دارد، این کشور تقریبا تمامی خدمات و تجهیزات غیرالزامی خودروها را به خودروسازان ایرانی با نرخ پایین‌تر از تولیدات داخلی می‌فروشد. تاسفبار است که شرکت خودروسازان داخلی برای تهیه تجهیزات ایمنی خودرو، سراغ شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و تولیدات داخلی نمی‌آیند. از آنجایی که نرخ تجهیزات چینی ارزان‌تر است، خودروسازان دانش‌بنیان‌ها را انتخاب نمی‌کنند چرا که به‌لحاظ ریالی برای آنها صرفه بیشتری دارد. به‌همین دلیل رقابت با چینی‌ها برای دانش‌بنیان‌ها یک چالش بزرگ است.
توان رقابت با چین را داریم
وی بااشاره به اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی توان رقابت با چین را دارند، گفت: افراد توانمند زیادی در کشور داریم که می‌توانند قطعات باکیفیت استانداردی را در زمینه ایمنی خودرو تولید کنند، اما به‌دلیل اینکه زیرساخت‌های مناسبی نداریم، ترجیح می‌دهند جزئی از مجموعه شرکت‌های خارجی باشند و آنجا به فعالیت بپردازند. در حقیقت ما می‌توانیم با چین رقابت کنیم به‌شرطی که حمایت‌های لازم انجام شود و مقابل واردات اجناس بی‌کیفیت چینی گرفته شود.
هوشمندسازی در سیاست‌های حمل‌ونقل
سحر بنکدارپور، دبیرکل مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان و دبیر سندیکای شرکت‌های شناسایی و مکان‌یابی رادیویی گفت: در همه کشورهای دنیا، حمل‌ونقل زیربنای توسعه اقتصادی و یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی جوامع به‌شمار می‌آید، سیاست‌های حمل‌ونقل نیز نیازمند مسیری است که بتواند همگام با پیشرفت‌های جامعه رشد کند و کیفیت زندگی انسان‌ها را ارتقا بخشد.
وی در گفت‌وگو با ایمنا، بااشاره به سکونت ۵۵ درصد جمعیت جهان در شهرها، افزود: انتظار می‌رود این عدد تا سال ۲۰۵۰ به ۷۰ درصد برسد که بنابراین مناطق شهری در دهه‌های آینده با ازدحام جمعیت بیشتری روبه‌رو می‌شوند و چاره‌ای جز این ندارند که به‌سمت هوشمندسازی بروند وگرنه در زمینه حمل‌ونقل با مشکلات زیادی مانند ترافیک و افزایش تصادفات جاده‌ای روبه‌رو خواهند بود.
دبیرکل مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان از تلاش سازمان‌های دولتی و موسسات خصوصی مانند استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان برای فراهم کردن زیرساخت‌ها یا پیش‌زمینه‌های هوشمندسازی خبر داد و گفت: هوشمندسازی شهری به‌معنای استفاده از فناوری برای بهبود زندگی شهروندان است که انواع آن از حمل‌ونقل گرفته تا مدیریت زباله، انرژی و … را شامل می‌شود البته هنوز نمی‌توان گفت شهری در جهان به‌شکل کامل هوشمند شده است اما بسیاری از کشورها در مسیر درست آماده‌سازی زیرساخت‌های دستیابی به آن هستند مانند سنگاپور، بارسلونا، سانفرانسیسکو و لندن که نمونه‌های موفقی در این زمینه به‌شمار می‌آیند.
وی یکی از مهم‌ترین روش‌های حمل‌ونقل در کشور را از طریق جاده‌ها می‌داند و می‌افزاید: هر سال تصادفات زیادی در جاده‌ها اتفاق می‌افتد که هزینه و خسارت‌های بسیار سنگینی را به جامعه و دولت تحمیل می‌کند، از بین عواملی که بیشترین نقش را در تصادفات دارند، عامل انسانی با سهم ۵۴ درصدی برجسته‌تر است اما وسیله نقلیه که شامل طراحی، ساخت و نگهداری آن و همچنین مهندسی راه که شامل اجرای طرح‌های کنترل ترافیک، عوامل اصطکاک جاده و آب‌وهوا می‌شود نیز در جایگاه دوم و سوم قرار می‌گیرند.
حل مشکلات عامل جاده
رئیس مرکز نوآوری اتاق بازرگانی تهران، بااشاره به نقش دانش‌بنیان‌ها در حل مشکلات جاده‌ای مانند به‌روزرسانی علائم و مشخصات ایمنی راه‌ها افزود: ۳ دسته شرکت شامل دانش‌بنیان، نوآور و فناور که در زمینه تولید علم و فناوری فعالیت می‌کنند، مشکلات زیادی برای ورود به بازار دارند، از جمله اینکه ممکن است ایده بسیار خوبی داشته باشند اما نتوانند با شرکت‌های بزرگ که معمولا در دستگاه‌های دولتی حامیانی دارند، رقابت کنند. مثال این موضوع، اتفاقی است که درباره پروژه‌ای رخ داد که قرار بود دستگاهی در خودروهای جاده‌ای نصب شود تا با کنترل برخی فاکتورها مانند رانندگی مداوم و خستگی، سرعت غیرمجاز، انجام حرکات خطرناک و … از وقوع تصادف جلوگیری کند. وی افزود: باوجود پیشنهادهای جدیدی که شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک‌تر برای اجرای این پروژه مطرح کردند، در عمل نتوانستند با این شرکت‌های بزرگ وارد رقابت شوند و طرح با استفاده از فناوری منسوخ، بازدهی لازم را به‌دست نیاورد و شکست خورد و تصادفات نیز همچنان ادامه دارد.
رشد چشمگیر در صورت حمایت واقعی
رئیس مرکز نوآوری اتاق بازرگانی تهران، گذر از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان کشور را نیازمند همت حاکمیتی می‌داند و می‌گوید: در شرایط کنونی مهم‌ترین نیاز این است که دولت از این بخش دفاع و در تصویب قوانین به‌شکلی عمل کند که میدان بیشتری در اختیار شرکت‌های کوچک‌تر و بخش‌خصوصی قرار گیرد و از آنها حمایت شود. وی بااشاره به فاصله بسیاری از بخش‌های حمل‌ونقل جاده‌ای با استانداردها، تصریح کرد: باتوجه به حمایت رهبر معظم انقلاب از شرکت‌های دانش‌بنیان و نام‌گذاری امسال به این عنوان، در هر وزارتخانه یک نفر از معاونان وزیر متولی پیشبرد موضوع دانش‌بنیان‌ها و حمایت از این شرکت‌ها شده است و امیدوارم امسال شاهد اتفاقات خوبی برای ورود به بازارهای داخلی و خارجی و رشد چشمگیر شرکت‌ها در صورت برداشته‌شدن تحریم‌ها باشیم.
سخن پایانی
موارد ذکرشده حاکی از ان است که یکی از اصلی‌ترین چالش‌های دانش‌بنیان‌ها در عرصه صنعت حمل‌ونقل فقدان اعتماد از سوی مصرف‌کنندگان داخلی و رقابت با غول تولید جهان یعنی چین است؛ اینکه چرا بازار داخلی اعتماد چندانی به تولیدات داخلی ندارد ریشه در مولفه‌هایی چون فرهنگ و کم‌کاری‌های برخی مسئولان در برخی شفاف‌سازی‌ها در توسعه صنایع دارد، اما اینکه چگونه می‌توان با چین به رقابت پرداخت، باز هم به ایجاد و اعمال سیاست‌هایی بر می‌گردد که از سوی نهادهای دولتی باید اعمال شود؛ برای مثال شاید وقت آن رسیده است که قوانین مبنی بر ارزان‌تر تمام شدن محصولات داخلی برای بازار مصرف صنعت حمل‌ونقل باشد.
