بازار در انحصار خریداران کالاهای سرمایه‌ای

در بسیاری از کشورها، مالیات بر مسکن یکی از مباحث مهم مالیاتی است و بر اساس قوانین، میزان و نحوه محاسبه مالیات می‌تواند متفاوت باشد. مالیات بر مسکن ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دریافت شود. مالیات بر مسکن مستقیم به معنای دریافت مستقیم مالیات از مالکان مسکن است، مثلا بر اساس ارزش ملک یا درآمد دریافتی از اجاره مسکن محاسبه می‌شود؛ اما مالیات بر مسکن غیرمستقیم به معنای دریافت مالیات از طریق سایر روش‌ها مانند مالیات بر درآمد یا مالیات بر ارزش افزوده است.چند سالی است که دولت اخذ مالیات از بخش مسکن در قالب اخذ مالیات از خانه‌های خالی را راهی موثر می‌داند که علاوه بر افزایش درآمدهای مالیاتی به ساماندهی بازار مسکن نیز می‌انجامد.این قانون می‌تواند به نحوی در مسیر اجرای عدالت اجتماعی گام‌های موثری بردارد. بااین تعبیر، مالیات بر خانه‌های لوکس می‌تواند یک ابزار مالیاتی مهم باشد که در تامین منابع مالی دولت و توازن سیستم مالیاتی استفاده می‌شود. همچنین این مالیات می‌تواند باعث کنترل قیمت‌های بازار مسکن و کاهش نابرابری در جامعه شود. از سوی دیگر تعیین معافیت‌ها و استثناها برای برخی خانه‌های لوکس می‌تواند به تشویق سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در صنایع مرتبط کمک کند.

مصوبه اجرای این پایه مالیاتی درحالی در دستور کار قرار دارد که دولت مدعی است خانه‌های بسیاری در ایران وجود دارد که همگی احتکار شده‌اند، اما واحدهای خالی عمدتا از نوع لوکس یا ویلا هستند. مدافعان این طرح معتقدند؛ افرادی که از اجاره ملک صرف‌نظرکرده و خانه خریداری شده به عنوان کالایی سرمایه‌ای و خالی از سکنه می‌ماند؛ آن‌قدر سرمایه دارند که قادر به پرداخت خانه‌های خالی شوند. در صورت تایید این نگاه، حتی در صورت اجرای مالیات بر خانه‌های خالی، بازهم دولت به هدف خود برای ورود این خانه‌ها به بازار نخواهید رسید.درحال‌حاضر اگر بخواهیم به طور کلی صحبت کنیم، بازار مسکن در ایران به محلی برای خریدهای سرمایه‌گذاری تبدیل‌شده و تقریبا از خریداران مصرفی خالی‌شده است. تعداد معاملات نیز این موضوع را تا حدودی تایید می‌کند که بازار در انحصار خریداران کالاهای سرمایه‌ای است. متاسفانه در ایران برای خانه‌دار شدن، با توجه به حداقل دستمزدهای کارگری و حقوق و مزایای کارمندی، زمان دستیابی به خرید خانه بسیار طولانی و خارج از تصور شده است و چنین مشکلاتی با اخذ مالیات از خانه‌های خالی میسر نمی‌شود.نوع دیگری از پایه‌های مالیاتی حوزه مسکن، مالیات بر خانه‌های لوکس است. این درحالی است که در هیچ کشوری مالیات بر خانه‌های لوکس به عنوان درآمد مالیاتی در نظر گرفته نمی‌شود.

بنابراین برای حل مشکل مسکن، بهتر است که به اندازه نیاز جامعه، مسکن تولید کنیم و جلوی احتکار آن را بگیریم. ما در خصوص اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی نیز مشاهده کردیم که مردم از ثبت خانه‌های خالی خود در سامانه مرتبط به‌هیچ‌وجه استقبال نکرده‌اند و مدیران دستگاه‌های دولتی نیز نبود اطلاعات کافی برای اجرای اخذ مالیات از خانه‌های خالی را نداشتند. بدون شک همان‌طور که آمارها نشان می‌دهد با این روال، ممکن است طرح اخذ مالیات از خانه‌های لوکس نیز با شکست روبه‌رو می‌شود. در نهایت دولت در سیاست اجرای این طرح نیز نمی‌تواند به هدف خود یعنی حل مشکل مسکن برسد در جهان امروز دولت‌ها برای مداخله در بازار مسکن، به دنبال حمایت از سمت تقاضا هستند. این درحالی است که درحال حاضر محرز نبودن اطلاعات اقامتگاه‌ها، فاقد سند بودن بسیاری از املاک؛ نبود سامانه جامع و هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی دولت و نقص در زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی لازم به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات موجود در اخذ مالیات از خانه‌های لوکس است.در کل می‌توان گفت؛ یکی از مهم‌ترین دلایل جهش نرخ مسکن، سفته‌بازی و سوداگری در بازار زمین به‌عنوان گران‌ترین نهاده ساختمانی است لذا شاید اگر سیستم دریافت مالیات سالانه از زمین مشمول مالیات می‌شد فرآیند تنظیم‌گری در بازار مسکن از بالادست این بازار بهتر کلید می‌خورد. در کل، مالیات بر خانه‌های لوکس ممکن است به عنوان یکی از راه‌حل‌های حل مشکل مسکن مطرح شود، اما برای حل این مشکل نیاز به راهکارهای جامع‌تری است که شامل توسعه تولید و عرضه مسکن مقرون به‌صرفه، ایجاد تسهیلات برای خرید مسکن، جلوگیری از احتکار مسکن، بهبود شرایط اقتصادی و اجرای قوانین مرتبط با مسکن است.