این روزها که اخبار سفرهای نوروزی بخشی از خبرهای روی خبرگزاری‌ها را تشکیل می‌دهد و مردم همچنان از کمبود بلیت و رایزنی‌های آژانس‌های هواپیمایی با ایرلاین‌ها می‌نالند، بد نیست پس از هزاران بار گفتن و نشنیدن درباره بازار بی‌سروسامان بلیت هواپیما این بار به زیروبم ارسال بار مسافران بپردازیم، زیرا این مسئله برخی از مواقع معضلات بزرگی را برای مسافران به‌وجود می‌آورد. روزنامه صمت درباره صفر تا صد روند «فریت بار» به گفت‌وگو با غلامرضا اسکندری، رئیس اسبق صادرات بار مهرآباد و یکی از کارشناسان ارشد حوزه‌بار پرداخت.

منظور از بار چیست و چه کالاهایی بار محسوب می‌شوند؟

تمامی کالاهایی که به ذهن شما می‌رسد، تحت عنوان بار قابل‌ارسال است. بخشی از بار، وسایلی است که تحت عنوان چمدان همراه مسافر حمل حدود ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم آن در سفرهای هوایی مجاز است و شامل وسایل روزمره و شخصی می‌شود، اما برخی از کالاهای صادراتی در شرایط خاصی حمل می‌شوند. در مجموع براساس قوانین، بار مسافر، حمل ۲۰ کیلوگرم بار برای مسافران پروازهای داخلی و ۳۰ کیلوگرم و یا کمی بیشتر برای مسافران پروازهای خارجی رایگان است.

در صورتی که مسافر باری بیش از ۳۰ کیلوگرم داشته باشد، تکلیف چیست؟

چنانچه میزان بار همراه مسافر از حد مجاز بگذرد، باید مبلغی تحت عنوان اضافه‌بار پرداخت کند؛ البته باتوجه به بالا بودن این مبلغ، تسهیلاتی فراهم شده تا بار مازاد همراه مسافران از طریق فریت بار ارسال شود که هزینه آن به‌مراتب پایین‌تر از هزینه اضافه‌بار است.

آیا مسافری که قصد مهاجرت از کشور را دارد به‌راحتی می‌تواند وسایل منزل خود را به کشور موردسکونت خود ببرد؟

در صورتی که مسافر بخواهد بار اضافه به خارج از کشور ببرد، باید با واحد فریت گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) ارتباط بگیرد. فریت بار یا همان خدمات بسته‌بندی و ارسال بار به خارج از کشور برای افرادی است که قصد ارسال وسایل و اثاثیه منزل خود به کشورهای دیگر را دارند. فریت بار برای اشخاص حقیقی صورت می‌گیرد که قصد اسباب‌کشی به خارج از کشور و ارسال وسایل زندگی خود یعنی لوازم منزل را دارند. تصور کنید که فردی قصد مهاجرت به یکی از کشورهای خارجی را دارد. این فرد می‌تواند بخش یا تمام وسایل و لوازم زندگی خود مانند لوازم صوتی تصویری، لوازم آشپزخانه، لوازم شخصی، فرش و حتی مبلمان و میز و صندلی و... را به محل جدید زندگی خود بفرستد.

یعنی مسافران برای ارسال بارهای خود به خارج از کشور هیچ‌ محدودیتی ندارند؟

مسافران برای حمل بار درگیر محدودیت وزنی نیستند، اما ممکن است برخی از کالاها به‌وسیله بخش فریت قابل‌ارسال نباشند.برای مثال کالاهایی مانند فرش‌های نفیس، تابلوهای گران‌قیمت و مسکوکات پیش از ارسال باید از نهادهای مربوطه مجوزهای لازم را دریافت کنند.

برای ارسال وسایل زندگی یا بارهای بالای ۱۰۰ کیلوگرم باید چه مراحلی طی شود؟

نخستین مرحله برای ارسال کالا، گرفتن مجوز فریت بار از فرودگاه مبدأ است. پس از آن گمرک که متولی خروج کالا است، باید تاییدیه کالاها را براساس اظهارات مسافر تحت عنوان «اظهارنامه مسافری فریت» صادر کند. بار پس از بسته‌بندی باید به دایره ارزیابی گمرک منتقل شود تا در آن قسمت کارهای اولیه گمرکی صورت گیرد. پس از انجام مراحل قبلی پت سبز ازسوی گمرک صادر می‌شود. در ادامه ارسال‌کننده بار باید با مراجعه به شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی بارنامه و مجوزهای دیگر را دریافت کند. پس از دریافت بارنامه باید به بخش فریت فرودگاه مراجعه کرد و پس از پرداخت هزینه و صدور بارنامه، تگی به مسافر داده می‌شود که مشخصات کامل بار شامل تعداد بسته، وزن کالا و شماره بارنامه در آن ثبت شده است. در نهایت تگ روی بار‌ها قرار می‌گیرد تا از گم شدن بارها پیشگیری شود و کسی ادعایی برای بارها نداشته باشد. مرحله آخر کار مربوط به «ایکس‌ری» کردن کالاها است و در صورتی که سلامت کالا مشکلی نداشته باشد، بار به انبار منتقل می‌شود. پس از آن واحد هندلینگ بار «بوکینگ و رزرو» را انجام می‌دهد و بار مسافر را نگه می‌دارد تا با نخستین پرواز ارسال شود.

پیگیری بارهای ارسالی چگونه صورت می‌گیرد؟

تمام شرکت‌های حمل‌ونقل کد سه‌کارکتری مخصوصی دارند که به‌واسطه آن مشخص می‌شود بار از طریق چه شرکتی ارسال شده که به آن «کد یاتا» گفته می‌شود.

یاتا ( IATA ) متشکل از سرواژه عبارت International Air Transport Association airport code است و کد یاتا یک کد سه‌حرفی است که توسط انجمن حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی ( IATA ) برای شناسایی فرودگاه‌ها، شرکت‌های هواپیمایی و نوع هواپیماها استفاده می‌شود. این کد برای تسهیل و سرعت بخشیدن به عملیات رزرو بلیت، صدور بلیت و مدیریت مسافران در سیستم‌های رزرواسیون هواپیمایی استفاده می‌شود. همچنین از کدهای یاتا برای شناسایی نوع هواپیماها استفاده می‌شود.

بسیاری از افراد بابت سالم‌ رسیدن بار خود به مقصد نگرانی‌هایی دارند، زیرا در برخی موارد وسایل مسافران در هواپیما دچار مشکل می‌شود. شرکت هواپیمایی چه تضمینی برای این موضوع دارد؟

بی‌شک نخستین موردی که در حمل‌هوایی بار بر آن تاکید داریم، بسته‌بندی ایمن بار است. بسته‌بندی صحیح و امنیت بارها در فرآیند حمل‌ونقل هوایی بسیار مهم است. بسته‌بندی مناسب باتوجه به خصوصیات بار، از جمله ساختار، میزان آسیب‌پذیری و شرایط حمل‌ونقل، ضروری است. تمام وسایل منزل از ظروف تا لوستر و مبلمان با بسته‌بندی‌های استاندارد و خاص به مقصد ارسال می‌شود. البته درحال‌حاضر برخی از مسافران باهدف صرفه‌جویی در هزینه‌ها برخی از ظروف خود را میان پتو، حوله و لباس می‌گذارند و معتقدند هیچ‌گونه آسیبی به وسایل آنها نمی‌رسد، اما ایرلاین‌ها هرگز بسته‌بندی مسافر را نمی‌پذیرند، زیرا باید کالاها تفکیک شوند تا از هرگونه آسیب جلوگیری شود. در صورت آسیب به بار، خسارت سنگینی به مسافر وارد می‌شود که ایرلاین مربوطه باید پاسخگو باشد. همچنین پس از بروز کوچک‌ترین اتفاقی، اعتماد به ایرلاین‌ عامل خدشه‌دار می‌شود.

باتوجه به مراحل طولانی یادشده، هزینه ارسال بارهایی مانند اثاثیه منزل چقدر است؟

وزن کالا و مسافت هزینه ارسال بار را تعیین می‌کنند. شرکت‌های هواپیمایی معمولا تعرفه‌های مختلفی برای بارها در وزن‌های گوناگون دارند؛ ارسال بار هوایی تا ۴۵ کیلوگرم، ارسال بار هوایی ۴۵ تا ۱۰۰ کیلوگرم، ارسال بار هوایی ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم و ارسال بار هوایی ۳۰۰ به بالا. البته هر اندازه که بار مسافر سنگین‌تر باشد، تعرفه کاهش پیدا می‌کند.

اولویت‌هایی برای ارسال بار مسافران وجود دارد؟

بله؛ سوخت پرواز، تعداد مسافر، چمدان همراه مسافر و کالاهای فاسدشدنی از اولویت‌های مهمی است که پس از مدنظر قرار گرفتن آنها و اعلام ظرفیت مازاد توسط واحد «لود کنترل» بارها مجوز ورود می‌گیرند.

اگر برخی از مسافران قصد ارسال وسایلی چون فرش، تابلوفرش یا آثار هنری را داشته باشند این امکان برای آنها وجود دارد؟ این روزها اخبار زیادی مبنی بر قاچاق مسافری این کالاها منتشر می‌شود. روند نظارت بر این مسئله چگونه است؟

اگر مسافر قصد ارسال تابلو، فرش، تابلوفرش و هرگونه آثار هنری را داشته باشد، ایرلاین عکس آن را به واحد مخصوص ارسال می‌کند تا بررسی‌های لازم برای دریافتن اینکه کالای ارسالی نفیس است یا خیر انجام شود. پس از آن با مراجعه صاحب بار به نهادهای مربوطه روند اخذ مجوز طی می‌شود.

از اصلی‌ترین مشکلات برخی از صادرکنندگان نبود ناوگان مخصوص ارسال کالاهای خاص است. مثلا صادرکنندگان گل می‌گویند کالاهای صادراتی آنها گل‌ها با هواپیمای مسافری ارسال می‌شود که همین آسیب‌هایی به کالای صادراتی وارد می‌کند. البته در برخی موارد نیز بار گل به‌دلیل عدم ظرفیت پرواز برگشت می‌خورد که منجر به آسیب محصول می‌شود. شما این موضوع را تایید می‌کنید؟

بله؛ متاسفانه این موضوع حقیقت دارد که یکی از دلایل اصلی آن ناوگان فرسوده است. ناوگان فرسوده درد کهنه ایرلاین‌ها است. هرچند کالاهای فسادپذیر جزو اولویت‌های نخست در ارسال بار هستند، اما متاسفانه به‌دلایل مختلف گاهی اختلال در روند پرواز ایجاد می‌شود و ازسوی دیگر ظرفیت‌ مشخص باری نیز نداریم. متاسفانه شرکت‌هایی مانند امارات و ترکیش که به‌علت نوسازی ناوگان می‌توانند حدود ۲۰ تن بار در شکم هواپیما بگذارند، بازار را حسابی در دست گرفته‌اند. در برخی موارد نیز خلبان با در نظر گرفتن شرایط پرواز از اضافه بارگیری جلوگیری می‌کند.

روند ارسال کالاهای خطرناک به خارج از کشور چگونه است؟

کالاهای خطرناکی که ریسک‌ انتقال آنها بالا است، تحت شرایط خاصی قابل‌ارسال هستند. برای ارسال این کالاها باید اطلاعات دقیق کالا توسط صاحب آن به بخش آنالیز داده شود. رنگ، کالاهای اسیدی، مایعات و جامدات اشتعال‌زا و... باید تحت شرایط ویژه ارسال شوند. برای مثال انتقال اسیدها و رادیواکتیوی که برای بیمارستان‌ها حمل می‌شود، قوانین خاصی دارد که تحت عنوان « قوانین حمل کالاهای خطرناک» شناخته می‌شوند. رادیواکتیو دارای تشعشاتی است و بر همین اساس باید محلی برای قرارگیری آن تعیین شود که به مسافران آسیبی وارد نشود. در صورتی که کالای خطرناکی در پرواز باشد، باید فرم‌ها و مدارک آن در اختیار خلبان نیز قرار گیرد.

تا به حال بار موجب سقوط یا اتفاقی ناگوار برای هواپیما شده است؟

پیش از اینکه بار در قسمت بار هواپیما قرار بگیرد، تمام بررسی‌های لازم صورت می‌گیرد. تاکنون هیچ‌گاه بار موجب آسیب هواپیما یا اختلال در پرواز نشده است. در صورتی که اتفاق ناگواری برای یک هواپیما رخ دهد، تیم و کارشناسان ایکائو در ابتدا اسناد و مدارک بار پرواز را بررسی می‌کنند.

روند ارسال بارهای تجاری نیز به همان ترتیبی است که ذکر کردید؟

خیر؛ باری که ماهیت تجاری دارد تحت قوانین «کارگو» به خارج از کشور ارسال می‌شود. کارگو مربوط به خدمات بسته‌بندی و ارسال بار به خارج از کشور برای بازرگانان و تجار است. خدمات کارگو شامل طیف وسیعی از انواع کالاها و اجناس می‌شود؛ از حیوانات زنده تا قطعات خودرو یا کتاب و لوازم تحریر تا لوازم ساختمانی و... به‌طور خلاصه هر کالا و جنسی که در بازار مشاهده می‌کنید قابلیت ارسال با استفاده از خدمات کارگو را دارد.