تاثیر جنگ روسیه بر اقتصاد و تجارت
میرهادی رهگشای- کارشناس اقتصاد
یکی از رویدادهای مهمی که امروز دنیا را تحت تاثیر خود قرار داده، جنگ روسیه و اوکراین و اثر آن بر جنبه‌های مختلف از جمله اقتصاد و تجارت است که بی‌شک دامنه آن تا تجارت ایران نیز به شکل‌های مختلف کشیده خواهد شد.
مهم‌ترین بحث تجاری که درباره جنگ بین روسیه و اوکراین می‌توان به آن اشاره کرد، تامین انرژی و امنیت انرژی در دنیاست. به نظر می‌رسد حداقل در کوتاه‌مدت به دلیل اقدام روسیه برای کاهش صادرات نفت و گاز به کشورهای دیگر و یا به دلیل اقدامات تحریمی امریکا و سایر کشورها علیه روسیه -که البته هنوز صحبت جدی در این باره انجام نشده- نظام‌های اقتصادی در سراسر دنیا تحت تاثیر جدی قرار خواهند گرفت.
درحال‌حاضر بسیاری از کشورهای دنیا در حال بازیابی اقتصاد خود در سال‌های پس از فروکش کردن همه‌گیری کرونا هستند. آمارهای جهانی نشان می‌دهد نیاز جهانی به نفت حتی در حال جابه‌جا کردن رکوردهای سال‌های پیش از همه‌گیری ویروس کرونا است و حتی پیش از این جنگ نیز کشورهای صادرکننده، قادر به تامین نیازهای جهانی در این موضوع نبودند.
در چنین شرایطی که جنگی بین دو کشور صاحب انرژی رخ می‌دهد، می‌تواند بحران‌های مربوط به انرژی را تشدید کند؛ بنابراین اگر روسیه درباره تجارت با بحث‌های تحریمی مواجه شود، نیاز مضاعفی در بازارها ایجاد خواهد شد که قیمت‌ها را دست‌کم در میان‌مدت به سمت افزایش سوق خواهد داد.
این موضوع چه از نظر میزان فروش نفت و چه از نظر قیمتل آن، می‌تواند مزیت‌هایی را برای تجارت ایران ایجاد کند که حتی با همین کشورهایی که درحال‌حاضر خریدار نفت ایران هستند، بتواند تجارت خود را در شرایط مطلوب‌تری قرار دهد زیرا تمایل این کشورها نیز به خریداری نفت از ایران افزایش خواهد یافت.
بحث دیگری که در جنگ اوکراین و روسیه می‌تواند مهم باشد، اثرگذاری ابزاری تحریمی امریکا خواهد بود.
تا امروز هدف ویژه و پایلوت ابزار تحریمی امریکا، کشور ایران بود که آن را به‌عنوان یک مدل تحریم کشورها مطرح می‌کرد.
ایران نیز به واسطه اینکه از فرصت‌های تعاملات تجاری خود در این سال‌ها استفاده نکرده بود مدل راحت‌تری برای پیاده‌سازی و گسترش این تحریم‌ها بود اما سوق دادن این ابزار به سمت روسیه و روش‌هایی مانند تحریم‌های ثانویه کشورهای شریک روسیه مثل چین، بی‌شک وارد فاز جدیدی از تحریم‌های جهانی می‌شود که نتیجه آن کمرنگ شدن اثر چنین ابزاری خواهد بود.
در هر حال وقتی دو کشور بزرگ روسیه و چین در حال مبادلات تجاری دوجانبه با یکدیگر هستند و می‌توانند این مبادلات را از طریق مسیرهای مستقل از دلار نیز پیش ببرند، حتما تحریم‌های اقتصادی امریکا درباره آنها بی‌اثر خواهد بود و شاید حتی امریکا را مجبور به یک عقب‌نشینی بزرگ در استفاده از این ابزار کند.
موضوع دیگر می‌تواند نحوه مبادلات تجاری ایران و روسیه باشد. تحریم روسیه توسط کشورهای دیگر ممکن است انگیزه روسیه را برای استفاده از ساز کارهای مستقل از دلار در تجارت با کشورهایی مثل ایران بیشتر کند که این مزیتی برای تجارت ایران به شمار می‌رود.
البته چنین رویکرد‌هایی بستگی مستقیم دارد به اینکه مقامات ایرانی در دیپلماسی اقتصاد خارجی به دنبال چه اهدافی هستند. اگر بسترسازی کنیم، می‌توانیم از آن به‌عنوان فرصت بهره ببریم اما اگر منفعلانه رفتار کنیم، بی‌تردید هیچ تغییری در شرایط ایجاد نخواهد شد، حتی ممکن است تعاملات و تبادلات تجاری ما کمتر از گذشته نیز شود. این مشکلی است که پیش از جنگ روسیه و اوکراین نیز به‌طور جدی وجود داشته است.
