تدوین پیش ‌ نویس همکاری ‌ های ایران در مسائل همکاری ‌ های بانکی، حمل ‌ ونقل و انرژی با اتحادیه اوراسیا در حالیست که چندی پیش، اعضای این اتحادیه همکاری ‌ های مستقیم خود در زمینه تبادل انرژی را آغاز کردند. از این رو به نظر می ‌ رسد عجله و تاکید ایران برای برقراری روابط تجاری در حوزه انرژی، در این راستا باشد. توجه دولت سیزدهم به بسترها و فرصت ‌ های تجارت با کشورهای مختلف در ابعاد و حوزه ‌ های مختلف، مثبت ارزیابی شده و این اقدامات را می ‌ توان زمینه ‌ ساز رخداد نتایج مهم اقتصادی توصیف کرد. هر چند تدوین مصوبه و امضای تفاهمنامه ‌ ها، به تنهایی کافی نبوده و باید در زمینه اجرا و به ثمر رساندن این برنامه ‌ ها، عملکرد مناسبی داشت. صمت در این گزارش، به بررسی ابعاد افزایش روابط ایران با اتحادیه اوراسیا پرداخته است که در ادامه می ‌ خوانید.

برنامه جدی اوراسیا برای تبادل انرژی

چندی پیش، اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همکاری ‌ های مستقیم خود در زمینه تبادل انرژی را آغاز کردند. در این راستا، شورای بین دولتی اوراسیا قوانین دسترسی به انتقال برق بین ایالتی در بازار مشترک برق اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در نشست خود در آلماتی تصویب کرد. به گزارش ایرنا، کمیسیون اقتصادی اوراسیا ( EEC ) اعلام کرد سران دولت ‌ های کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا ( EAEU ) ایجاد یک چارچوب نظارتی برای بازار مشترک برق را تصویب کردند. بر این اساس در جریان نشست شورای بین دولتی اوراسیا در آلماتی، قوانین دسترسی به خدمات انتقال بین ایالتی انرژی الکتریکی تصویب شد.

در این بیانیه آمده است: کشورهای عضو «قوانین دسترسی بدون تبعیض به ترانزیت برق را هنگام تجارت آن در بازار مشترک برق اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین شرایط لازم برای عملکرد قابل اعتماد بازارهای ملی برق را فراهم می ‌ کنند.» این مقررات از ۱ ژانویه سال ۲۰۲۵ لازم الاجرا می ‌ شود. همزمان قوانین تجارت متقابل برق، تعیین و توزیع ظرفیت خطوط انتقال بین ایالتی و تبادل اطلاعات در بازار مشترک برق اعمال می ‌ شود. کمیسیون اقتصادی اوراسیا ( EEC ) مطمئن است که با فعال شدن این اقدامات، عملکرد بازار مشترک برق آغاز می ‌ شود که در درجه اول بر بهبود امنیت انرژی و قابلیت اطمینان مجتمع ‌ های برق کشورهای اتحادیه اوراسیا تاثیر می ‌ گذارد.

از سویی دیگر، بانک توسعه آسیایی هفته گذشته اعلام کرد که زیرساخت ‌ های فرامرزی تاجیکستان نقش مهمی در تجارت و تامین انرژی آسیای مرکزی ایفا می ‌ کند، زیرا با همه کشورهای همسایه در ارتباط است و پاک ‌ ترین انرژی را دارد. بانک توسعه آسیایی، در بررسی تجزیه و تحلیل چشم ‌ انداز انرژی تا سال ۲۰۳۰ در کشورهای عضو برنامه همکاری اقتصادی منطقه ای( CAREC ) خاطرنشان می ‌ کند تاجیکستان با داشتن توانمندی ‌ های ویژه در منابع انرژی برق آبی در حال برنامه ‌ ریزی برای توسعه است و قابلیت صادرات برق به آسیای مرکزی و همچنین افغانستان و پاکستان از طریق پروژه انتقال و تجارت برق آسیای مرکزی - آسیای جنوبی ( CASA -۱۰۰۰) را دارد. گزارش ‌ ها حاکی از آن است که تاجیکستان در سال ۲۰۱۸ شروع به صادرات برق به ازبکستان از طریق خط ۵۰۰ کیلوولت کرد.

اهمیت دیپلماسی اقتصادی

سیدجلال ‌ الدین علوی سبزواری، مدیرکل دفتر همکاری ‌ های اقتصادی وزارت امور خارجه با بیان اینکه همکاری ‌ های ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نباید تنها تجاری باشد، گفت: پیش ‌ نویس سند همکاری ‌ های ایران با اتحادیه اوراسیا در زمینه ‌ های بانکی، حمل ‌ ونقل و انرژی تبادل شده و این پیش ‌ نویس در دست بررسی است. به گزارش تسنیم، مدیرکل دفتر همکاری ‌ های اقتصادی وزارت امور خارجه در نشست دیپلماسی اقتصادی ایران و اوراسیا در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی با اشاره به اینکه به زودی پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا نهایی می ‌ شود، اظهارکرد: توسعه و تقویت روابط با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، نتایج متعددی دارد، از این رو نباید همکاری ‌ های ایران با کشورهای عضو این اتحادیه محدود به تجارت باشد. به منظور اهمیت نکته مذکور، پیش ‌ نویسی جهت توسعه ارتباطات ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا تبادل شده که این پیش ‌ نویس شامل همکاری ‌ های حمل ‌ ونقل، انرژی و بانکی نیز می ‌ شود. درحال ‌ حاضر پیش ‌ نویس یاد شده، در حال بررسی است و امید آن می ‌ رود با نتایج مثبتی همراه باشد. چراکه موضوعات حمل ‌ ونقل و انرژی نیز در اولویت دیپلماسی اقتصادی هستند و در مرحله بعد امنیت غذایی مورد توجه قرار دارد. بنابراین این پیش ‌ نویس می ‌ تواند مزایایی فراتر از توسعه تجارت برای کشور به همراه داشته باشد. مدیرکل دفتر همکاری ‌ های اقتصادی وزارت امور خارجه تصریح کرد: ایجاد کریدور بین ‌ المللی که از امروز نیز عبور می ‌ کند در میان اعضا در حال بررسی است؛ صادرکنندگان کشورهای عضو می ‌ توانند از مسیرهای خشکی و دریای خزر به بازارهای ایران و دیگر کشورها دسترسی داشته باشند.

توافقات چند سر سود

علوی در ادامه صحبت ‌ های خود افزود: تقویت ارتباط با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، تنها مزیت یک جانبه نداشته و برای کشورهای مقابل نیز مزایایی به همراه دارد. به عنوان مثال، از مسیر ایران می ‌ توان به ترکیه خلیج ‌ فارس و هندوستان دسترسی داشت. بنابراین این توافق چند جانبه است که همه کشورها از جمله ایران از آن نفع خواهند برد. وی با اشاره به بحران انرژی موجود در جهان گفت: با همکاری کشورهای عضو این اتحادیه می ‌ توان امنیت انرژی را در دنیا تامین کرد و با توجه به همکاری ‌ هایی که تولیدکنندگان عضو این اتحادیه در رابطه با بحث تامین انرژی دارند، می ‌ توانیم از بحران ‌ های جهانی عبور کنیم. تجارت آزاد با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا دستاورد بزرگی به حساب می ‌ آید و ایران باید از این فرصت، نهایت استفاده را داشته باشد. علوی با بیان اینکه درحال ‌ حاضر عضویت دائم ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در دستور کار نیست، افزود: در زمینه عضویت دائم ایران در اتحادیه اورسیا، تقاضایی بلکه ما عضویت به عنوان عضو ناظر را در دستور کار داریم. خوشبختانه تا به امروز سفارت ‌ های کشورهای عضو اتحادیه ‌ های اقتصادی اوراسیا همکاری ‌ های اقتصادی مناسبی در ایران داشته ‌ اند. برای نخستین بار است که ایران عضو یک بلوک متمرکز می ‌ شود؛ از طرفی اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز نوپا بوده به همین منظور فعالیت ‌ های مطالعاتی در ایران و به صورت مشترک با دیگر کشورها خواهیم داشت.

اوراسیا، نقطه اتصال آسیا به اروپا

مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران، عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا را فرصتی برای خنثی ‌ سازی تحریم ‌ ها دانست و گفت: مهم ‌ ترین تقاضای بخش خصوصی، تسهیل مسیر اقتصاد و تجارت در بستر حل مسائل حمل ‌ ونقل، انتقال پول و تعیین مقررات یکپارچه استانداردی و قرنطینه ‌ ای است. به گزارش تسنیم، رئیس اتاق بازرگانی تهران در نشست دیپلماسی ایران و اوراسیا در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی اظهارکرد: منطقه اوراسیا ویژگی ‌ های منحصر به فرد ویژه خود را دارد و این مزیت ‌ ها از ابعاد مختلف شایان بررسی است. نخست باید گفت منطقه اوراسیا، نقطه اتصال آسیا به اروپا به حساب می ‌ آید. بنابراین یک ظرفیت ‌ بالقوه جغرافیایی برای منطقه ‌ اوراسیا و کشورهای حاضر در آن وجود دارد. این مزیت ژئوپلیتیکی، توجه بسیاری از کشورهای فعال در عرصه تجارت را به اتحادیه اوراسیا جلب کرده و ایران نیز باید به کشورهای این محدوده نگاهی تجاری و اقتصادی داشته باشد. وی با اشاره به اهمیت تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تصریح کرد: با امضای توافق تجارت آزاد با این اتحادیه برای نخستین بار مرزهای اوراسیا تا خلیج ‌ فارس گسترش یافته و فرصت بی ‌ نظیری برای همکاری همه جانبه این کشورها ایجاد شده است.

تجارت با اوراسیا افزایش یابد

رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا فرصتی برای توسعه تجارت و رهایی از محدودیت ‌ های تنش ‌ های بین ‌ المللی است، گفت: تجهیز بخش ‌ های حمل ‌ ونقل، تسهیل انتقال پول، تعیین مقررات یکپارچه در استانداردهای مشترک قرنطینه ‌ ای و ضوابط استاندارد مشترک کشورها از جمله موارد مورد تقاضای فعالان بخش خصوصی از دولت است که انتظار می ‌ رود در تفاهمنامه ‌ های منعقد شده میان ایران با کشورهای اتحادیه اوراسیا، در نظر گرفته شود. خوانساری ادامه داد: تجارت ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۲۲ بیش از ۵ میلیارد دلار بوده که رشد قابل توجهی داشته و امیدواریم که این روند کماکان افزایش یابد.

سخن پایانی

رشد و توسعه تجارت تنها مشروط به پیوستن به اتحادیه ‌ های اقتصادی و تجاری نیست. هر چند نباید از اهمیت عضویت در مجامعی مانند سازمان تجارت جهانی یا سازمان ‌ های همکاری منطقه ‌ ای و فرامنطقه ‌ ای غافل شد اما تنها این موضوع کافی نیست. به عنوان مثال ایران چندی پیش توانست عضویت خود در سازمان همکاری شانگهای را قطعی کند. اما هنوز ایران جزییات نوع روابط و بسترهای فعالیت ‌ خود با کشورهای عضو این سازمان را مشخص نکرده است. به طور کلی به نظر می ‌ رسد عزم دولت برای کسب سهم از بازارهای تجاری منطقه جزم بوده و در ادامه باید دید اقدامات اخیر مقامات دولت سیزدهم، چه نتایجی را در تجارت کشور به همراه خواهد داشت.