مقاومت شکننده بازار
در ماه‌های اخیر، بانک مرکزی با در پیش گرفتن سیاست مهار نقدینگی در بازار تاحدودی توانست انتظارات تورمی را مهار و بازارهای موازی را به ثبات نزدیک کند؛ هرچند نمی‌توانیم در ایجاد این آرامش نسبی، از اخبار آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی به‌سادگی بگذریم، اما تنش‌های خاورمیانه نشان داد که مقاومت بازار برای ثبات، شکننده‌تر از آن بود که به‌نظر می‌رسید.
ذات بازار سیاسی است
چنانچه، با آغاز مبارزات اخیر در خاورمیانه، شاهد جهش در نرخ ارز، طلا، سکه و خودرو بودیم. در روزهای اخیر، نرخ دلار از کانال ۵۲ هزار تومان عبور کرد و به‌موازات این افزایش قیمت، حدود ۲۵۰هزار تومان در هر گرم طلای ۱۸عیار، افزایش نرخ دیده شد. اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا بانک مرکزی در تدوین و اجرای سیاست‌های مهار تورمی نتوانست موفق عمل کند یا اینکه ذات بازار سیاسی است و نمی‌تواند نسبت به تحولات سیاسی و اجتماعی منطقه بی‌تفاوت باشد؟ در این بین، کارشناسان و تحلیلگران بازار نیز بر این باور هستند که بازارهای جهانی نیز نیم‌نگاهی به تحولات سیاسی دارند، چراکه تجربه نشان داده، بعد از تحولات سیاسی، قیمت‌ها در این بازارها نیز تغییر کرده و حدود ۲۰ دلار نرخ جهانی طلا در هر اونس بالاتر رفته است.
صیانت از پول ملی فراموش نشود
سجاد بوربور، کارشناس بازار ارز در گفت‌وگو با صمت، وظیفه بانک مرکزی را صیانت از پول ملی معرفی کرد و افزود: باید قدرت و ارزش پول ملی حفظ شود تا رشد اقتصادی آسیب نبیند. این مهم با شعار محقق نخواهد شد و باید در عمل نیز نمود عینی پیدا کند؛ زمانی‌که پایه پولی به‌شدت رشد می‌کند و در نقطه مقابل، شتاب رشد نقدینگی پایین می‌آید و این موضوع خود را در قالب افزایش تورم نشان می‌دهد.
وی بااشاره به رشد نقدینگی در سال‌های گذشته، تصریح کرد: در سال ۹۶، نقدینگی حدود ۱۲.۵ درصد بود، اما امروز این عدد به حدود ۲۵درصد رسیده است. این آمار به‌خوبی نشان می‌دهد که اقتصاد ایران آماده شلیک است، اما بانک مرکزی تلاش دارد که با خبردرمانی، نرخ دلار را مدیریت کند.
این کارشناس بازار با تاکید بر اینکه تغییرات در نرخ ارز در نیمه دوم سال قابل‌پیش‌بینی بود، افزود: نیمه دوم مهر، همواره برای بازار ارز آبستن حوادث زیادی است. ما نمی‍‌دانیم اتفاقی که در روزهای گذشته در خاورمیانه رخ داد، در راستای چه تفکری است؟ اما این پرسش مطرح است که چرا در آستانه تعیین‌تکلیف ما در موضوع برجام این اتفاق رخ داد؟ تجربه خبرهایی از این دست، به من یاد داده که هر اتفاقی که رخ می‌دهد، در راستای اتفاق مهم دیگری است.
سرمایه‌گذاری خرید آینده است
بوربور بااشاره به تغییرات نرخ ارز و بازار سرمایه بعد از شهادت سردار قاسم سلیمانی، اضافه کرد: بعد از شهادت سردار سلیمانی، بازار سرمایه چند روز پیاپی منفی ۵ خورد؛ اما بازار برگشت و چندان ماندگار نماند؛ به‌نظر می‌رسد، این اتفاقات حاشیه‌هایی هستند که در احوال بازار تحول ایجاد می‌کنند. در حالی که سرمایه‌گذاری نوعی خرید آینده است، چراکه قرار نیست همواره جنگ بماند.
این کارشناس بازار ارز ادامه داد: در زمان جنگ روسیه و اوکراین، پیش‌بینی افزایش نرخ نهاده‌های دامی و کشاورزی تقویت شد و در یک برهه زمانی کوتاه، نرخ نهاده‌ها روند تصاعدی به خود گرفت، اما این افزایش نرخ چندان ادامه‌دار نماند و قیمت‌ها برگشت. از این‌رو شخصی که با افق سرمایه‌گذاری ۲ تا ۳ساله وارد بازار می‌شود، اتفاقات بر وی اثر نخواهد کرد. وی پیش‌بینی از بازار ارز در صورت امضا یا تعلیق برجام ارائه داد و افزود: کلیت اقتصاد این مهم را به ما نشان می‌دهد که تا پایان سال، ارزش دلار روی کاغذ بدون برجام به حدود ۷۰ هزار تومان برسد. در تعیین نرخ دلار یک نرخ و یک ارزش وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، فرض را بر این بگیرید که نرخ یک واحد آپارتمان ۲۰ میلیارد تومان باشد، اما صاحب ملک به‌دلیل نیاز مالی، نرخ فروش آن خانه را ۱۵میلیارد تومان در نظر بگیرد، پس در این شرایط، نرخ خانه ۱۵میلیارد تومان است، در حالی که ارزش آن در واقع، ۲۰ میلیارد تومان است. به‌گفته بوربور؛ در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، نرخ و ارزش بازارها به یکدیگر نزدیک می‌شوند.
این کارشناس بازار ارز ادامه داد: ارزش دلار براساس داده‌های اقتصادی و با نقدینگی حدود ۸ هزار و ۲۰۰ تا ۸ هزار و ۴۰۰ همت، حدود ۵۷ تا ۶۰ هزار تومان است. اما اگر برجام امضا نشود، آیا شرایط در همین روال باقی خواهد ماند؟ بدون تردید پاسخ منفی است. حتی اگر در روز، حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت بفروشیم، نرخ دلار به ۷۰هزار تومان خواهد رسید. اما اگر برجام امضا شود و پول حاصل از فروش نفت نیز به‌دست ما برسد، نرخ دلار تا پایان سال، روی همان ۵۷ تا ۶۰ باقی می‌ماند و جای دوری نمی‌رود.
سرمایه‌گذاری براساس داده‌های واقعی
وی با بیان اینکه عامل اقتصادی براساس داده‌های واقعی سرمایه‌گذاری می‌کند، تصریح کرد: سرمایه‌گذار در بازارهای موازی وارد می‌شود، اگر نرخ دلار بیشتر شد، پس سود بیشتری خواهد کرد، اما اگر پایین آمد یا ثابت ماند، ضرری نخواهد کرد. در سال‌های اخیر، نرخ سکه حدود ۳۰برابر، بورس ۲۰برابر، خودرو ۱۵برابر، مسکن ۱۲برابر و دلار ۱۱برابر رشد قیمتی را تجربه کرد، پس این آمار نشان می‌دهد که دلار متناسب با سایر بازارهای موازی پیش نرفته است. بوربور بااشاره به تاثیر گرفتن بازارهای موازی از یکدیگر، خاطرنشان کرد: مسکن اجازه نمی‌دهد که نرخ دلار پایین بیاید. در سال ۹۹، دلار ۳۳ هزار تومان شد، اما دلار در این نرخ نماند و نرخ آن ریزش کرد و به‌حدود ۲۵ هزار تومان رسید. آن زمان این دیدگاه مطرح می‌شد که اگر دلار روی ۲۵هزار تومان بماند، با نرخ مسکن هماهنگ می‌شود، اما اگر نرخ ارز به زیر ۲۰ هزار تومان برسد، نرخ مسکن افت می‌کند.بنابراین، بسیاری از صاحبان املاک، ملک‌های خود را می‌فروختند و آن را تبدیل به ارز می‌کردند؛ به‌همین‌دلیل، بازار مسکن اجازه نداد که نرخ دلار به زیر ۲۰ هزار تومان برسد. به‌عبارت‌دیگر، مسکن اجازه نداد که نرخ دلار ریزش کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بانک مرکزی چاره‌ای جز مهار انتظارات تورمی ندارد، بانک مرکزی باید سرعت گردش پول را می‌گرفت، اما دلاری برای تنظیم بازار نداشت و ندارد. در بحث واردات خودرو، مطرح شد که قرار است یک میلیون خودرو وارد کشور شود، اگر بر فرض، نرخ هر دستگاه خودرو را ۶ هزار دلار تصور کنیم، بانک مرکزی برای واردات خودرو باید ۶ میلیارد دلار ارز تخصیص می‌داد. این در حالی است که این حجم از نقدینگی در بانک مرکزی موجود نبود و اگر می‌خواست این حجم از نقدینگی را در بازار جمع کند، بدون تردید نرخ ارز به ۶۰ تا ۶۵ هزار تومان هم می‌رسید.
تاثیر بازارهای موازی از تحولات سیاسی
محمد کشتی‌آرای، کارشناس بازار ارز و طلا در گفت‌وگو با صمت، با تاکید بر تاثیر و تاثر بازار سکه، طلا گرمی و ارز از تنش‌های سیاسی منطقه، گفت: بانک مرکزی با در پیش گرفتن سیاست مهار نقدینگی ثبات نسبی در بازارهای سکه، طلا و ارز را ایجاد کرد و ثبات این بازارها بیش از ۳ ماه حفظ شد و نرخ ارز در محدوده ۴۹هزار تومان، سکه در محدود ۲۷میلیون تومان و هر گرم طلای ۱۸عیار در محدوده ۲میلیون و ۲۵۰هزار تومان در نوسان بود.
وی بااشاره به فرمول تعیین نرخ طلا در بازار داخلی، گفت: نرخ طلا و سکه متاثر از ارز است و با افزایش نرخ ارز، نرخ طلا گرمی و سکه نیز تحت‌تاثیر آن تغییر می‌کند و روند صعودی یا نزولی به خود می‌گیرد؛ نرخ طلا و سکه از حاصل‌ضرب نرخ جهانی و نرخ ارز به‌دست می‌آید.
به‌گفته این کارشناس بازار طلا و ارز؛ تعطیلی بازارهای جهانی در روز شنبه باعث شد که نرخ جهانی طلا تغییری نکند. در آن تاریخ، نرخ هر اونس طلای جهانی، هزار و ۸۰۰ دلار بود، اما از روز دوشنبه با بازگشایی بازارهای جهانی، اتفاقات منطقه‌ای در خاورمیانه تاثیر مستقیمی در نرخ جهانی طلا گذاشت و نرخ طلای جهانی با افزایش نرخ همراه شد و هر اونس جهانی، حدود ۲۰ دلار افزایش نرخ را تجربه کرد. کشتی‌آرای بااشاره به حباب ایجادشده در بازار سکه، خاطرنشان کرد: افزایش نرخ ارز و بازارهای جهانی زمینه‌های تغییر در نرخ طلا را ایجاد کرد. این موضوع باعث شد که در روزهای گذشته نرخ سکه ۴میلیون تومان افزایش نرخ و نرخ هر گرم طلای ۱۸عیار، حدود ۲۵۰هزار تومان افزایش نرخ را تجربه کند.
این کارشناس بازار ارز بانظر به حباب سکه، تصریح کرد: در روز جمعه، حباب سکه حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود، اما این حباب در روزهای گذشته به حدود ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسید. بعد از افزایش قیمت‌ها، تقاضا برای خرید بیشتر شد و حباب سکه به حدود یک میلیون و ۳۰۰هزار تومان رسید.
عوامل روانی در افزایش نرخ ارز
وی نوسان‌های نرخ ارز را تابعی از نوسان‌های اقتصادی و سیاسی دانست و تصریح کرد: در روزهای اخیر، اتفاق اقتصادی خاصی رخ نداد؛ اما درگیری‌های خاورمیانه، نرخ ارز را به حدود ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان رساند. علاوه بر عوامل اقتصادی، فاکتور روانی نیز روند تصاعدی شدن نرخ‌ها را تشدید می‌کند، به این معنا که تقاضا برای خرید افزایش پیدا می‌کند و این موضوع روند افزایشی شدن نرخ طلا را بالا می‌برد.
کشتی‌آرای در پاسخ به این پرسش که یک اتفاق سیاسی در منطقه تمام برنامه‌های بانک مرکزی برای ثبات نرخ ارز و طلا را برهم زد. آیا می‌توان مکانیسمی تعریف کرد که فراتر از تحولات سیاسی، قیمت‌ها ثابت باقی بماند، گفت: بانک مرکزی مدیریت بازارها در داخل کشور را برعهده دارد، اما در مسائل جهانی نمی‌تواند نقشی داشته باشد. این اتفاق جهانی است و جنگ خاورمیانه، بسیاری از معادلات جهانی و بورس‌ها را تکان داد؛ بورس ایران نیز قرمز شد. به‌نظر می‌رسد اگر این نبرد در یک کشور افریقایی رخ می‌داد، چنین تبعاتی را با خود به‌همراه نمی‌آورد. وی در پایان بیان کرد: اگر شرایط ایجادشده در خاورمیانه تمام شود، می‌توان انتظار داشت که بازار به آرامش برسد و قیمت‌ها ریزش کند.
سخن پایانی
چند ساعت بعد از انعکاس خبر آغاز نبرد در فلسطین‌اشغالی، بازار ایران به این اخبار واکنش نشان داد و نرخ ارز و طلا روند صعودی به خود گرفت. کارشناسان بر این باورند که نرخ ارز در ایران به امضا یا تعلیق برجام گره خورده است. اگر برجام امضا شود، نرخ دلار از اینی که هست جای دورتری نخواهد رفت، اما در صورت مشخص نشدن تکلیف ما در برجام، باید منتظر باشیم که نرخ دلار تا پایان سال به ۷۰هزار تومان برسد.
