آموزش، پاشنه‌آشیل معدنکاری
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در سه مرحله (از دانشگاه تا اشتغال) از دانشجویان رشته‌های بخش معدن و صنایع معدنی حمایت می‌کند.
رضا محتشمی‌پور، معاون معدنی و فرآوری موارد وزارت صمت به‌تازگی با اظهار نگرانی از شرایط نیروی انسانی بخش معدن اظهار کرد: در حوزه صنعت با نیروهای ورودی دچار چندین مسئله هستیم که نخستین و مهم‌ترین آن مهارت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است که اهمیت فراوانی دارد. محتشمی‌پور بااشاره به ضرورت جذب دانشجو براساس نیاز رشته و منطقه گفت: در بخش معدن ورودی دانشگاه‌ها به‌شدت کاهش یافته و امکان تامین نیروی متخصص و پس‌ازآن موضوع مهاجرت معضل است. این نگرانی که پیش‌ازاین هم در سخنان فعالان و دست‌اندرکاران این حوزه به انحای گوناگون مورد تاکید قرارگرفته بود، موجب شده است اقداماتی در راستای مقابله با گسترش این آسیب انجام شود. یکی از این اقدامات برگزاری دوره‌های کارآموزی است که ایمیدرو پیشگام اجرای آن شده است. از دیگر طرح‌ها و برنامه‌ها تشویق فارغ‌التحصیلان رشته معدن برای قرار گرفتن در جایگاه اپراتوری دستگاه‌ها و تجهیزات است که سازمان نظام‌مهندسی معدن اجرای آن را دنبال می‌کند و در گزارش امروز صمت مروری داریم به این طرح‌ها و اهمیت و ضرورت اجرای آنها.
از دانشگاه تا اشتغال
به گزارش ایمیدرو، این سازمان با هدف رفع کمبود نیروی انسانی متخصص در بخش معدن و صنایع معدنی، با تفاهمنامه انجام‌شده با نهادهای ذی‌ربط، دانشجویان رشته‌های بخش معدن و صنایع معدنی در سراسر کشور را هنگام تحصیل، دوران خدمت سربازی و پس‌ازآن حمایت می‌کند.با توجه به مذاکرات انجام‌شده بین ایمیدرو با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشجویان علاقه‌مند رشته‌های بخش معدن و صنایع معدنی، برای کارآموزی به واحدهای بخش معدن و صنایع معدنی معرفی می‌شوند و تجربه‌های مفیدی از محیط واقعی کار هنگام تحصیل کسب می‌کنند.مرحله دیگر، حمایت ایمیدرو در قالب طرح فاجد، از فارغ‌التحصیلان رشته‌های بخش معدن و صنایع معدنی پس از پایان خدمت سربازی است. در این مرحله، فارغ‌التحصیلان رشته‌های یادشده، برای اشتغال به واحدها معرفی می‌شوند. در این زمینه، پرداخت ۵۰ درصد حقوق توسط ایمیدرو و ۵۰ درصد از سوی واحد پذیرنده انجام می‌شود.
دانش‌افزایی در حوزه سنگ‌های تزئینی
چندی پیش سازمان نظام‌مهندسی معدن و انجمن سنگ ایران باهدف متخصص و ماهر در حوزه صنعت سنگ و صنایع وابسته، امضا کردند.به گزارش صمت بهرام شکوری، دبیر انجمن سنگ درباره ضرورت افزایش دانش شاغلان حوزه سنگ تزئینی گفت: تعداد فعالان و شاغلین در زنجیره تولید و فرآوری سنگ تزئینی به شکل چشمگیری بیش از شاغلان دیگر بخش‌های معدن و صنایع وابسته است. بیش از ۶۰۰۰ واحد معدنی و فرآوری در سنگ‌های تزئینی داریم که اشتغال مستقیم ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر را سامان داده‌اند.وی افزود: این صنعت ظرفیت زیادی برای ارزآوری دارد و در صورت توجه و برنامه‌ریزی رقم اولیه ۵ هزار دلار قابل‌دسترسی است اما این موضوع مشروط به آن است که در کنار تامین تجهیزات، ماشین‌آلات و نوآوری‌ها، ضعف و کمبود نیروی انسانی متخصص را جبران کنیم. شکوری ادامه داد: در حوزه سنگ از ابتدای زنجیره که پی‌جویی و اکتشاف است گرفته تا استخراج و فرآوری، با مشکلات اساسی در زمینه نیروی ماهر و کارآمد روبه‌رو هستیم. بنابراین اگر با همکاری دوجانبه‌ای که با سازمان نظام‌مهندسی معدن صورت می‌گیرد، این ضعف جبران شود بی‌شک اتفاقات خوبی در این زمینه رخ می‌دهد و نتایج آن روی اعداد و ارقام صادراتی دیده خواهد شد.شکوری در ادامه به‌ضرورت ارائه آموزش‌های عملی به دانشجویان رشته مهندسی معدن اشاره کرد و گفت: برای این منظور قرار است انجمن سنگ و سازمان نظام‌مهندسی معدن با دانشگاه‌ها، به‌ویژه در استان‌هایی که ظرفیت بالای سنگ تزئینی دارند، ارتباط سه جانبه‌ای برقرار کنند تا آموزش‌ها از شکل تئوریک خارج و به‌صورت تجربی ارائه شوند.وی ابراز امیدواری کرد با مجموعه این اقدامات، انجمن سنگ بتواند گام‌هایی عملی در راستای اشتغالزایی، افزایش تولید و ارزآوری بردارد.
هزینه در آموزش، سرمایه‌گذاری است
سید احمد بزاز جزایری، مدیر سابق منابع انسانی و پشتیبانی ایمیدرو و عضو هیات موسس انجمن علمی آموزش و توسعه منابع انسانی ایران گفت: چند سال پیش در همین حوزه به جمع‌‌‌‌‌‌آوری داده پرداختیم. آماری که به‌دست آوردیم بسیار جالب و در‌عین‌حال تلخ بود. بیشتر افرادی که در معادن فعال هستند، فاقد دانش و علم موردنیاز هستند و حتی تخصص کافی و مرتبط را ندارند. تنها ۱۵ تا ۲۰درصد فعالان معدنی تخصص مرتبط با معدن و صنایع معدنی دارند. این نکته حاکی از آن است که آموزش معدنکاران و مدیران معدنی، الزامی است. آنچه از اطلاعات جمع‌آوری‌شده برداشت می‌شود این است که برخی از معدنداران و معدنکاران نمی‌‌‌‌‌‌دانند چگونه مواد خام معدنی را فرآوری کنند، چگونه برای محصول بازاریابی کنند که بتوانند آن را به فروش برسانند و حتی دانش کافی برای حفظ و توسعه معدن خود را ندارند. بزار جزایری گفت: اگر بخواهیم یک آموزش، یادگیری و بهسازی کارآ و هدفمند را تجربه کنیم، باید در نظر داشته باشیم که آموزش، هزینه نیست، یک نوع سرمایه‌گذاری است. بعضی از معدنکاران به دلیل اینکه شرکت در کلاس‌‌‌‌‌‌های آموزشی شامل هزینه می‌شود، از حضور در این کلاس‌ها امتناع می‌کنند، اما نمی‌‌‌‌‌‌دانند که عدم آگاهی می‌تواند هزینه‌ای سنگین‌‌‌‌‌‌تر را در پی داشته باشد. افراد باید بدانند که آموزش نوعی سرمایه‌گذاری است.
جزایری ادامه داد: قدم بعدی برنامه‌ریزی برای یک آموزش هدفمند است. باید مشخص شود که چه دانشی موردنیاز کدام گروه است؟ چگونه می‌توان شکاف دانشی، مهارتی و بینشی فراگیر را برطرف کرد؟ سپس مسیر یادگیری باید مشخص شود. اینکه از چه کسی و به چه روشی دانش موردنیاز باید منتقل شود. پس نخستین کار برای شروع یک بسته آموزشی این است که سطح دانش افراد را ارزیابی کنیم. به نیاز‌‌‌‌‌‌های آنها واقف شویم و بدانیم که کدام علوم و مهارت‌ها را باید به آنها آموزش دهیم، سپس یک برنامه یادگیری و بهسازی باید تدوین شود. در آخر مسیر یادگیری باید ترسیم شود. اگر این سه مرحله انجام شود، مطمئنا آموزش، یادگیری و بهسازی اثر‌بخشی را شاهد خواهیم بود.
جای خالی اپراتور ماهر
رضا بسطامی، رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن ایران نیز در گفت‌وگو با صمت گفت: در حوزه استخراج ۹۰ درصد فعالیت به‌صورت کاملا سنتی انجام می‌شود و در بخش فرآوری بهترین کارخانه‌ها و تجهیزات راداریم اما جای خالی اپراتورهای ماهر و کارآزموده به‌شدت احساس می‌شود تا جایی که گاهی نیاز است که نیروی انسانی متخصص در این زمینه از کشورهای افریقایی استخدام شود و دستمزدهای چند صدمیلیونی پرداخت شود.بسطامی ادامه داد: سازمان نظام‌مهندسی معدن ایران که بزرگ‌ترین تشکل قانونمند بخش معدن است آمادگی دارد به پشتوانه امکاناتی که در سراسر کشور دارد آموزش‌های لازم را در حتی در محل معدن ارائه دهد و مهارت‌های لازم را به اهل کار و حتی بخش کارگری ارائه دهیم.
رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن در ادامه با اشاره به حوادث کار گفت: استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات کار ساده‌ای نیست و بر این اساس بیشتر حوادث ضمن کار در معادن سنگ تزئینی و بعد معادن زغال‌سنگ ثبت‌شده است بنابراین آموزش اپراتوری ماشین‌آلات علاوه بر علاوه بر ارتقای تولیدات این بخش، میزان حوادث هنگام کار را هم به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.بسطامی در ادامه به اهمیت جذب دانشجویان برای فعالیت در زمینه اپراتوری دستگاه‌ها و تجهیزات اشاره کرد و گفت: دانشجویان و دانش‌آموختگان رشته معدن با توجه به دید علمی خود صلاحیت بیشتری برای استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات دارند و در صورت فرهنگ‌سازی و تامین دستمزد مکفی، می‌توان از توان تحصیلکردگان دانشگاهی در این زمینه بهره برد.بسطامی ابراز امیدواری کرد با برگزاری جلسات پژوهشی و طی مراحل مطالعاتی دوجانبه، اقدامات عملی در این راستا به‌زودی آغاز شود.
سخن پایانی
کارشناسان و فعالان حوزه معدن بر این باورند که نگاه نسبتا سنتی به فعالیت در معادن و مغفول ماندن برنامه‌ریزی و توسعه زیرساخت‌های لازم در این عرصه موجب شده است که کاستی‌های نیروی انسانی در حوزه معادن بیش از دیگر حوزه‌ها نمایان شود.
استفاده از ابزارهای مدیریت سرمایه‌های انسانی مبتنی بر دانش و تجربه به‌ویژه از طریق بازتعریف فرآیندهای ارتباطی با دانشگاه باعث می‌شود از نیروهای انسانی فارغ‌التحصیل دانشگاهی بهتر بتوان در بخش معدن و صنایع معدنی استفاده کرد.
