چند روز پیش سخنگوی وزارت صمت از احتمال لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی خبر داد و گفت: واردات کالاهایی که تولید بالا دارند و رقابت‌پذیر هستند، مثل لوازم خانگی، باید آزاد شود و این موضوع در دست بررسی و در فرآیند تصمیم‌گیری است. واردات تا ابد نمی‌تواند ممنوع بماند. پس از ممنوعیت واردات لوازم خانگی از سال ۱۳۹۷ و خروج شرکت‌های خارجی از ایران همچنان تقاضا برای خرید این کالاها در بازار مشاهده می‌شود. حال وجود این تقاضا ممکن است منجر به لغو ممنوعیت واردات شود؟ هرچند قالیباف تاکید دارد خط قرمز ما ضربه دیدن تولید داخل است، اما اگر واردات کالا منجر به بهبود کیفیت و نرخ بهتر شود، اقدام به لغو ممنوعیت واردات می‌کنیم. سال گذشته نیز ستاد تنظیم بازار هشداری به تولیدکنندگان لوازم خانگی مبنی بر آزادسازی واردات داد و اعلام کرد: چنانچه تولیدکنندگان داخلی لوازم خانگی قیمت‌های خود را در بازار واقعی نکنند، برنامه‌ریزی لازم برای آزادسازی واردات متناسب با نیاز مردم انجام می‌شود. صمت در این گزارش به تاثیر لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی بر بازار پرداخته است.

جولان خارجی‌های قاچاق در بازار

واردات لوازم خانگی از سال ۱۳۹۷ ممنوع است و در حال‌ حاضر عمده کالاهای خارجی موجود در بازار قاچاق هستند که با گارانتی‌های تقلبی فروخته می‌شوند. طبق مصوبه اولیه شورای هماهنگی سران سه قوه در سال ۱۳۹۷ و تمدید آن، ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه دارد و بعد از آن دوباره درباره این موضوع تصمیم‌گیری می‌شود. هرچند تا پیش از اسفند ۱۴۰۰ پیش‌بینی‌ها بیشتر به تداوم ممنوعیت واردات متمایل بود، اما در پی افزایش نرخ برخی محصولات داخلی، ستاد تنظیم بازار اعلام کرد اگر تولیدکنندگان داخلی لوازم خانگی قیمت‌های خود را در بازار واقعی نکنند، برنامه‌ریزی لازم برای آزادسازی واردات متناسب با نیاز مردم انجام می‌شود. هرچند با تصمیم سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نرخ لوازم خانگی به حالت قبل برگشت، اما وزیر صمت وقت در آخرین نشست خبری خود در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد با واردات در همه حوزه‌ها به میزان حداکثر ۲۰ درصد و با برنامه‌ریزی برای تنظیم نسبت صادرات به واردات موافق است.

بازار نیازمند کالاهای وارداتی

نایب رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی به کشور را مثبت ارزیابی کرد. محمدحسین اسلامیان در این باره به تجارت‌نیوز گفت: طبیعتا باید مسیر واردات لوازم خانگی در بخش‌هایی که توانایی تولید کمی و کیفی وجود ندارد، باز شود.

وی اظهار کرد: در حال ‌حاضر نیاز ورود لوازم خانگی خارجی در بازار احساس و این نیاز به‌صورت قاچاق برآورده می‌شود. البته اکنون کمبودی در بازار وجود ندارد، اما نیاز بازار به برندهای خارجی وجود دارد.

اسلامیان تاکید کرد: تمام نیاز بازار فقط به تولیدات داخلی نیست. به‌هر حال برخی از مردم به‌دنبال خرید لوازم خانگی از برندهای مختلف و با فناوری جدیدتر هستند که متاسفانه این بخش در بازار توسط کالای قاچاق تامین می‌شود؛ از همین رو بهتر است واردات به‌صورت هدفمند و قانونی انجام شود.

نایب رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در پاسخ به این سوال که آیا تولیدکنندگان هم موافق ازسرگیری واردات هستند، توضیح داد: قطعا تولیدکنندگان برتر و بنام از آن استقبال خواهند کرد؛ اما به‌شرط حمایت. از سوی دیگر وجود کالای خارجی با گرید A باعث رقابت در بین تولیدکنندگان خواهد شد و به تبع آن کیفیت تولیدات داخلی روز به روز ارتقا پیدا می‌کند.

او ضمن تاکید بر این مسئله که نباید درها برای ورود کالاهای ارزان‌تر از کالای داخلی باز شود، خاطرنشان کرد: اگر هزینه مؤلفه‌های تولید در کشور از جمله حقوق و دستمزد، مالیات، واردات مواد اولیه و... بالا باشد و از آن طرف کالا با تعرفه و نرخ پایین وارد کشور شود، 100 درصد تولید لطمه خواهد دید.

اسلامیان با اعلام اینکه بازار در رکود قرار دارد، اظهار کرد: حوزه تعمیرات به‌دلیل افزایش نرخ کالاها رونق بسیاری گرفت و مردم در مرحله اول به‌دنبال رفع نقص لوازم خانگی خود هستند.

وی به موضوع قاچاق لوازم خانگی اشاره کرد و گفت: اگر می‌خواهیم اتفاق خوبی در بحث قاچاق رخ دهد، باید نظارت را از مبدأ شروع کرد. اینکه بخواهیم در انتهای برکه ماهی بزرگ بگیریم فایده‌ای ندارد؛ باید به دریا رفت. اگر قرار است مبارزه با قاچاقی صورت بگیرد، باید مبادی ورودی کنترل شود.

او در پایان تصریح کرد: تا زمانی که واردات به‌صورت هدفمند و قانونی انجام نشود، مسئله قاچاق حل نخواهد شد. در سال‌های گذشته به‌دلیل واردات قانونی شاهد قاچاق نبودیم، زیرا اصلا قاچاق لوازم خانگی صرفه اقتصادی نداشت.

استقبال بازار از واردات هدفمند

مشاهدات میدانی نشان می‌دهد در برخی کالاها، تولیدکنندگان باوجود تلاش چهارساله در دوران ممنوعیت واردات، هنوز توان تولید را به‌دست نیاورده‌اند.

بسیاری از فروشندگان لوازم خانگی در تهران با تاکید بر استقبال بازار از واردات هدفمند معتقدند بازار در زمینه تامین بعضی لوازم ریز خانگی دچار مشکل است و در زمینه اقلام درشت نیز برخی کالاها مثل کولرگازی و ماکروفر هنوز تولید داخلی ندارند.

این گروه با اشاره بر لزوم هدفمند شدن واردات لوازم خانگی تاکید دارند دولت باید واردات کالاهایی را که تولیدکننده داخلی در این چند سال ممنوعیت واردات، نتوانسته به فناوری ساخت آن دست یابد، آزاد کند و در زمینه محصولاتی که تولیدکننده داخلی ادعایی در زمینه ساخت آن دارد نیز از او ضمانتنامه مدت‌دار بگیرد؛ به این معنا که تا زمان رسیدن تولیدات داخل به میزان انبوه، بازار با واردات تامین و پس از آن میزان واردات تعدیل شود.

به‌علاوه اینکه بسیاری از فعالان صنفی، آزادسازی واردات لوازم خانگی را از لحاظ به‌روز شدن فناوری تولید و ساخت محصولاتی مطابق با استانداردهای ظاهری و کیفیت روز دنیا گامی بسیار مثبت ارزیابی می‌کنند و تاکید دارند باوجود تلاش برخی از شرکت‌ها که با صرف هزینه بسیار، شرکت‌های دانش‌بنیان تاسیس کرده و نخبگان دانشگاهی را برای نوآوری و ارتقای فناوری تولید به خدمت گرفته‌اند، هنوز برند ملی برای صادرات نداریم، این در حالی است که تولید فقط به قصد مصرف داخل افتخار نیست و کالای تولیدشده باید توان صادرات و رقابت با مشابه خارجی را داشته باشد.

سخن پایانی

بازار لوازم خانگی در سال‌های اخیر با افزایش شدید قیمت، کاهش تنوع و هم‌تراز نبودن کیفیت محصولات با سطح سلیقه و نیاز مصرف‌کنندگان با مشکلاتی مواجه بوده است. در عین حال وجود تقاضا برای برندهای خارجی، بازار کالاهای قاچاق را نیز گرم کرده است.

در کنار کیفیت نه‌چندان بالای برخی تولیدات داخلی، نرخ بسیار بالای این محصولات در سال‌های اخیر به معضل بزرگی برای مصرف‌کنندگان تبدیل شده است؛ معضلی که اگر باتوجه به هزینه بالای تولید توجیه‌پذیر باشد، از لحاظ ناهمخوانی با قدرت خرید مصرف‌کنندگان قابل‌توجیه نیست.

با این همه مشاهدات میدانی و گفت‌وگو با فروشندگان نشان می‌دهد بازار در زمینه کالاهای ریزی مثل سرخ‌کن، پلوپز، گوشت‌کوب برقی، غذاساز، هواپز و دیگر اقلام مشابه و همچنین در زمینه اقلام درشتی مثل یخچال‌فریزرهای ساید، ماشین ظرفشویی و لباسشویی و تلویزیون، به لحاظ تنوع تولید و تامین سلیقه مصرف‌کنندگان با کمبود مواجه است؛ به‌ویژه اینکه تجربه بازار نشان می‌دهد همزمان با رویدادهایی مثل جام جهانی فوتبال که در آستانه برگزاری آن هستیم، خرید تلویزیون افزایش می‌یابد و این محصول از جمله اقلامی است که باوجود تولید داخلی اقبال مصرف‌کنندگان هنوز به برندهای خارجی است.