ظلمی که به معدنکاری روا می‌شود
بهمن آرمان-اقتصاددان و استاد دانشگاه
معدنداران مدت ها است که نسبت به این موضوع گله مند هستند که برای واردات ماشین آلات و تکنولوژی روز با محدودیت و ممنوعیت های فراوانی، چه داخلی و چه خارجی، روبه رو هستند و به این دلیل میزان بهره وری این حوزه اقتصادی بسیار پایین تر از استانداردهای جهانی است.
مشکلات موجود از یک سو متاثر از سیاست های دولت است، که مانع فعالیت های بخش خصوصی مولد می شود و از سوی دیگر حاصل جو پرتنش موجود در روابط خارجی کشور است که راه حضور شرکت های پیشرفته معدنی در ایران را سد کرده است.
کشور ما به علت اینکه جایگاه خوبی از نظر برخورداری از مواد معدنی دارد، بلافاصله پس از برجام اول، یکی از شرکت های معدنی بزرگ کره جنوبی به نام پسکو ( PESCO ) که دومین شرکت بزرگ فولاد جهان است و کمابیش ۲ . ۵ برابر کل فولاد ایران را تولید می کند، تیمی را برای مطالعه سرمایه گذاری به ایران فرستاد؛ نتیجه ای که از مطالعات آنها حاصل شد، این بود که ایرانی ها از ابزار و تکنولوژی منسوخ استفاده می کنند و صنایع آنها بهره وری کافی ندارند. خطوط راه آهن و بنادر بزرگی که کشتی های باری بتواند در آن پهلو بگیرند، ندارند و مشکلات بزرگ و کوچکی از این دست.
محدودیتی که برای واردات ماشین آلات معدنی وجود دارد، ظلمی است که در حال حاضر به کسانی که در این بخش کار می کنند، تحمیل شده تا تولیدات داخلی به فروش برسند، در صورتی که برخی از این تولیدات مربوط به ۶۰ سال پیش هستند و از تکنولوژی بسیار قدیمی استفاده می کنند.
همان روالی که پیش از این درباره خودرو اعمال شده بود، درباره معدن هم پیاده شده و چندین سالی است که ابزار و دستگاه های لازم در اختیار معدنکار قرار نمی گیرد و به همین دلیل شاهد افزایش آسیب ها و مرگ معدنکاران و از سوی دیگر کاهش برداشت و تولید هستیم.
برای عبور از این مشکل، قبل از هر چیز باید زمینه ای فراهم شود که بتوانیم روابط مستقیم و سازنده ای با جهان داشته باشیم. کشور ما از ابتدای انقلاب تا امروز تحت تحریم هایی بوده که روز به روز سخت تر و شدیدتر شده و وجود این تحریم ها، دسترسی به تکنولوژی را ناممکن کرده است.
آثار و نتایج این سیاست در حال حاضر قابل لمس است، به عنوان مثال، واحدهای تولیدی فولاد نگران تامین سنگ آهن مورد نیاز خود هستند، زیرا امکان دسترسی به تکنولوژی لازم برای اکتشاف و برداشت از معادن سنگ آهن را نداریم، بنادر مناسب برای پهلو گرفتن کشتی های بزرگ مواد معدنی، سنگ آهن و زغال سنگ نداریم. حداکثر ظرفیت بنادر ما برای پهلو گرفتن کشتی های حمل بار، اسکله ای ۱۰۰ هزار تنی است که مجتمع فولاد مبارکه در بندرعباس احداث کرده و این اسکله هم به دلیل اینکه سال ها است، لایروبی نشده، نمی تواند به کشتی های بیش از ۴۰ هزار تن، اجازه پهلوگیری بدهد،در صورتی که برای حمل بار باید از کشتی هایی بالای ۴۰۰ هزار تن استفاده کرد تا هزینه حمل، مقرون به صرفه باشد.
نگاهی به وضعیت کشورهای حاشیه خلیج فارس سطح تفاوت را نمایان می کند. بنادر بزرگ و مجهز آنها در چند سال اخیر تا چه میزان رشد و رونق تجاری را برای آن کشورها به ارمغان آورده است و کشور ما بعد چهل و اندی سال دست و پنجه نرم کردن با تحریم ها به جایگاه امروز رسیده است.
در حال حاضر باوجود اینکه ایران جزو کشورهای بزرگ و صنعتی نیست، اما یکی از ۱۰ کشور نخست در زمینه انتشار گازهای گلخانه ای است، زیرا ما نمی توانیم گاز همراه نفت را کنترل و آن را به گاز مایع تبدیل و صادر کنیم یا به عنوان ماده اولیه در کارخانه های پتروشیمی مورداستفاده قرار دهیم.
همه این دردسرها برمی گردد به تنش های موجود در روابط خارجی و اتکای صرف کشور ما به 2 کشور روسیه و چین، در حالی که روسیه قادر به تولید تکنولوژی نیست و چین هم تنها از طریق سرمایه گذاری شرکت های اروپایی، ژاپنی و مانند آن می تواند وارد مرادوات تجاری شود، بنابراین تا زمانی که شرایط سیاسی کشور بهبود پیدا نکند و صاحبان فن و دانش در رأس امور قرار نگیرند، وضع به همین منوال است؛ اما اقتصادی که مبتنی بر تولید نیست، تکنولوژی نمی خواهد و کشور رانتی به افراد صاحب دانش نیاز ندارد.
