ایران پرچم‌دار اجرای «تیر الکترونیک» است
در حمل‌ونقل بین‌المللی بالغ بر ۶۰ کنوانسیون و موافقتنامه وجود دارد که اعلام شده ایران تنها در ۱۱ کنوانسیون عضو است.
مهم ترین این کنوانسیون ها، «کارنه تیر» بوده که خوشبختانه ایران در آن عضویت قدیمی و جدی دارد. کنوانسیون تیر یکی از متداول ترین رویه ها برای جابه جایی کالا تحت نظام یکپارچه است. سرعت جابه جایی بالا، هزینه کم، فرآیند گمرکی سریع و تضمین بین المللی و حوزه امنیت گمرک در این رویه موردتوجه است و ایران نیز به مزایای این کنوانسیون تمرکز جدی دارد. تا حدی که چندی پیش ایران توانست رتبه نخست «کارنه تیر» در دنیا را به خود اختصاص دهد. از سوی دیگر دیده شده مقامات دولتی و همچنین اتاق های مشترک بازرگانی تمرکز جدی برای ایجاد «تیر الکترونیک» با سایر کشورهای همسایه و منطقه داشته و تمامی این تلاش ها، از اهمیت عضویت و توجه به کنوانسیون های بین المللی حمل ونقل حکایت دارد. استفاده از کنوانسیون هایی که در حال حاضر ایران به عضویت آنها درآمده، مسئله مهمی است، اما علت عضو نبودن در سایر کنوانسیون ها و موافقتنامه های بین المللی حمل ونقل، از نکاتی است که باید به آن توجه شود. صمت در این گزارش، به بررسی نتایج ارزشمند حضور در کنوانسیون های بین المللی حمل ونقل، تاثیر آنها بر تجارت خارجی و علت های عضو نبودن ایران در برخی کنوانسیون ها پرداخته و در این باره با کارشناسان و فعالان تجاری گفت وگو کرده است.
دستاوردهای ایران از کنوانسیون تیر
کشورها براساس نوع تجارتی که با سایر جهان برقرار می کنند، به معافیت ها، تسهیلات و سایر موارد روان کننده در امر تجارت نیاز دارند و مجامع مختلف تجاری به این منظور شکل گرفته اند. کنوانسیون های حمل ونقل بین المللی از مهم ترین مجمع های شکل گرفته برای تسهیل فعالیت های تجاری بوده و ایران نیز در این مدت تلاش کرده تا به این کنوانسیون ها توجهی ویژه داشته باشد. در حمل ونقل بین المللی بالغ بر ۶۰ کنوانسیون، موافقتنامه و پروتکل وجود دارد که کشورهای حاضر در تجارت جهانی، بنا بر نیاز خود هر یک در کنوانسیون های مختلفی به عضویت درآمده اند. از مهم ترین این کنوانسیون ّها، می توان به کنوانسیون تیر ( TIR ) اشاره کرد که ایران جزو اعضای قدیمی آن است.
ایران در چند سال اخیر تلاش کرد تا با کشورهای منطقه و همسایه مانند پاکستان و هند، تیر الکترونیک را اجرایی کند. با اجرای موفقیت آمیز این سند در تجارت، حال ایران قصد دارد تا روابط خود با کشورهای منطقه تحت سند تیر الکترونیک را توسعه دهد. تیر الکترونیک سند بین المللی ترانزیت زمینی است که مطابق با مقررات کنوانسیون تیر تدوین شده و کشورها می توانند براساس آن از مزایای عنوان شده در کنوانسیون تیر بهره مند شوند. به گزارش ایلنا، ایران در سال ۱۳۹۷ پروژه تیر الکترونیک را برای نخستین بار در جهان با قزاقستان اجرایی کرد و این مسئله را می توان جزو دستاوردهای ترانزیتی ایران در عرصه های بین المللی دانست.
مزیت های تجاری معاهدات بین المللی
سیده فاطمه مقیمی، فعال تجاری و حوزه حمل ونقل در گفت وگو با صمت ابتدا به اهمیت عضویت کشورها در کنوانسیون های بین المللی پرداخت و گفت: در حوزه حمل ونقل، کنوانسیون ها و توافقنامه های متعدد بین المللی وجود داشته و هدف هر یک از آنها، تسهیل ترانزیت در بخش های مختلف است. برخی از این کنوانسیون ها بر حمل ونقل ریلی توجه داشته و برخی دیگر کاهش موانع در حمل ونقل زمینی را موردتوجه خود قرار داده اند. تسهیل حمل بار از طریق دریایی نیز هدف دسته ای دیگر از کنوانسیون ها بوده و ترانزیت هوایی نیز از این قاعده مستثنا نبوده است. بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهایی که به مسئله تجارت بین المللی خود توجه زیادی دارند، بهبود و تسهیل حمل ونقل را در دستور کار اصلی خود قرار می دهند و عضویت در کنوانسیون های مختلف را فرصت مهمی برای توسعه تجارت می دانند. این فعال تجاری تصریح کرد: براساس ماهیت و دلیل منعقد شدن کنوانسیون، مفادی برای تسهیل ترانزیت وضع شده و کشورهای عضو، به آن وفادار هستند. کنوانسیون ها به مسائلی مانند بازرسی های گمرکی، ترددهای مرزی، تعرفه های حمل ونقل و سایر موارد این چنینی توجه داشته و در راستای تسهیل و تسریع نقل وانتقالات بارهای تجاری تدوین شده اند، بنابراین عضویت در هر یک از این کنوانسیون ها می تواند نتایج مثبت زیادی برای کشورها به همراه داشته باشد.
اهمیت اجرای تیر الکترونیک
مقیمی به مزایای عضویت ایران در کنوانسیون تیر اشاره کرد و درباره پیامدهای این کنوانسیون توضیح داد: ایران در سال های گذشته به عضویت برخی کنوانسیون های بین المللی حمل ونقل درآمده و از مهم ترین آنها می توان به کنوانسیون تیر اشاره کرد. کنوانسیون تیر بر حمل ونقل زمینی کالاها تمرکز داشته و اساس آن بر تسهیل و تسریع جابه جایی بار در عرصه های بین المللی است؛ به طوری که کشورهای عضو این کنوانسیون می توانند بارهای خود را از کشورهای مختلف بدون بازرسی یا سایر پروتکل های گمرکی بگذرانند. وی تصریح کرد: به این منظور، کشورهای عضو با یکدیگر، عهدنامه کارنه تیر را به امضا و اجرا می رسانند. در توضیح عملکرد عهدنامه کارنه تیر خوب است،بدانیم این موافقتنامه بین المللی، عبور سریع کالا از کشور ثالث برای رسیدن به کشور مقصد را تضمین می کند، در واقع این عهدنامه، سند بین المللی ترانزیت زمینی است که مطابق با مقررات کنوانسیون تیر، نام گمرک های مجاز مبدأ و مقصد و راه های مجاز عبور کالای ترانزیتی توسط مسئولان گمرک از قبل مشخص شده و محموله در هنگام عبور از کشورهای مختلف در مسیر، نیاز به تشریفات گمرکی و بازرسی ندارد.
این فعال تجاری ادامه داد: هرچند ایران سال ها است، به عضویت کنوانسیون تیر درآمده، اما در چند مدت اخیر تلاش دارد تا با کشورهای همسایه، روند تیرالکترونیک و تبادلات اسنادی در بستر آنلاین با سایر کشورها را اجرایی کند که این خود اقدامی مثبت و رو به جلو است. براساس این کنوانسیون، تردد کالاها از کشورهای عضو کنوانسیون تیر با وقفه و بازرسی های مکرر مواجه نشده و همین امر موجب سرعت بخشیدن به فعالیت های تجاری می شود. این کنوانسیون به ویژه در حمل و صادرات کالاهای فسادپذیر نقشی مهم و موثر داشته و آن را می توان جزو مهم ترین عهدنامه ها و کنوانسیون های بین المللی در حوزه حمل ونقل دانست.
عضویت ایران در کنوانسیون های جهانی
مقیمی در ادامه صحبت های خود به منافع مختلف اجرای عهدنامه های بین المللی در مسئله حمل ونقل مانند تیرالکترونیک اشاره کرد و در این باره گفت: تردد سریع و تسهیل حرکت کالاها در مسیر کشورهای اروپایی و همین طور کشورهای منطقه، از جمله مزایایی است که کنوانسیون تیر برای ایران به همراه داشته است. علاوه بر آن، اگر مشکلی در بحث صاحب کالا، حمل بار، پیشامد تخلفات در امر تجارت، تصادفات ترانزیتی یا حتی کسری کالاها رخ دهد، کشورهای عضو کنوانسیون های مختلف راحت تر به این مسائل رسیدگی خواهند کرد.
وی تاکید کرد: به طبع کشورهایی که عضو پیمان ها و توافقنامه های تجاری بین المللی هستند، با چالش های ایجادشده در مسیر تجارت با شیوه بهتری مواجه می شوند و راحت تر مشکلات را برطرف خواهند کرد، اما عدم عضویت کشورها در کنوانسیون ها ضمن حذف آنها از مزایای تجارت تسهیل شده، می تواند معضلات و سختی های حمل ونقل کالا را برای آنها بیشتر کند، از این رو انجام تجارت در بستری امن و مطمئن، از فواید کنوانسیون های بین المللی و همچنین انعقاد تفاهمنامه های تجاری مانند تیرالکترونیک میان کشورها است.
این فعال تجاری به عضویت ایران در تعداد محدودی از کنوانسیون های بین المللی اشاره کرد و گفت: ایران در بسیاری از کنوانسیون های بین المللی حمل ونقل عضو نیست، اما در سال های اخیر تلاش های مثبتی در راستای بهبود این شرایط شده است. به عنوان مثال، ایران توانست در کنوانسیون «کارنه دوپاساژ» که کنوانسیونی گمرکی درباره ورود موقت وسایل نقلیه شخصی است، طی چند سال گذشته عضو شود؛ این اتفاقات تاثیری مثبت در روند تجارت ایران تا به امروز داشته است.
اهمیت روابط دیپلماتیک
این عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران در پایان به دلایل عدم عضویت ایران در مهم ترین تفاهمنامه ها و کنوانسیون های تجاری بین المللی پرداخت و در این باره گفت: موارد مختلفی را می توان به عنوان علت عدم عضویت ایران در تفاهمنامه ها و قراردادهای اقتصادی بین المللی عنوان کرد، اما مهم ترین آنها، وجود چالش های دیپلماتیک میان ایران و سایر کشورها است. بسیاری از تنش های سیاسی، مانع توسعه تجارت ایران بوده و به این دلیل نتوانسته ایم در بسیاری از مجامع اقتصادی جهانی حضور پررنگ داشته باشیم. برای مثال، مسائل مربوط به FATF و تحریم های بانکی، سبب شده تا نتوانیم به عضویت سازمان تجارت جهانی درآییم.
مقیمی تصریح کرد: چالش های سیاسی مانع از حضور ایران در بسیاری از معاهدات اقتصادی بین المللی شده و با محدود کردن گستره ارتباطات، رشد تجاری کشور را تحت تاثیر قرار داده اند. علاوه بر این، فراهم نبودن بسترهای لازم از موانع عضویت ایران در کنوانسیون های تجاری بین المللی به شمار می روند.
نبود همراهی لازم مقررات گمرکی ایران با قوانین سازمان جهانی گمرک، تطابق نداشتن تعرفه های تجاری ایران با چارچوب های جهانی، نبود ثبات نرخ ارز و سایر موارد این چنینی، باعث شده اند تا ایران نتواند به عضویت معاهده ها و کنوانسیون های تجاری بین المللی درآید، بنابراین برای بهبود شرایط فعلی در امر تجارت، توجه به روابط دیپلماتیک و اصلاح ساختارهای قانونی براساس چارچوب های بین المللی، از ضرورت های ویژه محسوب می شود.
تاثیرات مثبت معاهدات بین المللی بر اقتصاد
سیدجلال ابراهیمی، فعال تجاری در گفت وگو با صمت، نسبت به مزایای کنوانسیون های بین المللی در تجارت واکنش نشان داد و گفت: امروز هر کشوری که نگاهی ویژه به تجارت جهانی خود داشته باشد، در تلاش است تا ضمن بهره گیری از ظرفیت های موجود، روابط تجاری خود با سایر کشورها را توسعه بخشد. در این میان، توافقنامه های بین المللی مسیر تجارت را تسهیل کرده و به این منظور بیشتر کشورها خواهان پیوستن به معاهده های موجود اقتصادی هستند. اگر نگاهی به کشورهای منطقه بیندازیم، خواهیم دید بیشتر کشورها از جمله ترکیه، تمرکزی ویژه بر کنوانسیون های بین المللی دارند و تلاش شان بر این است که نهایت منافع را از این فرصت کسب کنند. وی ادامه داد: معاهدات و کنوانسیون های ترانزیت بین المللی، بر کاهش هزینه های تعرفه ای و تسریع حمل ونقل کالا تمرکز دارند و از این رو نتایج مثبت زیاد تجاری برای کشورها به همراه خواهند آورد. فراموش نکنیم که انتقال مناسب کالاها، همواره جزو مسائل مهم تجارت و برای صادرات کالاهای فسادپذیر،دارای اهمیت دوچندان است. باوجود عضویت ایران در کنوانسیون های مختلف تجاری، نقل وانتقال بارهای ایرانی و خارجی با تاخیر زیاد همراه است. ابراهیمی افزود: علت اصلی زمانبر بودن حمل ونقل کالاها، وجود قوانین و مقررات سختگیرانه گمرکی چه برای بارهای داخلی و چه تردد کامیون های خارجی است. به دلیل زمانبر بودن فعالیت ترانزیت، در حال حاضر بسیاری از کشورها ترجیح می دهند بارهای صادراتی خود را از مسیری غیر از ایران عبور دهند که این مسئله، زنگ هشداری جدی برای کشور است.
ایران زمان توقف را کاهش دهد
ابراهیمی در ادامه صحبت های خود ضمن تاکید بر موقعیت ژئوپلتیکی ایران و تاثیر آن بر تجارت خارجی، به ضربه های جدی مقررات مانع آفرین گمرکات ایران اشاره کرد و گفت: مسیر ترانزیتی ایران نه تنها برای کشورهای منطقه، بلکه برای کشورهای اروپایی نیز آشنا است، چون سال ها از مسیر انتقال ایران استفاده کرده اند و برای آنها گذر از این معبر آسان تر است، از این رو باید تمام موانع فعلی که نتایج بازدارنده ای را برای سایر کشورها دارند، رفع کنیم و به دنبال افزایش نقش ایران در توسعه های تجاری بین المللی باشیم. در حال حاضر موانع برای ترانزیت بار کشورهای مختلف از ایران زیاد است و همین امر باعث شده تا به دنبال مسیر به عنوان جایگزین ایران باشند. وی ادامه داد: برای مثال، ترکیه کشوری قدرتمند و فعال در حوزه صادرات است و روابط تجاری گسترده ای با ایران دارد. این کشور از ایران به عنوان یکی از مسیرهای مهم تجاری خود استفاده کرده و تریلرها و کامیون های این کشور از مرز خاکی غرب کشور می توانند وارد ایران شوند.
در نهایت نیز، این تریلرها از مرزهای شرقی خارج و به سایر کشورهای مقصد در خاور دور دست یابند، اما باوجود محدودیت های مختلف و زمانبر بودن روندهای اداری انجام فعالیت های ترانزیتی، ترکیه ترجیح داده از مسیر دیگری استفاده کند. ابراهیمی تاکید کرد: در شرایطی که زیرساخت های قانونی و لجستیکی مانع توسعه های تجاری کشور شده، باید اصلاحات مهمی در ساختارها و رویکردهای بخش تجارت کشور انجام گیرد. کاهش مدت زمان و تعداد توقف های کامیون های ترکی، کاهش مدت زمان انجام بازرسی ها و اعلام آزمایش های گمرکی و سایر موارد این چنینی، می تواند همچنان ایران را به عنوان یکی از مسیرهای مهم تجاری به جهان معرفی کند. از سویی دیگر، این اقدامات در ادامه برای تجار ایرانی نیز دستاوردهای جدی و مهم خواهند داشت.
سخن پایانی
همان طور که در گزارش عنوان شد، کشورها به منظور دستیابی به شرایطی تسهیل شده، کنوانسیون ها و معاهده های تجاری بین المللی مختلفی را وضع کرده و عضویت ایران در هر یک از آنها می تواند مسیر توسعه تجارت را برای بازرگانان هموارتر کند. در شرایطی که تحریم ها درهای تجارت جهانی را برای ایران بسته، استفاده از ظرفیت های این چنینی می تواند پیامدهای مثبت اقتصادی بی شماری برای ما به همراه داشته باشد.
