سدی در برابر سیاست‌زدگی
اندیشمندان حوزه اقتصاد، جامعه‌شناسی اقتصادی و روابط بین‌الملل، امنیت اقتصادی را چهره جدید و مهم امنیت در دنیای معاصر معرفی می‌کنند که در سطوح فردی، اجتماعی و ملی نمود دارد.
اندیشمندان حوزه اقتصاد، جامعه شناسی اقتصادی و روابط بین الملل، امنیت اقتصادی را چهره جدید و مهم امنیت در دنیای معاصر معرفی می کنند که در سطوح فردی، اجتماعی و ملی نمود دارد. این وجه از امنیت گرچه در تاریخ زندگی اقتصادی بشر همیشه به نوعی وجود داشته، اما در بستر «جهانی شدن» ابعاد و ویژگی های تازه ای یافته که اهمیت آن را تا رتبه اول میان سایر ابعاد ارتقا داده است. یکی از شاخص های برنامه هفتم توسعه هم توجه به تقویت رویکرد اقتصادمحور در سیاست خارجی و روابط منطقه ای و جهانی و تقویت پیوندهای اقتصادی با اولویت همسایگان بود. در گزارش امروز صمت، نظرات سعید عسگرزاده و امین صفری را درباره اهمیت و راهکارهای تحقق امنیت اقتصادی، با تکیه بر ظرفیت های بخش معدن می خوانیم.
اقتصاد پاشنه آشیل امنیت
سعید عسگرزاده ـ دبیر انجمن سنگ آهن ایران: رویکرد اقتصادمحور در سیاست خارجی مهم ترین رویکردی است که هر کشوری باید برای ثبات خود مدنظر قرار دهد. به طورکلی این موضوع نه فقط درباره سیاست خارجی، بلکه در کل سیاست کلان کشور باید پیاده و راهی در پیش گرفته شود که بسیاری از کشورهای موفق دنیا از همین طریق توانسته اند مشکلات داخلی و خارجی خود را حل وفصل کنند.اگر رویکرد اقتصادمحور را در برنامه ریزی های کلان خود مدنظر داشته باشیم، می توانیم به سادگی موضوع دستورهای سلیقه ای را از اقتصاد حذف کنیم. همین طور می توان به سادگی تاثیر اقتصاد بر سیاست را حذف کرد و روابط بین فعالان اقتصادی با همتایان خود در سایر کشورها به شکلی گره بزنیم که بار دیگر کشوری متخاصم نتوانند آن را به سادگی تحت تاثیر قرار دهند.باتوجه به اینکه در بسیاری از کشورها رویکرد اقتصادمحور سال ها است که در سیاست شان جا افتاده است و آنها بدون نظرخواهی و کسب رضایت فعالان اقتصادی کشورشان نمی توانند هیچ تصمیمی در حوزه سیاست بگیرند، اگر این تعامل شکل بگیرد و پیوندها محکم شود، دیگر کشورها نمی توانند به راحتی و با وضع قواعد و بخشنامه ها و سیاست های بین المللی فعالیت اقتصادی ایران را تحت الشعاع قرار دهند.اگر پیش از خروج ترامپ از برجام و وضع تحریم های جدید برای کشورمان این سیاست را پیش گرفته بودیم، تحریم ها نمی توانست آسیبی جدی به اقتصاد ما وارد کند. به عنوان مثال، در آن زمان اگر کمی قرارداد با شرکت رنو را پیش برده بودیم، حداقل کشور فرانسه و کمپانی رنو از تحریم مستثنا می شد و فرصتی بود که می توانست برای ما تاحدودی امنیت سرمایه گذاری به دنبال داشته باشد. البته در آن زمان، فرانسه از تحریم ها در این زمینه معاف شده بود، اما در عمل به دلیل اینکه انعقاد قرارداد با کمپانی رنو، خیلی خوب پیش نرفته بود، این کشور خود را از ادامه مذاکرات کنار کشید.
این تنها یک نمونه است که در تمام زمینه های سیاست خارجی و اقتصادی کشور بارها و بارها اتفاق افتاده است.
مانع سیاست های احساسی
در حال حاضر روابط با همسایگان برای ما ارزشمندتر و دارای اولویت بیشتر است. اگر روابط ما با فعالان اقتصادی کشورهای همسایگان به طورکامل درآمیخته، گسترده و به هم پیوسته باشد، این یکپارچگی اجازه تصمیم گیری های تند، سیاسی را به دشمنان کشور نخواهد داد.وقتی کشورهای خارجی می توانند سیاست های خلق الساعه ای در برابر ما اتخاذ کنند که تصمیمات و جهت گیری های آنها هزینه اقتصادی برای شان نداشته باشد، اگر فعالان اقتصادی ما بتوانند با همتایان خود در دیگر کشورها به ویژه کشورهای همسایه، که برای ما بسیار مهم هستند، ارتباط مفید و موثر داشته باشند، شرایط برای اقدامات مخرب سخت تر می شود و به این ترتیب رویکرد اقتصادمحور، کارآیی خود را به خوبی نشان می دهد.اگر بخواهیم با رویکرد اقتصادمحور در سیاست خارجی قدم برداریم، باید در 2 مسیر پیش برویم. یکی اینکه به صورت کامل جدی موضوع معدنکاری فراسرزمینی را پیگیری کنیم و از طرف دیگر به صورت کامل جدی باید روی جذب سرمایه گذار خارجی برای مسائل مرتبط با معدن و صنایع معدنی کار کنیم. جذب سرمایه، که از اتفاق جزو سرفصل های برنامه هفتم توسعه هم هست، یکی از موارد کلیدی است که نباید موردغفلت قرار گیرد. خوشبختانه سرمایه گذاری در حوزه معادن در کشور ما جذابیت های زیادی دارد، بنابراین باید سیاست گذاران راه جلب توجه علاقه مندان به سرمایه گذاری را هموار کنند و مشوق آنها برای ورود به حوزه آمایش معدنی سرزمین و همین طور راه اندازی، توسعه و بهبود شرایط بهره وری معادن و صنایع معدنی باشند.
جزئی از یک کل
اگر کشورهای مختلف در بخش آمایش معدنی سرزمین ورود کنند، مهم ترین اتفاقی که می افتد، این است که به ما در کسب تجربه کمک می کنند، زیرا ما تجربه کم و محدودی در بحث آمایش معدنی سرزمین داریم. همین الان هم سازمان زمین شناسی دارد کارهای بسیار خوبی انجام می دهد، اما با آنچه در کشورهای پیشرفته انجام می شود، فاصله دارد.
در اکتشاف، چندین لایه گوناگون زمین شناسی داریم که هریک از آنها می توانند اطلاعات مختلفی به ما بدهند و از انطباق آنها بر یکدیگر می توانیم آنچه را به آن آنومالی یا نقاط امیدبخش گفته می شود، استخراج و مشخص کنیم.هرچقدر این کار جدی تر و دقیق تر انجام شود، از آنچه در سرزمین مان، به عنوان منابع خدادادی داریم، اطلاع بیشتری خواهیم داشت. اگر در رویکرد اقتصادمحور، از یک سو معدنکاری فراسرزمینی را، به ویژه در کشورهای همسایه جدی بگیریم و از سوی دیگر با ترغیب سرمایه گذاران کشورهای دیگر، آمایش سرزمین را به سرانجام مطلوب برسانیم، با داده های حاصل می توانیم شانس موفقیت تصمیم گیری و تصمیم سازی بعدی را بسیار بالا ببریم. البته یک بار در سال های دور، قبل از اینکه وزارتخانه ها ادغام شوند، تجربه آمایش ملی سرزمین را داشته ایم، اما به طورکامل روبنایی بود و کار جدی گرفته نشد.
آنچه باید در آمایش سرزمین اتفاق بیفتد، در واقع جارو کردن سرزمین و یافتن اطلاعات دقیق و مزیت های نسبی موجود در همه نقاط کشور پهناورمان است که این کار تاکنون انجام نشده و به نظر می رسد که اگر متدی علمی با استفاده از شرکت های توانمند بین المللی در این بخش انجام شود، امنیت اقتصادی حاصل از آن، امنیت سیاسی را هم برای ما به دنبال خواهد داشت و ارتباط تنگاتنگی بین ایران و سایر کشورها در پی خواهد آورد.
بهره برداری، پیش از آنکه دیر شود
امین صفری ـ سرپرست اکتشاف و بهره برداری ایمپاسکو: یکی از گره گشاترین منابع و دارایی مای کشور ما، بخش معدن است که پیشران صنعت و رشد اقتصادی است و ابتدای زنجیره هر تغییر و تحولی به شمار می رود. کارشناسان و فعالات حوزه معدن معتقدند کشور ما باوجود دارایی های خود، هنوز به جایگاه شایسته ای در این بخش دست نیافته است و جا دارد باتوجه به منابعی که در اختیار داریم، نقشی جدی تر و پررنگ تر در رشد اقتصادی داشته باشیم. یکی از نکات اصلی و استراتژیک بخش معدن، توجه به این نکته است که زمان تعیین کننده و تکنولوژی به سرعت رو به پیشرفت است، بنابراین باید پیش از اینکه دارایی های مان ارزش خود را از دست بدهند، آنها را مورداستفاده قرار دهیم تا منابع حاصل از آن را برای توسعه به کار ببریم.
ضرورت گسترش پیوندهای معدنی
یکی از فواید معدنکاری فراسرزمینی این است که می توان از مواد خام دیگر کشورها استفاده کرد، کشور را توسعه داد یا ارزش افزوده ایجاد کرد. ما امروز به دلیل کمبود مواد معدنی نسبت به توسعه هایی که انجام داده ایم، به شدت نیازمند توسعه معدنکاری فراسرزمینی هستیم.این کار بسیار مثبت و هوشمندانه ای است و کشورهای پیشرفته و توسعه یافته سال ها است که چنین سیاستی را دنبال می کنند ، برای مثال چین حتی از ایران هم مواد خام معدنی از جمله سنگ آهن دانه بندی یا مواد دیگر را خریداری می کرد، به کشور خود می برد و عملیات فرآوری روی آنها انجام می داد، فولاد تولید می کرد و در صنایع پایین دستی یا مصرفی مثل خودرو و لوازم خانگی به مصرف می رساند و در نهایت به کشورهای دیگر صادر می کرد.از سوی دیگر، نیازمند استفاده از سرمایه گذاری خارجی هستیم و باید بتوانیم از ارز خارجی استفاده کنیم تا هم توان مالی کشور افزایش پیدا کند و هم با پول کشورهای دیگر، توسعه اتفاق بیفتد. امروزه کشور ما باید با استفاده از سرمایه خارجی زیرساخت ها را توسعه دهد، کارخانه بسازد، صنایع پایین دستی ایجاد کند و تکنولوژی و دانش فناوری خود را به روز کند.
سخن پایانی
کارشناسان معتقدند بی علاقگی سرمایه گذاران خارجی برای ورود به بخش معدن کشور ما جدا از موضوع تحریم ها که مانعی جدی است، به علت ناامنی سرمایه گذاری در کشور است. خوب است برای رفع این نقیصه، وزارت صمت یا نهادی که زیرنظر آن است، متولی برنامه ریزی و ایجاد یکپارچگی شود و باتوجه به نقاط قوت و ضعف موجود و نیازها و خواسته های شرکت های خصوصی بزرگ، امنیت سرمایه گذاری را به شکل واقع بینانه و عملیاتی تامین کند.
