فرسودگی تجهیزات، بلای جان معادن شد
طبق برآوردهای انجام‌شده، تا سال ۱۴۰۴ باید سالانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تن عملیات خاک‌برداری انجام شود، در حالی که این عدد هم‌اکنون ۵۰ میلیون تن است، همچنین طبق آمار اتاق بازرگانی تهران، برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده در برنامه سال ۱۴۰۱ برای تولید مواد معدنی نیاز به ۲۵ هزار دستگاه داریم.
آن طور که کارشناسان اقتصادی می گویند برای دستیابی به هدف گذاری افق ۱۴۰۴ ، نیاز به رشد سالانه ۱۶ درصدی تولید مواد معدنی داریم؛ بنابراین باید ۲۵ هزار دستگاه ماشین آلات معدنی طی ۴ سال آینده به این صنعت تزریق شود تا هم به اهداف ۱۴۰۴ برسیم و هم از زمینگیر شدن این صنعت جلوگیری کنیم، همچنین طبق آمار موجود، در حال حاضر ۱۸ هزار دستگاه در معادن کشور، بالای ۲۰ سال عمر دارند که باید نوسازی شوند. در این گزارش، نظر برخی فعالان معدنی درباره تامین ماشین آلات را بازگو می کند.
عمر ماشین آلات معدنی کشور به ۴۰ سال می رسد
سیدعبدالوهاب سهل آبادی ـ رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران: عمر ماشین آلات معدنی در کشور به بیش از ۴۰ سال نزدیک شده و این در حالی است که لوازم یدکی این ماشین آلات نیز در کشور وجود ندارد.
وارد نشدن ماشین آلات مدرن و به روز معدنی یکی از دغدغه های اصلی معدنکاران و صنایع معدنی است، یکی از دلایل این امر، گران بودن این ماشین آلات باتوجه به نوسانات نرخ ارز است. با این شرایط معادن و به ویژه معادن کوچک امکان خرید این ماشین آلات را ندارند و هر روز به فرسودگی ماشین آلات آنها افزوده می شود.
همچنین کمبود یا بی کیفیت بودن لوازم یدکی ماشین آلات معدنی از دیگر مشکلات فعالان این حوزه است. معادن از ماشین آلاتی که در سال های ۶۲ و ۶۳ وارد کشور شده اند، استفاده می کنند و این به معنای عمر ۴۰ ساله این ماشین آلات است.
این در حالی است که فرسوده بودن ماشین آلات، فرسایش و هزینه بسیار زیادی برای معدنکاران و کشور در زمینه سوخت و تامین قطعات دارد، بنابراین یکی از نگرانی های بحق معدنکاران فرسوده بودن ماشین آلات در این بخش است. فرسوده بودن ماشین آلات، فرسایش و هزینه بسیار زیادی برای معدنکاران و کشور در زمینه سوخت و تامین قطعات دارد. این در حالی است که معدن جزو منابع درآمدی کشور محسوب می شود و باید توجه ویژه ای به این بخش شود، طبق صحبت همه مسئولان، باتوجه به اولویتی که معدن برای کشور دارد، بهترین راه برای رفع مشکلات در این بخش این است که راهکاری اندیشیده شود تا معدنکاران بتوانند ماشین آلات موردنیاز خود را از برندهای مطرح دنیا تهیه کنند تا بتوانیم از ظرفیت بخش های دارای مزیت و معادن غنی در کشور به خوبی استفاده کنیم.
دیدگاهی در کشور وجود دارد که در راستای حمایت از تولید موانعی را بر سر راه واردات ماشین آلات معدنی قرار می دهند، اما نمی دانند که معدن به عنوان یکی از منابع مهم کشور هم اکنون در حال چرخاندن اقتصاد کشور است و ارزآوری زیادی برای کشور دارد، در غیر این صورت، بهای بیشتری به آن می دادند و موانع را از پیش روی این بخش بر می داشتند تا بتوانیم از ظرفیت های بالقوه ای که کشور در این زمینه دارد، به خوبی استفاده کنیم.
همچنین موانعی بر سر واردات در راستای حمایت از تولید قرار داده شده است، اما در این بین، ممنوع بودن واردات ماشین آلاتی که در کشور تولید نمی شوند، هیچ الزامی ندارد، اما باز هم شاهد هستیم که از واردات این ماشین آلات به کشور جلوگیری می شود.
چالش و موانع پیش روی واردات ماشین آلات
نادعلی اسماعیلی ـ فعال بخش معدن: در این بین، ماشین آلات چینی توسط برخی افراد وارد کشور می شود که از کیفیت خوبی برخوردار نیستند و پس از مدتی استفاده، زمینگیر می شوند، بنابراین به دلیل کیفیت پایین ماشین آلات چینی، معدنکاران استقبال بیشتری از واردات ماشین آلات دست دوم برندهای مطرح دنیا نسبت به برندهای چینی می کنند و حاضر به استفاده و پرداخت هزینه برای واردات این ماشین آلات هستند تا بتوانند نیازهای خود را برطرف کنند. طبیعی است که فرسودگی ماشین آلات موجب تاخیر و کاهش سرعت فعالیت در معادن و به دنبال آن تولید می شود و به واسطه آن می تواند روی درآمد معدنکاران و درآمدهای ارزی کشور تاثیر منفی بگذارد و اگر ماشین آلات در این بخش نوسازی شوند، به طورقطع روی تولید اثر مثبت خواهند گذاشت.
در حالی که در معادن دنیا معدنکاران در حال استفاده از ماشین آلات جدید با فناوری های نوین هستند، اما ما در کشور همچنان در حال استفاده از ماشین آلاتی هستیم که مربوط به ۳۰ سال گذشته هستند و در این بخش وارداتی انجام نگرفته است. معدن علاوه بر اینکه همواره به عنوان شاگرد اول اقتصاد کشور چه در بخش درآمدزایی و اشتغال مطرح بوده است، در بخش اجتماعی نیز همیشه پای کار بوده و به مسئولیت های اجتماعی خود به خوبی عمل کرده است و حتی در سیل اخیر در استان کرمان نیز معادن این استان پای کمک و خدمت رسانی بوده اند.
بروکراسی اداری مانع واردات می شود
هوشنگ ادهمی ـ فعال بخش معدن: در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که کل صنعت حمل ونقل در کشور اعم از ناوگان ریلی، خودرویی و هوایی فرسوده است. بخش معدن برای فرآوری مواد استخراجی خود و حمل به کارخانه، وابستگی زیادی به حمل ونقل زمینی دارد که از ماشین های حمل ونقل عمومی استفاده می شود و زمانی که این موضوع به عنوان مثال با فصل برداشت گندم تلاقی پیدا می کند، کامیون ها برای بارگیری این محصول می روند، بنابراین نرخ حمل محصولات معدنی به 2 برابر افزایش می یابد. پیش از این، هپکو در بخش ماشین آلات معدنی مانند بیل مکانیکی، لودر، بولدوزر و سایر ماشین آلات به عنوان یک تولیدکننده وجود داشت، اما در حال حاضر تولیدی در بازار ندارد، بنابراین در حوزه ماشین آلات معدنی تولید داخل نداریم، از طرفی واردات نیز انجام نمی گیرد، به طبع قطعات یدکی نیز در بازار وجود ندارد و اگر قطعه یکی از ماشین آلات خراب شود، برای تامین آن از کشورهای حاشیه خلیج فارس باید هزینه زیادی انجام بگیرد. زمینگیر شدن ماشین آلات زمان زیادی را از معدنکاران می گیرد و هزینه های زیادی را علاوه بر تعمیر روی دست آنها می گذارد و کمبود شدیدی در این بخش احساس می شود. با این همه، نمی توان از این واقعیت چشم پوشی کرد که ماشین آلات معدنی در کشور بسیار فرسوده هستند و هزینه استهلاک و نگهداری آنها بالا رفته است و به همین دلیل، زمان خواب آنها زیاد می شود، گاهی نبود قطعه فعالیت یک معدن را تحت تاثیر قرار می دهد و در برخی زمان ها ناچار به توقف کار هستیم تا قطعه موردنظر تامین شود تا بتوانیم از ماشین آلات استفاده کنیم. با این همه، واردات ماشین آلات معدنی به کشور با اما و اگرهای بسیاری همراه است. متولیان امر می گویند باید فرد واردکننده ماشین آلات مطمئن باشد و بتواند قطعات یدکی آن را نیز تامین کند؛ اصلی که همه فعالان این بخش آن را قبول دارند، اما زمانی که پای ماشین آلات چینی به میان می آید. این موضوع درباره آنها اعلام نمی شود و ماشین آلاتی که وارد می شود، به دلیل نبود قطعه پس از یک تا 2 سال زمینگیر می شود.
واردات ۵ هزار دستگاه
درباره مصوبه مجلس مبنی بر واردات ۵ هزار دستگاه ماشین آلات معدنی در سال ۱۴۰۱ نیز لازم است،بگوییم که طبق مصوبه این ماشین آلات باید از طریق ارز حاصل از صادرات وارد شود، اما زمانی که معدندار تمام مراحل را طی و تمام مجوزها را دریافت می کند، بانک مرکزی به بانک عامل اعلام می کند که از معدندار تضمین گرفته شود تا بتواند ماشین آلات خود را ترخیص کند. بانک نیز اعلام می کند معدندار باید ۳۵ درصد پول را در بانک سپرده قرار بدهد تا تضمین صادر و بتوان ماشین آلات خریداری شده را ترخیص کرد. این در حالی است که در شرایط فعلی، معدنکاران برای پرداخت حقوق با مشکل مواجهند، چگونه توقع می رود ۳۵ درصد از پول در بانک سپرده شود. در حقیقت، قوانین و مقررات و بروکراسی در این بخش به گونه ای است که فقط برخی افراد می توانند از این کانال ها عبور کنند.
به علاوه اینکه یک سری ماشین آلات به نام «دام تراک» در معادن وجود دارد که به اندازه ۱۰ کامیون معمولی در معدن کارآیی دارد که باید پس از چند سال نوسازی شود، اما چندین سال است که هیچ نوع از این ماشین آلات وارد نشده و معدنکاران ناچار هستند از کامیون های معمولی استفاده کنند که هم هزینه را افزایش می دهد و هم روی سیستم حمل ونقل زمینی کشور اثر می گذارد. معدن یکی از محل های درآمدهای پایدار برای کشور است، اما به دلیل فرسودگی ماشین آلات، اکنون در عمل صرفه اقتصادی ندارد.
سخن پایانی
در حال حاضر هیچ آمار و ارقامی از ناوگان معدنی کشور وجود ندارد و ناوگان معدنی کشور فاقد هرگونه آماری است و اعداد و آمار اعلامی، پشتوانه درست و دقیقی ندارد؛ چرا که کامیونی که یک روز بار معدن، یک روز غلات و روز دیگر شوینده حمل می کند، جزو ناوگان عمومی محسوب می شود، در حالی که روی سخن ما با ناوگان تخصصی معدن کشور است. در این بین، برخی از فعالان معدنی معتقدند در این سال ها همه نگاه ما در معدن به سمت شرق معطوف شده و در حال حرکت به سمت استفاده هرچه بیشتر از جنس درجه سوم و چهارم شرقی هستیم، چنانچه در ماشین آلات مستعمل اروپایی اجناس درجه یک و ۲ روسی و چینی استفاده شود باز قابل قبول تر است؛ اما نگاه مطلق به گونه ای با صنعت درجه چندم شرق گره خورده که صنعت کشور را با رکود جدی مواجه می کند. به گفته این گروه، اگر درصدد سرمایه گذاری در حوزه ماشین آلات هستیم، باید به شیوه درست این حرکت شکل بگیرد و در نوسازی ناوگان خودروسازی نه در حد سازنده های امریکایی، اروپایی، کره و ژاپن که در حد معقول با همکاری شرکت هایی باشد که محصولات آنها از کیفیت قابل قبولی برخوردار است.
