الزامات توسعه همه‌جانبه صنعت فولاد
سیدرضا شهرستانی- عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
توسعه صنعت فولاد در سایه بهره‌مندی از ظرفیت‌های انرژی و معدنی در طول سال‌های گذشته در کشور موردتوجه قرار گرفته است. با وجود ظرفیت‌سازی‌های گسترده‌ای که در صنعت فولاد انجام شده اما همزمان به تامین زیرساخت‌ها در این صنعت توجه کافی نشده است. به بیانی دیگر، اشتباهات اساسی در روند پایه‌گذاری و توسعه این صنعت اجرایی شده و اکنون شاهد پیامدهای منفی ناشی از هستیم.
در حالت کلی انتظار می‌رود صنایع فولاد در مناطقی که به آب‌های آزاد دسترسی دارند، احداث شوند اما واحدهای فولادی کشور عموما در مناطق مرکزی و شمالی کشور احداث شده‌اند. این جانمایی اشتباه مشکلات فراوانی را برای این صنعت ایجاد کرده است و با گذشت زمان، ابعاد جدیدی از این چالش‌ها نمایان می‌شود. نزدیکی واحدهای تولیدی در زنجیره فولاد، مزیت‌های متعددی را به‌دنبال دارد، از جمله آنکه امکان تسهیل صادرات فولاد از طریق آب‌های آزاد فراهم می‌شود. اما متاسفانه در سایه سیاست‌گذاری‌های اشتباه و فشار نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دوره‌های گوناگون به‌منظور توسعه مناطق مرکزی و ایجاد اشتغالزایی در این استان‌ها، شاهد چنین جانمایی اشتباهی هستیم.
گفتنی است محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد اغلب حجیم هستند و وزن بالایی دارند، درنتیجه حمل‌ونقل آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در بسیاری از کشورها، اولویت انتقال محصولات زنجیره فولاد به کانال‌های آبی یا خطوط حمل‌ونقل ریلی اختصاص دارد.
از آنجاکه حمل‌ونقل ریلی در کشور ما توسعه نیافته و اغلب ظرفیت‌های فولادی کشور دور از آب احداث شده‌اند، بار اصلی انتقال محصولات تولید شده در این زنجیره بر دوش راه‌آهن است. این موازنه اشتباه هزینه قابل‌توجهی را به تولیدکنندگان تحمیل و قیمت تمامشده تولید را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، شاهد افزایش قابل‌توجه بار ترافیکی در جاده‌های کشور خواهیم بود؛ این موضوع استهلاک جاده‌ها را تشدید می‌کند و هزینه تعمیر و نگهداری افزایش می‌یابد. در همین حال با توجه به افزایش قابل‌توجه مصرف سوخت، از یک‌سو منابع کشور هدر می‌رود و هزینه قابل‌توجهی صرف تامین سوخت برای نقل‌وانتقال جادهای می‌شود و از سوی دیگر، آلودگی هوا تشدید خواهد شد. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌گونه استنتاج کرد که وارد آوردن چنین فشاری به حمل جادهای اشتباه است و باید در روند توسعه زیرساخت‌های کشور تجدیدنظر اساسی شود. با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای صنعت فولاد و ظرفیت‌سازی‌هایی که در طول سال‌های گذشته انجام شده، انتظار می‌رود ظرفیت تولید فولاد کشور در افق ۱۴۰۴ به ۵۵ میلیون تن افزایش یابد. تولید این حجم از فولاد نیازمند انتقال حجم قابل‌توجهی از مواد معدنی و محصول نهایی است؛ بنابراین تقویت خطوط حمل‌ونقل ریلی ضروری به‌نظر می‌رسد. با این وجود از ۲۵۰۰۰ کیلومتر خط ریلی موردنیاز، فقط ۱۲۰۰۰ کیلومتر آن در طول سال‌های گذشته، احداث شده است. در همین حال، سرعت انتقال بار توسط خطوط حمل ریلی در ایران به مراتب پایین است. در کشورهای پیشرفته، حمل بار توسط ریل با سرعت ۷۰ کیلومتر بر ساعت انجام می‌شود؛ درحالی که این عدد در ایران به ۲۴ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. همین سرعت پایین موجب می‌شود، ظرفیت حمل بار از این طریق کاهش یابد و بر هزینه‌های آن افزوده می‌شود.
ازمجموع موارد یادشده می‌توان اینطور استنتاج کرد که توسعه زیرساخت‌های ریلی در کشور ضروری به‌نظر می‌رسد. دولت می‌تواند با ایجاد مشوق‌های گوناگون، زمینه جذب سرمایه را به این حوزه تسهیل کند. در حال حاضر، سرمایه‌گذاران و فعالان صنعتی در بخش‌های گوناگون همچون تولید فلزات و صنایع پتروشیمی از طریق برگزاری انجمن‌های تخصصی برای سرمایه‌گذاری در بخش لجستیک اعلام آمادگی کرده‌اند. اقدامی که از یک‌سو هزینه حمل‌ونقل آنها را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر، ارتقای منافع کشور را به‌دنبال خواهد داشت؛ درنتیجه امید می‌رود دولت از این ظرفیت‌ها استقبال کند.
