ثبت اطلاعات بساط رانت‌خواری را برمی‌چیند
براساس اطلاعیه‌ای که در تاریخ ۶ مهر ۱۴۰۰ در سایت کالاخبر منتشرشده، داشتن کد نقش و ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت برای معامله‌گران فولادی الزامی شده است.
قطعه‌سازان و خودروسازان یکی از خریداران بزرگ بازار فولاد هستند و این امر که از سال گذشته مطرح بود، موجب گلایه‌هایی از سوی قطعه‌سازان شد. به‌گفته برخی از فعالان صنعت قطعه، سهم در نظر گرفته‌‌شده برای تولیدکنندگان به اندازه تولید و نیاز این واحدهای صنعتی نیست.
در ادامه این گلایه‌ها، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) به‌عنوان متولی صنعت به موضوع ورود کرد و اطمینان داد قطعه‌سازان و خودروسازان در تامین فولادهای موردنیاز خود با مشکلی مواجه نخواهند بود.
یکپارچگی اطلاعات
امید رضایی از فعالان صنعت خودرو درباره فرصت‌ها و تهدیدهای این طرح (داشتن کد نقش و ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت برای معامله‌گران فولادی) به صمت گفت: به‌طور قطع، یکپارچگی و متمرکز کردن اطلاعات ممکن است در ابتدا چالش‌هایی به‌وجود آورد و ثبت درست اطلاعات سختی‌های خود را داشته باشد اما در نهایت به نفع قطعه‌سازی است، چراکه در چنین فضایی دیگر فولادسازان نمی‌توانند ادعا کنند اطلاعات تولیدکنندگان واقعی را در اختیار نداشته و نتوانسته‌اند فولاد موردنیاز این صنعتگران را تامین کنند.
وی افزود: در حال‌حاضر با این طرح هم حجم نیاز تولیدکنندگان هر صنعتی و هم اطلاعات تولیدکنندگان واقعی مشخص و ثبت شده است. این اطلاعات به تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت هم می‌رسد؛ بنابراین فردی نمی‌تواند بدون پروانه بهره‌برداری ادعای خرید داشته باشد و به این ترتیب، جلوی بسیاری از رانت‌ها گرفته می‌شود.
او ادامه داد: اگر سرعت نقل و انتقال اطلاعات و ثبت سیستم بالا باشد به نفع صنعت است اما اگر ثبت این روند طولانی باشد به‌جای تسهیل در امور مانعی جدید بر سر راه تولید خواهد بود.
هدف، حذف سوداگران است
رضایی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: با ثبت این اطلاعات، یک جامعه آماری موجود خواهد بود که به‌راحتی قابل محاسبه است اینکه چقدر مثلا فولاد داده شده و چه حجمی از آن تبدیل به محصول شد. در واقع تولیدات بی‌حساب‌وکتاب دیگر وجود نخواهد داشت، زیرا در گذشته برخی از تولیدکنندگان واقعی بدون مواد اولیه می‌ماندند و از آن سو، فولادسازان هم عنوان می‌کردند براساس نیاز کشور تولید و توزیع کرده‌اند.
عملیاتی شدن طرح برای سایر اقلام
این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه امید است این طرح برای سایر اقلام موردنیاز هم رخ دهد، گفت: اگر تجربه خوبی در این حوزه ثبت شود برای آلومینیوم و مس هم می‌تواند عملیاتی شود.
رضایی اظهارکرد: با یکپارچه‌سازی اطلاعات هیچ تولیدکننده‌ای ضرر نمی‌کند. به‌عنوان مثال، زمانی در حوزه گمرک این انسجام اطلاعات وجود نداشت. برای یک کالا شماره تعرفه بالا زده می‌شد برای دیگری پایین. ممکن بود یک نفر اطلاعات را ثبت کند و دیگری خیر. برخی رانت‌ها در این حوزه وجود داشت اما در حال‌حاضر بانک اطلاعاتی گمرک جلوی خیلی از اشتباهات را گرفته است. البته ممکن است روند ثبت اطلاعات طولانی‌تر شده باشد اما مانع بسیاری از ارتباطات ناسالم شد.
فعالیت با شفافیت بیشتر
رضایی عنوان کرد: جلو بخش قابل‌توجهی از اشتباه‌اظهاری و دروغ‌اظهاری‌ها گرفته شده و این در حوزه کسب‌وکار چه تولید و چه تجارت مفید است.
وی اضافه کرد: شاید تولیدکنندگان از فرآیند ترخیص کالا گلایه داشته باشند که بسیار طولانی است اما روزبه‌روز روند در حال بهبود است.
این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه داده‌ها کمک زیادی به تسهیل امور می‌کند، گفت: فعالیت‌ها شفاف شده و مانع خیلی از مشکلات می‌شود. هر قدر دولت الکترونیک گسترده شود از هزینه‌کردهای اضافی جلوگیری شده و ترددهای غیرضروری کاهش می‌یابد و این امر از بار ترافیکی کلانشهرها کم می‌کند.
این قطعه‌ساز تصریح کرد: باید با مدیریت مناسب، زمان برای صاحبان صنایع ذخیره شده و وقت بیشتری برای تولید صرف شود؛ به‌جای اینکه این زمان در بروکراسی اداری از بین برود.
تامین براساس حجم تولید
برخی از قطعه‌سازان پیش‌تر اعلام می‌کردند سهمی که برای خرید در اختیار قطعه‌سازان قرار گرفته، کمتر از میزان موردنیاز آنهاست. رضایی در این‌باره با بیان اینکه در پروانه بهره‌برداری هر شرکت خرد و کلانی حجم تولید آمده، گفت: هر تولیدکننده مشخص است چه قطعه‌ای را با چه آماری تولید می‌کند و برای تولید این حجم از کالا مثلا چقدر فولاد یا مس یا هر مواد اولیه‌ای دیگری نیاز دارد.
وی ادامه داد: با شفافیت اطلاعات در واقع رانت‌های موجود از بین می‌رود.
رضایی در پایان تاکید کرد: هرگونه زیرساخت الکترونیکی که امور را تسهیل کند و بانک اطلاعاتی جامعی به‌وجود آورد، مورد حمایت است. به‌عنوان مثال، سیستم الکترونیک گمرک خوب است اما اگر در بیشتر اوقات قطع شود، نمی‌تواند کارساز باشد. مشکل اصلی در کشور این موضوع است که فعالیت‌ها الکترونیک می‌شود اما یا شبکه قطع می‌شود یا سرور دچار مشکل است. بنابراین امید است درباره زیرساخت‌ها فکر شده باشد، نه اینکه خود یک مانع جدید بر سر راه صنعتگر ایجاد کند.
مشکلات اولیه ادامه دارد
در ادامه مازیار بیگلو، دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو کشور درباره مزیت‌ها و تهدیدهای طرح داشتن کد نقش و ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت برای معامله‌گران فولادی به صمت گفت: در اوایل که این موضوع مطرح شد مشکلات بسیاری وجود داشت، زیرا طرح خامی بود که زیرساختی برای آن آماده نبود. به‌طوری که چند ماه قطعه‌سازان برای تهیه ورق فولاد از بورس‌کالا با مشکل روبه‌رو شدند. وی افزود: با ورود سازمان گسترش و نوسازی صنایع به موضوع به مرور زمان مشکلات کاهش پیدا کرد. او ادامه داد: در کشور دو قشر قطعه‌ساز فعالیت دارند؛ یک بخشی که نیاز خود را به‌طور مستقیم از بورس‌کالا تهیه می‌کنند و قطعه‌سازانی هم داریم که ورق فولاد موردنیاز را از شرکت‌های خودروساز به شکل امانی دریافت می‌کنند و در ادامه آن را تبدیل به محصولی نهایی کرده و تحویل خودروساز می‌دهند. این گروه از قطعه‌سازان فقط هزینه‌های دستمزد و سربار را متقبل می‌شوند و مواد اولیه موردنیازشان را خودروساز تامین می‌کند.
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو کشور تصریح کرد: این تفکیک‌ها و اطلاعاتی که باید در سامانه ثبت می‌شد و به‌ویژه اینکه متولیان صنعتی استان‌ها در ابتدا خود سردرگم بودند، فضای مبهمی را برای قطعه‌سازان ایجاد کرده بود.
ارزیابی‌های در حال انجام
بیگلو در ادامه گفت: به مرور زمان دستورالعمل‌ها اصلاح و به موازات دستورالعمل اصلی، مدیریت توزیع و عرضه ورق فولاد، آیین‌نامه‌هایی وضع شد و در حال‌حاضر شرایط برای اجرای طرح بهتر شده است. وی عنوان کرد: همچنان جلسات هفتگی برای پیگیری موضوع و رفع مشکلات برگزار می‌شود. خودروسازان در حال ارزیابی قطعه‌سازانی هستند که با آنها همکاری دارند و در واقع باید مواد اولیه موردنیاز از جمله ورق فولاد آنها را تامین کنند تا اطلاعات جامع کسب و ثبت شود. علاوه‌بر این، تعداد زیادی از قطعه‌سازان که به‌طور مستقیم از بورس‌کالا خرید داشتند، توانسته‌اند سهمیه خود را به تایید سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌های خود رسانده و ورق فولادی را دریافت کنند.
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو کشور با بیان اینکه هنوز به‌طور کامل تمام چالش‌ها رفع نشده، گفت: در صنعت قطعه و در بین واحدهای قطعه‌سازی، استثناءهای زیادی وجود دارد که رسیدگی و ارزیابی آنها کمی پیچیده و زمانبر است. از این‌رو در جلسات هفتگی که در حال برگزاری آنها هستیم و سازمان گسترش هم راسا پیگیر موضوع است، چالش‌ها نسبت به یک سال قبل تا ۸۰ درصد حل‌وفصل شده است.
استثناهای تولید
بیگلو در پاسخ به این پرسش که پیچیدگی‌ها و استثناءهایی که به آن اشاره شد مربوط به چه مسائلی است، گفت: تعدادی از قطعه‌سازان بخشی از ورق فولاد خود را از بورس‌کالا تهیه می‌کنند و قسمتی دیگر را خودروساز در اختیار آنها قرار می‌دهد، زیرا این قطعه‌سازان هم برای خط تولید و هم برای بازار قطعات یدکی فعالیت دارند. در نتیجه ورق فولاد برای تامین قطعه خط تولید را خودروساز در اختیار این قطعه‌سازان قرار می‌دهد و قطعاتی که قرار است به بازار لوازم یدکی عرضه شوند، قطعه‌ساز مستقیم از بورس‌کالا خریداری می‌کند.
وی ادامه داد: تعیین ظرفیت این واحدهای صنعتی کمی سخت است، زیرا قطعه‌ساز و خودروساز باید همراستای هم حرکت کنند. مسئله دیگر، ظرفیت‌سنجی واحدهای قطعه‌سازی است که خود فرآیند پیچیده‌ای به‌شمار می‌رود، زیرا ورق خود به ورق گرم، سرد و گالوانیزه تقسیم می‌شود. این فعال صنعت خودرو تصریح کرد: هنگام ثبت اطلاعات باید میزان موردنیاز برای هر ۳ بخش جداگانه مشخص شود.
چالش تایید واحدهای صنعتی
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو کشور در ادامه برای تامین ورق فولاد قطعات یدکی برای خدمات پس از فروش گفت: حدود ۳ ماه است ارزیابی و تایید سهمیه موردنیاز قطعه‌سازانی که در بخش خدمات پس از فروش فعالیت دارند به ایدرو واگذار شده است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت استان‌ها باید این اطلاعات را قطعه‌ساز و خودروساز دریافت و برای سازمان گسترش ارسال می‌کرد. با توجه به تعداد بالا قطعه‌سازان در این حوزه (واحدهای صنعتی که برای خط تولید خودروسازان و بازار خدمات پس از فروش و یدکی تامین قطعه می‌کنند) که بیش از ۳۰۰ شرکت مشمول آن می‌شوند تا تعیین‌تکلیف شوند، زمان می‌برد.
او ادامه داد: از سوی دیگر برای ثبت اطلاعات باید صورت مالی قطعه‌سازان آماده و تمام مشکلات حقوقی آنها رفع شده باشد. همچنین پروانه بهره‌برداری بسیاری از قطعه‌سازان به‌روز نبود که نمی‌توانستند آن را بروزرسانی کنند، زیرا سازمان ملی حفاظت از محیط‌زیست به‌دلیل قانون هوای پاک مجوز نمی‌داد (واحدهای صنعتی نباید در محدوده ۱۲۰ کیلومتر شهرها باشند) در حالی‌که بیش از ۲ تا ۳ دهه از تشکیل این شرکت‌ها می‌گذرد. این چالش‌ها به‌مرور زمان در حال رفع شدن است.
بیگلو در پایان گفت: در جلسات هفتگی شرکت به شرکت موضوع در حال رسیدگی و حل شدن است.
سخن پایانی
بنابر این گزارش کارشناسان و فعالان صنعت خودرو معتقدند طرح ثبت اطلاعات برای دریافت مواد اولیه‌ای مانند ورق‌های فولاد مفید است اما به‌شرط آنکه زیرساخت‌ها فراهم بوده و این‌گونه نباشد که سامانه در بیشتر اوقات قطع باشد. اطلاعات جامعی که در این سامانه به ثبت می‌رسد، رانت‌ها را از بین برده و در چنین شرایطی تولیدکننده‌نماها نمی‌توانند مبادرت به خرید کنند و از سوی دیگر، تامین‌کنندگان این ورق‌های فولاد نیز نمی‌توانند از تامین آن شانه خالی کنند. در این راستا، مشکلاتی در بدو امر وجود داشت، زیرا بخشی از قطعه‌سازان خود مستقیم از بورس‌کالا خرید داشتند. بعضی ورق‌های فولادی را هم از خودروسازان به‌شکل امانی دریافت می‌کنند و در نهایت در قالب قطعه دوباره تحویل خودروساز می‌دهند.
از سوی دیگر، همین قطعه‌سازان بخشی از نیاز بازار یدکی و خدمات پس از فروش را هم پوشش می‌دهند که ورق‌های موردنیاز این بخش را باید خود تهیه کنند. تفکیک این اطلاعات و در نهایت استخراج نیازمندهای قطعه‌سازان کمی پیچیده و زمانبر است. البته ۸۰ درصد مشکلات با توجه به برگزاری جلسات هفتگی صنعتگران و مسئولان دولتی مربوط حل‌وفصل شده و باقی نیز در حال پیگیری و رفع است.
