افق‌های بازار بر بستر دانش
یکی از مواردی که همواره درباره اصناف و کسبوکارهای کشور مطرح بوده، فضای سنتی حاکم بر این حوزه است. بسیاری از کارشناسان اقتصاد معتقدند اگر به این نیاز اشراف داریم که پیشرفت اقتصاد باید از کسبوکارها و اصناف شروع شود، باید به این باور نیز برسیم که رشد اصناف نیاز به بسترهای دانش دارد؛ بنابراین پیش از حرکت در مسیر توسعه باید کسبوکارهای کشور را مبتنی‌بر دانش شکل دهیم.
البته در این زمینه دست‌اندرکاران اصناف و کسبوکارها بر این باورند که اصناف امروز نسبت به شکل قدیمی آن در دهه‌های گذشته سهم بیشتری از دانش و علم روز دارند و در مسیر پیشرفت قرار گرفته‌اند.
در این راستا،صمت نقش دانش در حوزه اصناف را در گفت‌وگو با دست‌اندرکاران و فعالان حوزه یادشده مطرح کرده و دیدگاه آنها را در این زمینه جویا شده است.
وضعیت بهتر از گذشته است
رسول جهانگیری، عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف ایران در گفت‌وگو باصمت درباره نقش دانش در حوزه اصناف در زندگی آمیخته با تکنولوژی امروز عنوان کرد: امروز نمی‌توان گفت اصناف و صاحبان کسب‌وکار کشور امروز همچنان بر مسیر تجربه‌های سینه‌به‌سینه حرکت می‌کنند و دانش آکادمیک در این موضوع نقشی ندارد. جهانگیری با اشاره به همه‌گیری ویروس کرونا طی دو سال گذشته در کشور، خاطرنشان کرد: متکی بودن صاحبان بسیاری از کسبوکارها بر دانش روز توانست این واحدها را از ورشکستگی نجات دهد. در عین حال در شرایط عادی کسب‌وکار نیز به‌طور قطع واحدهایی که فعالیت‌های خود را براساس دانش شکل می‌دهند، عملکرد موفق‌تری نسبت به سایر کسبوکارها خواهند داشت. وی در این باره افزود: افرادی که به سمت علم و دانش رفته‌اند در زمان نوسانات اقتصادی و رکود مشکل کمتری دارند و برمبنای کیفیت کار و علم و دانشی که پیش‌تر آموخته‌اند، پیش می‌روند. به عبارت دیگر، تکیه بر دانش از شرایط شکل‌گیری رقابت سالم میان واحدهای صنفی است. جهانگیری درباره اصل رقابت واحدهای صنفی با یکدیگر، بیان کرد: رقابت واحدهای صنفی با هم یک اصل است اما این رقابت باید ویژگی‌هایی داشته باشد و در چارچوبی قرار بگیرد. قطار رشد و توسعه به‌سرعت در حال حرکت است و کسبه باید خود را با سرعت آن منطبق کنند تا از مسیر جا نمانند. اکنون شاهد هستیم بعضی از کسبوکارهای اینترنتی از کسبوکارهای سنتی پیشی گرفته‌اند؛ بنابراین کسبه باید خودشان را به علم روز تجهیز کنند و این یک اولویت است. وی تصریح کرد: جامعه صنفی امروز، مزیتی نسبت به ۵۰ سال قبل و حتی دو دهه گذشته دارد و آن این است که قالب جامعه صنفی، افراد تحصیلکرده هستند. یک روزی قالب افراد تحصیلکرده در منصب‌های دولتی وارد می‌شدند و پشت میز می‌نشستند و حالا افراد جدیدی که وارد اصناف شده‌اند، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند. جهانگیری افزود: فضای اصناف دیگر بومی و سنتی نیست و بسترهای آموزشی در اصناف فراهم است. نکته حائز اهمیت اینکه، این ویژگی منحصر به تهران نیست. فراوانی دانشگاه‌ها اگر هزار عیب دارد، یک حسن نیز دارد؛ جامعه ما تحصیلکرده شد و سواد شهروندان که روزی در سطح ابتدایی بود حالا کارشناسی و کارشناسی ارشد شده است. در این فضای رقابتی آن واحد صنفی موفق می‌شود از ظرفیت علم و دانش بهره ببرد.
اصناف حاصل تلفیق دانش و تجربه است
اصغر طاهری‌پور، رئیس اتاق اصناف ارومیه درباره نقش دانش در شکل‌گیری اصناف در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: اصناف و واحدهای صنفی یکی از قدیمی‌ترین تشکل‌ها در نظام اقتصادی کشور هستند. برخی صنوف در کشور ده‌ها سال پیش از آشنایی نظام کسب‌وکار با عرصه مدرن شکل گرفته‌اند. در حال حاضر برخی اصناف با سابقه چندده ساله همچنان مشغول فعالیت هستند و حتی این شکل از کسب‌وکار به‌صورت خانوادگی از پدر به پسر منتقل شده است. طاهری‌پور در این باره خاطرنشان کرد: البته نمی‌توان از این نکته غافل بود که تجارت و کسب‌وکار در دوره معاصر با توجه به رقابتی شدن آن شرایطی متفاوت نسبت به گذشته دارد، به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت کسبوکارها با تکیه بر تجربه‌های محدود این حوزه بتوانند در عرصه رقابت موفق حاضر باشند. وی در این زمینه تصریح کرد: فضای امروز کسب‌وکار به گونه‌ای است که فعالان این بخش باید با در اختیار داشتن دانش روز و استفاده از فناوری‌هایی که در چارچوب‌های اقتصادی دنیا تعریف شده به ادامه فعالیت بپردازند. نماینده اتاق اصناف ایران با اشاره به سهم صنوف کشور در بهره‌گیری از دانش روز در این حوزه، بیان کرد: اگرچه امروز کل نظام اصناف و کسبوکارها در کشور همچنان در بسیاری موارد به صورت سنتی عمل می‌کنند اما شاهد ورود افراد تحصیلکرده و متخصص نیز در بخش‌های مختلف تولید و خدمات اصناف هستیم. ورود دانشگاهیان به عرصه اصناف باعث شده در سال‌های اخیر شاهد دگرگونی‌های فراوانی در این حوزه باشیم. رئیس اتاق اصناف ارومیه تاکید کرد: اختلاف‌نظرهایی در این زمینه وجود دارد اما تلفیق تجربه و دانش در این بخش توانسته راهکارهای مفیدی را در حوزه اصناف ایجاد کند.
دانش نباید فقط خودجوش باشد
علی فاضلی، رئیس پیشین اتاق اصناف تهران و عضو کنونی هیات‌رئیسه این اتاق در گفت‌وگو باصمت درباره نقش دانش در توسعه کسبوکارهای امروز اظهار کرد: بر کسی پوشیده نیست که بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی در جوامع مختلف با پشتوانه دانش و آگاهی‌های روزآمد می‌‌توانند تاثیرگذاری‌های بیشتری در حوزه اقتصاد داشته باشند. وی در این باره افزود: اینکه ما در کشور تا چه حد توانسته‌ایم برای شکل‌گیری چنین ساختارهایی در حوزه اصناف برنامه‌ریزی کنیم جای سوال دارد. اگرچه در سال‌های گذشته اقداماتی برای ایجاد چنین قابلیت‌هایی در کسبوکارهای کشور انجام شده اما به نظر می‌رسد این برنامه‌ریزی‌ها همچنان برای جامعه بزرگ ایران کافی نیست. همچنان در کشور در حوزه بنگاه‌های صنفی دانش همگام با پیشرفت‌های جهانی ایجاد نشده که این موضوع علاوه‌بر برنامه‌های ناموفق دولت به دلیل فعالیت‌های ناکافی دست‌اندرکاران حوزه اصناف نیز بوده است. رئیس پیشین اتاق اصناف تهران در ادامه خاطرنشان کرد: برخی اتحادیه‌ها در این بخش فعالیت‌های مطلوبی در سال‌های اخیر داشته‌اند و حتی این کار را تا تاسیس دانشگاه و دانشکده‌های تخصصی پیش بردند اما نمی‌توان در این حوزه به حرکت‌های خودجوش و بخشی اکتفا کرد و نهادهای بالادستی مانند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و همچنین مجموعه اصناف در این زمینه برنامه‌ریزی‌های مدون و متناسبی داشته باشند؛ به علاوه حوزه دانش امروز حوزه‌ای است که در فاصله‌های زمانی کوتاه با تغییر و پیشرفت روبه‌رو می‌شود و به همین دلیل نیاز است آموزش‌های مداوم و تکمیلی نیز به فعالان اصناف ارائه شود. فاضلی در پایان گفت: با توجه به آنچه از فضای اصناف و کسب‌وکار کشور مشاهده می‌شود می‌توان گفت آموزش و گسترش دانش در این بخش تا امروز متناسب با ظرفیت‌های کشور انجام نشده است.
سخن پایانی
اصناف امروز با بیش از ۳ میلیون واحد در حال فعالیت هستند که در زیرمجموعه خود افراد زیادی را با تجربه و تخصص‌های مختلف به کار گرفته‌اند. این مجموعه عظیم اگرچه سال‌ها است فعالیت میکند اما این وضعیت نمی‌تواند با تکیه بر اندوخته‌های تجربی و نظام بازار و اصناف گذشته همچنان ادامه یابد. نگاه تخصصی به بازار و فعالیت‌های اقتصادی در این بخش در سال‌های اخیر موضوعاتی مثل بازاریابی، برندینگ، خدمات پس از فروش، فروش‌ها و فروشگاه‌های مجازی و تبلیغات را مطرح میکند؛ موضوعاتی که علاوه‌بر دانش تخصصی در کسب‌وکار در بازارهای رقابتی به آن نیاز است و باید برنامه‌ریزی‌های درستی درباره آن انجام شود.
