انجمن‌هایی، شاید برایاعتلای روابط عمومی
منوچهر محمدشمیرانی-کارشناس روابط‌عمومی
ما در مسیر نوریم، شفاف مثل شیشه
همپای قرن سرعت، در لحظه تا همیشه
با این شتاب، دنیا، دنیای انزوا نیست
تا فتح لحظه، راهی جز ارتباط نیست
(از نخستین سرود روابط عمومی، سروده مرحوم دکتر افشین یداللهی)
از عمر روابط‌عمومی در جهان، بیش از صد سال و از عمر روابط عمومی در ایران، بیش از ۷۰ سال می‌گذرد. از دلایل شکل‌گیری این هنر- علم و شرایطی که در آن سوی دنیا، سازمان‌ها و شرکت‌ها نیاز به داشتن یک خانه شیشه‌ای را احساس کردند تا مردم و مخاطبان، عملکرد آنان را شفاف و روشن و بدون هیچ پیرایه‌ای ببینند که بگذریم در ایران، شاید نظر برخی، خیلی هم بیراه نباشد که در همان دوران بیش از هفت دهه پیش، مدیران انگلیسی شرکت نفت، که تجربه سه دهه تجربه استفاده از روابط عمومی را در کشورشان پشت سر گذاشته بودند و مزه تاثیر فراوان عملکرد این رشته نوپا را در ارتباط با مردم و مشتریان و رونق بیشتر کار و فعالیت شرکت‌ها و سازمان‌های خود دیده بودند و به عبارتی، طعم شیرین تاثیر فعالیت روابط عمومی را چشیده بودند راه انداختن روابط عمومی در شرکت نفت ایران را، راهی برای جلب رضایت بیشتر کارگران و پیشگیری از اعتصاب احتمالی آنان و بروز اختلال در کار استخراج نفت بدانند.
۷ دهه پیش «روابط عمومی» پای به این کشور گذاشت. در آن زمان، در حالی که هنوز، دانشکده و مرکزی برای آموزش علاقه‌مندان این رشته نبود و در برخی از ادارات و وزارتخانه‌ها، از نویسندگان و شاعران معروف آن زمان، برای مدیریت روابط عمومی‌ها استفاده می‌کردند نقش پر رنگ « تشریفات» را به‌هیچ‌وجه نمی‌توان در روابط عمومی آن دوران نادیده گرفت. به نحوی که در بسیاری از روابط عمومی‌ها، کفه تشریفات، بر کفه «روابط عمومی» می‌چربید. در ادامه باید گفت مشکل تمرکز نداشتن بر فعالیت‌های ارتباطی و کافی نبودن ارتباط دو سویه با مخاطب را، در سال‌های اولیه راه‌اندازی روابط عمومی در ایران، شاید بتوان ناشی از نبود آشنایی کافی با این هنر- علم و عدم وجود مدیران و کارشناسان آشنا به این عرصه بدانیم. در چند دهه اخیر، باوجود منابع آموزشی، درجا زدن روابط عمومی در زمینه‌های گوناگون و عدم امکان رشد و اعتلای آن و یاری نگرفتن از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های روابط عمومی، برای شناسایی و پیشگیری از بحران‌های سازمانی و ملی و نقش نداشتن در حل آن، از عجایبی است که آسیب‌شناسی و رفع این اشکال جدی، بیشتر از عهده انجمن‌ها و نهادهای روابط عمومی برمی‌آید.
اندر احوال انجمن‌های روابط عمومی
واژه «انجمن» در گستره ادبیات قوی و غنی ایران، به فراوانی مشاهده می‌شود و در اشعار و نوشته‌های قدما نیز، بسیار به کار رفته است. شاید بد نباشد سری به کانون‌ها، انجمن‌ها و تشکیلاتی بزنیم که نامی از روابط عمومی و ارتباطات را یدک می‌کشند و ببینیم برای اعتلای روابط عمومی و جایگاه آن در ایران، عضویت درصد بالایی از شاغلان روابط عمومی‌ها در این انجمن‌ها و توجه و حمایت صنفی از خواسته‌ها و مطالبات آنان، آشنا کردن مدیران و مسئولان رده بالای کشور با روابط عمومی و کارکردهای آن در پیشگیری از بحران و حل آن و... چه کرده‌اند.
لزوم نزدیکی انجمن‌ها
در بسیاری از کشورهای جهان _ برخلاف ایران _ صرفا یک انجمن روابط عمومی وجود دارد و همان انجمن، با پوشش دادن درصد قابل توجهی از شاغلان و تحصیل‌کردگان روابط عمومی در آن کشور، عهده‌دار مسائل شغلی و صنفی و... این افراد می‌باشد. این در حالی است که در ایران، این همسویی و همگرایی _ به شکلی واقعی _ کمتر مشاهده می‌شود و شاید هم، به همین دلیل باشد که شاهد تشکیل و حضور انجمن‌ها و نهادهای مشابه روابط عمومی هستیم. البته، این احتمال را نباید نادیده گرفت که شاید نگاه سنتی و عدم همسویی با شتاب تغییرات و تحولات نوین روابط عمومی در جهان، موجب شده باشد نسل‌های جدیدتر، برای دستیابی به روابط عمومی روز دنیا و تحقق اهداف مورد نظر خود، انجمن جدیدی را پایه‌ریزی کنند.
لزوم آشنایی مدیران با روابط عمومی
مسئله عدم درک شتاب تغییرات در جهان امروز و نداشتن جسارت لازم برای پذیرا شدن این تغییرات و بهره‌برداری به نفع مردم و کشور _ حتی در میان مدیران ارشد _ موجب وارد آمدن ضرر و زیان‌های بسیاری در سال‌های اخیر شده است و می‌توان گفت تاکید و تکیه‌بر فرمول‌ها و شیوه‌های سنتی در برخورد با مسائل اجتماعی و ارتباطی، منجر به بروز بحران‌هایی فراگیر می‌شود و هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل می‌کند. بنابراین، آشنایی مدیران ارشد با ظرفیت‌ها و کارکردهای روابط عمومی و تاثیر و نقش آن و چگونگی برخورد با بحران‌های گوناگون، می‌تواند یکی از وظایف و رسالت‌های اصلی انجمن‌های روابط عمومی در کشورمان به‌حساب آید. به یقین، پس از باور ظرفیت روابط عمومی در عرصه‌های ارتباطی توسط مدیران، مشکلاتی نظیر ارتقای جایگاه سازمانی روابط عمومی و پذیرش آن به‌عنوان مشاور مدیر و اتاق فکر سازمان، بسیار پذیرفتنی‌تر و قابل حل‌تر خواهد بود. یکی دیگر از مشکلات مبتلابه انجمن‌های روابط عمومی این است که در طول سال‌های فعالیت خود، بیشتر بر برگزاری سمپوزیوم و کنفرانس و... متمرکز بوده‌اند و از آنجا که تامین هزینه‌ها و کسب درآمد، برای ادامه فعالیت شان اجتناب‌ناپذیر است، چندان به کیفیت مباحث و مسائل مطرح شده، بازخوردهای آن و حتی ارزیابی میزان تاثیر این قبیل برنامه‌ها در وضعیت و سرنوشت روابط عمومی کشور، توجه کافی نداشته‌اند.
چند پیشنهاد
اگر بخواهیم روابط عمومی ایران را، در مسیر رشد و اعتلا ببینیم باید:
- همگرایی و همبستگی واقعی، در میان انجمن‌های موجود روابط عمومی برقرار شود.
- این انجمن‌ها نسبت به آسیب‌شناسی مشکلات و تلاش برای بهبود شرایط و جایگاه روابط عمومی در کشور اقدام کرده و حرکت مشترکی در این زمینه داشته باشند.
- نسبت به اتخاذ راهکارهای مناسب برای افزایش اعضای انجمن‌ها چاره‌ای بیندیشند تا بتوانند نمایندگی درصد بالایی از شاغلان و آموزش دیدگان روابط عمومی را داشته باشند.
- شناسایی مطالبات صنفی شاغلان روابط عمومی و تلاش برای تحقق آن را وجهه همت خود قرار دهند و برای پیگیری مطالبات آنها از طریق مراجع مربوطه تلاش کنند.
- نظامنامه به روز و جامعی برای تصدی پست‌های روابط عمومی و فعالیت مدیران و شاغلان روابط عمومی و جایگاه و حیطه اختیارات و مسئولیت‌های روابط عمومی تدوین کنند تا از برخوردهای سلیقه‌ای یا انتصاب‌های غیراصولی مدیران روابط عمومی جلوگیری شود.
- یکی از مشکلات قابل توجه مردم کشور ما، نداشتن توان مناسب برای برقراری ارتباط با اطرافیان و دیگران است. به همین دلیل، باید با هدف نهادینه کردن هنر برقراری ارتباط درست و موثر با دیگران، انجمن‌های روابط عمومی با کمک وزارت آموزش و پرورش و تهیه کتاب‌های درسی، این ویژگی را از سنین پایین به دانش‌آموزان آموزش بدهند.
