رفع موانع توسعه حمل‌ونقل عمومی
شهرام شیرکوند- پژوهشگر صنعت
توسعه صنعت حمل‌ونقل به‌عنوان پیشران توسعه صنعت، از اهمیت بسزایی برخوردار است. نقش بی‌‌بدیل حمل‌ونقل در توسعه کسب‌وکار و ارتباط بین صنعت حمل‌ونقل با بخش‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی این باور را تقویت می‌کند که حمل‌ونقل از ارکان اصلی اقتصاد و تجارت و عاملی بی‌رقیب در افزایش رفاه اجتماعی است.
حمل‌ونقل یکی از گسترده‌ترین دانش‌ها و فنون است که در عصر کنونی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب می‌شود و از عوامل اصلی توسعه اقتصاد و از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه اجتماعی کشورها است. البته حمل‌ونقل تنها عامل توسعه محسوب نمی‌شود، اما آثار اقتصادی آن در همه زمینه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی همچون صنایع، کشاورزی و گردشگری مشهود است. در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته به موازات سرمایه‌گذاری در بخش‌های اقتصادی، در زمینه توسعه و بهبود حمل‌ونقل هم سرمایه‌گذاری شده تا در جهت توسعه ارتباطات میان سایر بخش‌های فعال جامعه مشکلی وجود نداشته باشد.
توسعه‌یافتگی حمل‌ونقل در زمینه فناوری و کارآمدی و توانمندی آن، بستر توسعه همه‌جانبه را فراهم می‌کند. از سویی کارشناسان حوزه‌های اقتصاد و حمل‌ونقل معتقدند موفقیت‌های راهبردی در زمینه توسعه اقتصاد، به‌واسطه ارتقای مهارت‌های حمل‌ونقل و سرمایه‌گذاری در بخش زیربنایی و تجهیزات حمل‌ونقل است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در صنعت حمل‌ونقل، بار مالی زیادی خواهد داشت، اما برای تسریع در روند توسعه کشور و برطرف کردن موانع حوزه حمل‌ونقل، تقبل هزینه‌های این بخش ازسوی دولت اجتناب‌ناپذیر است.
به لحاظ اجتماعی، سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل عمومی موجب بهبود و توسعه این صنعت خواهد شد و تاثیرات بسیاری در افزایش رفاه اجتماعی و توسعه کسب‌وکار خواهد داشت. آمیختگی سیستم حمل‌ونقل با زندگی مردم از بعد دسترسی به خدمات اجتماعی و رفاهی و نقش‌آفرینی این سیستم در ارتقای سطح کیفی زندگی و رفاه اجتماعی، نشان از نقش اجتماعی حمل‌ونقل دارد. باوجود همه مزایایی که توسعه حمل‌ونقل برای خدمت‌رسانی به جامعه دارد، در عصر کنونی ترافیک موجب بروز مشکلاتی برای شهروندان و مدیریت شهری شده و بی‌تردید مدیریت صحیح ترافیک آرامش خاطر شهروندان جوامع را در پی خواهد داشت.
باتوجه به رشد ۲ برابری جمعیت کشور در ۵۰ سال گذشته و افزایش وسایل نقلیه، تغییر محسوسی برای توسعه معابر سواره‌‌رو در کلانشهرها ایجاد نشده است؛ به این ترتیب کلانشهرها با توسعه ناموزون و ناپایدار مواجهند و این امر منجر به بروز مشکل در حمل‌ونقل درون‌شهری شده است. البته در راستای شناسایی و کاهش مشکلات ترافیکی مطالعات گسترده‌ای انجام شده است. در واقع الگوی رایج حمل‌ونقل منجر به تحمیل هزینه‌های سنگین زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود. در این زمینه برخی مشکلات مستند از افزایش سطح مصرف انرژی، ترافیک جاده‌ها، انتشار گازهای گلخانه‌ای، آلودگی هوا و ایمنی جاده‌ای و اثرات بهداشت جاده‌ای دیده می‌شود.
ارتباط عمیق حمل‌ونقل با زندگی شهروندان از نظر دسترسی به خدمات و رفاه اجتماعی و نقش اساسی آن در ارتقای سطح زندگی و رفاه عمومی، بیانگر نقش فرهنگی و اجتماعی این صنعت است. بنابراین به‌منظور توسعه رفاه شهروندان، افزایش فعالیت‌های اجتماعی و بهبود مستمر سطح کیفی زندگی اجتماعی و توسعه استانداردهای زندگی، توجه به پایداری حمل‌ونقل ضرورت دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد پایداری سیستم حمل‌ونقل موجب کاهش اثرات زیانبار زیست‌محیطی، افزایش کارآیی و بازدهی حمل‌ونقل و بهبود وضعیت زندگی مردم خواهد شد.
امروز وضعیت پایداری حمل‌ونقل به‌عنوان یکی از شاخص‌های سنجش کیفی زندگی شناخته می‌شود و بیانگر سطح رفاه اجتماعی جامعه است؛ بنابراین بهبود و ارتقای آن منجر به افزایش رفاه اجتماعی در جامعه خواهد شد.
حمل‌ونقل و جابه‌جایی یکی از عمده‌ترین الزامات زندگی بشر است که در جوامع مختلف نتایج اقتصادی و اجتماعی مثبتی را به‌دنبال دارد. در حقیقت از نظر اقتصادی مجموعه خدماتی که سبب نقل و انتقال و جابه‌جایی منابع تولید شود، دارای ارزش اقتصادی است؛ از این رو حمل‌ونقل از جمله ضروریات اقتصادی است که توجه فراوانی را می‌طلبد. اهمیت حمل‌ونقل در اقتصاد کشور به قدری است که با استفاده بهینه و معقول از این صنعت، درآمدهای قابل‌توجهی عاید کشور می‌شود و موجبات رونق اقتصادی فراهم خواهد شد.
پیشرفت در صنعت حمل‌ونقل از جمله عوامل مهم جهانی شدن است. برای رشد و توسعه صنعت حمل‌ونقل و پیشرفت جهانی شدن باید با رفع موانع رقابت‌پذیری در این عرصه اقدامات اساسی و موثری برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و تسهیل تجاری فراهم شود.
