در طول هفته ‌ های اخیر بازرگانان از خرید محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد از طریق بورس کالا منع شده ‌ اند. همان ‌ طور که بارها از سوی فعالان زنجیره فولاد کشور تاکید شده، میزان تولید در حلقه ‌ های مختلف زنجیره فولاد متفاوت است؛ به ‌ گونه ‌ ای که تولید در برخی از حلقه ‌ های این زنجیره به ‌ مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی برآورد می ‌ شود. با این ‌ وجود در مواردی تولید برخی محصولات فولادی، کفاف نیاز بازار داخلی را نمی ‌ دهد. این چالش به ‌ ویژه در هفته ‌ های گذشته و به ‌ دنبال تشدید سرما و محدودیت در تامین انرژی فولادسازان شدت گرفته است؛ تا جایی که شاهد رشد قابل ‌ توجه بهای آهن اسفنجی و به ‌ دنبال آن شمش فولاد در رینگ معاملاتی بورس کالا بوده ‌ ایم. روند رو به رشد قیمت در سایر حلقه ‌ های زنجیره فولاد نیز مشاهده می ‌ شود. در چنین شرایطی سیاست ‌ گذاران امر با هدف تنظیم بازار اقدام به وضع محدودیت در فرآیند خرید آهن اسفنجی کرد. بدین ترتیب در نهایت بورس کالا، خرید آهن اسفنجی توسط شرکت ‌ های بازرگانی را ممنوع کرده بود. در ادامه بورس کالا طی ابلاغیه ‌ ای اعلام کرد از دوشنبه، ۵ دی ‌ تا اطلاع ثانوی تنها مشتریانی که از طریق سامانه بهین ‌ یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت به بورس کالا معرفی می ‌ شوند، مجاز به خریداری شمش فولادی (بلوم و بیلت) خواهند بود. در نتیجه شرکت ‌ های بازرگانی تا اطلاع ثانوی مجاز به خرید شمش در بورس کالا نیستند. محدودیت یادشده به فروش آهن اسفنجی و شمش محدود نشده؛ تا جایی که در حال ‌ حاضر شاهد وضع محدودیت بر فروش سایر حلقه ‌ های این زنجیره ازجمله کنسانتره و گندله نیز هستیم.در چنین شرایطی بخشی از عرضه ‌ های محصولات تولیدشده در حلقه ‌ های نخست زنجیره فولاد کشور بدون مشتری می ‌ ماند؛ بنابراین شورای آهن و فولاد ایران در نامه ‌ ای خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار فروش توافقی عرضه ‌ های معامله ‌ نشده در بورس کالا شدند.نبود مشتری برای محصولات تولیدشده در حلقه ‌ های مختلف زنجیره فولاد، تبعاتی را به ‌ دنبال دارد. میزان تولید در برخی از حلقه ‌ های زنجیره فولاد کشور تا ۲ برابر نیاز بازار داخلی به این محصولات برآورد می ‌ شود؛ بنابراین می ‌ توان این ‌ طور ادعا کرد که سیاست ‌ های اتخاذشده از سوی نهادهای بالادست زنجیره فولاد، بی ‌ توجه به شرایط واقعی تولید اتخاذ می ‌ شوند. راه ‌ حل ‌ های انتزاعی مطرح ‌ شده برای حل مشکلات زنجیره فولاد کشور، تنها روی کاغذ جواب می ‌ دهند. همین تصمیمات غیرکارشناسی ضربه جدی به منافع معدنکاران و فعالان حوزه معدن و صنایع وابسته به آن تحمیل می ‌ کند.باتوجه به تولید ۲ برابری محصولات فولادی در مقایسه با مصرف داخلی، در هیچ ‌ یک از دستورالعمل ‌ های صادره توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره الزام عرضه و فروش محصولات زنجیره فولاد، محصولاتی که خریدار ندارند، تعیین ‌ تکلیف نشده ‌ اند. در چنین موقعیتی اگر محصولی عرضه شود و خریداری برای آن وجود نداشته باشد، تولیدکننده بلاتکلیف می ‌ ماند. بسیاری از تولیدکنندگان از توان صادرات برخوردار نیستند و در نتیجه از پس تامین نقدینگی خود بر نخواهند آمد.

علاوه بر این باید تاکید کرد صادرات با پیچیدگی ‌ های خاص خود همراه است و پول حاصل از آن نیز به ‌ سرعت بازنمی ‌ گردد. فرآیند صادرات و بازگشت ارز صادراتی نزدیک ۳ ماه زمان می ‌ برد. در چنین شرایطی برخی تولیدکنندگان ترجیح می ‌ دهند محصول خود را به بازرگانان بفروشند، زیرا با این اقدام نقدینگی موردنیاز این تولیدکنندگان در کمترین زمان ممکن تامین می ‌ شود.در ارزیابی تلاش دولت برای عرضه محصولات مختلف در بورس کالا و تاکید بر تاثیر این راهکار بر تنظیم بازار باید خاطرنشان کرد بورس کالا می ‌ تواند بستری شفاف برای تقابل میان عرضه و تقاضای محصولات مختلف باشد. چنانچه تولیدکنندگان موظف به عرضه تمامی محصولات خود از این بستر شوند، کشف نرخ در فضایی عادلانه ممکن می ‌ شود. بااین ‌ وجود انتظار می ‌ رود امکان خرید محصولات یادشده در این زنجیره نه ‌ تنها برای تولیدکنندگان که برای بازرگانان نیز فراهم شود.