«توریسم» جان سالم به‌در می‌برد؟
از روزی که موج ابتلا به ویروس کرونا کشورمان را درنوردید، فهرست بلندبالایی از صنایع دچار کسادی، رکود و حتی ورشکستگی شده‌اند که صنعت گردشگری صدرنشین این لیست است و باتوجه به نشانه‌هایی که در شرایط کنونی وجود دارد، چشم‌انداز روشنی هم برای بهبود اوضاع فعالان این صنعت وجود ندارد.
البته بسیاری از کارشناسان امیدوارند همزمان با تسریع روند واکسیناسیون در کشور بازار مسافرت‌ها نیز بار دیگر داغ شود و کسب‌وکار هتلداران، متلداران، رستوران‌داران، صاحبان مراکز تفریحی و گردشی و... نیز رونق پیدا کند.
از طرفی هم بیم آن می‌رود که خسارات وارده به پیکر این صنعت حتی در صورت رفع مانع کرونا نیز قابلیت ترمیم در کوتاه‌مدت را نداشته باشد، زیرا دولت و مجلس در طول ۲ سال گذشته سیاست‌های حمایتی از این مشاغل را در دستور کار قرار نداده و تنها با اعطای تسهیلات ۱۵ میلیون تومانی سعی داشتند درصدد رفع تکلیف از خود برآیند.
حال فعالان حوزه گردشگری و متخصصان این حوزه اعتقاد دارند در صورت حمایت نشدن صنعت توریسم توسط دولت سیزدهم نه‌تنها مشاغل بسیاری از بازار کار ایران خارج می‌شوند، بلکه سرانه درآمدی شهروندان نیز کاهش چشمگیری خواهد یافت و سطح رفاه عمومی هم با افت قابل‌توجهی مواجه می‌شود.
حمایت در دو محور
محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس با تاکید بر دو محور اصلی حمایت از صنعت گردشگری به صمت گفت: در راستای حمایت از فعالان حوزه گردشگری دو اقدام می‌تواند کارساز باشد. اصلی‌ترین مورد تسریع در روند واکسیناسیون است که درحال‌حاضر در حال انجام است و هر روز دوز بیشتری از واکسن در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد و واکسینه کردن مردم سرعت بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده است.
وی در ادامه افزود: موضوع دوم نیز سیاست‌های حمایتی از فعالان این حوزه است که امیدواریم دولت که اخیرا مستقر شده برنامه‌های خود برای تقویت گردشگری در کشور را هرچه زودتر در اختیار مجلس قرار دهد تا نمایندگان نیز بتوانند با بررسی دقیق و کارشناسی این برنامه‌ها در راستای تصویب طرح‌های حمایتی از کسب‌وکارهای صنعت توریسم اقدام کنند.
معاونت گردشگری
رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس با اشاره به انتصابات اخیر در وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عنوان کرد: اخیرا شاهد انتصاب آقای شالبافیان به‌عنوان معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی بودیم که باتوجه به سوابق و همچنین بنیه علمی ایشان می‌توان گفت انتخاب خوبی بوده است. وی افزود: وزیر میراث فرهنگی و گردشگری نیز ایده‌های بسیار خوب و جذابی برای گسترش و تقویت صنعت توریسم در کشور دارند که امیدواریم با برنامه‌ریزی دقیق درصدد اجرای آنها برآیند.
دبیر فراکسیون گردشگری مجلس در ادامه یادآور شد: در زمینه معاونت گردشگری همان‌طور که گفته شد آقای شالبافیان از رزومه و پشتوانه علمی خوبی برخوردارند اما باید تلاش‌های گسترده‌ای انجام گیرد تا در عرصه اجرا نیز باوجود تداوم روند واکسیناسیون مشکلات به‌صورت همزمان حل شوند که این امر با تعامل و همکاری با بخش‌های مختلف از جمله مجلس میسر می‌شود.
برنامه‌های فراکسیون گردشگری
این نماینده مجلس عنوان کرد: فراکسیون گردشگری مجلس نیز به ریاست آقای دشتی اردکانی جلسات خوبی در این زمینه برگزار کرده و طرح‌های حمایتی مورد بررسی قرار گرفته که به‌زودی نتیجه این نشست‌ها در اختیار رسانه‌ها قرار خواهد گرفت.
دبیر فراکسیون گردشگری مجلس در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم سکاندار وزارت گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی نیز با تعامل حداکثری با مجلس به‌ویژه فراکسیون گردشگری روند حل معضلات و رفع موانع صنعت توریسم در ایران را سرعت ببخشند.
با این نگاه می‌توان طرح‌های کاربردی و عملیاتی را هرچه زودتر به اجرا درآورد تا مشاغل مربوط به این حوزه بیش از این آسیب نبینند.
تسریع واکسیناسیون و سیاست‌گذاری حمایتی
رحیم یعقوب‌زاده، رئیس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران با اشاره به اهمیت صنعت گردشگری به صمت گفت: برای درک اهمیت صنعت گردشگری کافی است به کشورهای همسایه ایران نگاهی بیندازید. در نگاهی سطحی به اقتصاد گردشگری این کشورها مشاهده می‌کنید با چه سعی و تلاشی در راستای توسعه زیرساخت‌های این صنعت گام برمی‌دارند و چه درآمدهای کلانی از این راه عاید کشورشان شده است.
وی در ادامه افزود: در برخی موارد ما تنها مشغول شعار دادن هستیم. گسترش صنعت توریسم نیز به‌عنوان شعاری مرسوم در بین مسئولان کشور درآمده که در دوره‌های مختلف شنیده‌ایم و باز هم خواهیم شنید. این صنعت طرفداران و فعالان زیادی در سراسر کشور دارد؛ از همین رو شعارش هم می‌تواند برای مردم خوشایند باشد.
از سازمان تا وزارتخانه
یعقوب‌زاده با اشاره به تغییر ساختاری و تاسیس وزارتخانه میراث فرهنگی عنوان کرد: البته اتفاقات مثبتی هم در صنعت گردشگری رخ داده که یکی از آنها تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه‌ای است که امروزه تحت عنوان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌شناسیم، اما متاسفانه از روزی که کرونا در جهان شیوع یافته و کشورمان نیز درگیر این بیماری شده، شاهد عملکرد مناسبی ازسوی معاونت گردشگری این وزارتخانه نبوده‌ایم. وی افزود: نقدهای بسیار جدی را می‌توان به مسئولان وقت حوزه گردشگری وارد کرد که از جمله آنها حمایت نکردن فعالان این صنعت در شرایطی است که کرونا کسب‌وکارشان را به مقدار بسیار زیادی دچار زیان‌های سنگین کرده است.
این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: البته اخیرا شنیده شده وزیر میراث فرهنگی و گردشگری معاونت گردشگری را معرفی کرده و مدیری جدید به این سمت گمارده که اتفاق خوبی است. البته انتظار می‌رود تکلیف مناصب مختلف در این حوزه هرچه زودتر روشن شود، چون این صنعت شدیدا تحت فشار است. مشاغل زیادی که در عرصه توریسم به فعالیت می‌پردازند، در خطر حذف از بازار کار قرار گرفته‌اند و بسیاری نیز تعطیل یا ورشکسته شده‌اند.
برجام و رونق کوتاه‌مدت توریسم
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی با یادآوری دوران رونق توریسم پس از انعقاد برجام به صمت گفت: پس از برجام شاهد سیلی از گردشگران خارجی بودیم که ایران را به‌عنوان مقصد خود انتخاب کرده بودند، اما متاسفانه پس از وضع تحریم‌ها روند جذب گردشگر خارجی متوقف شد و شاهد کاهش چشمگیر ورود توریست خارجی به کشور بودیم. این شرایط با شیوع ویروس کرونا در کشور تشدید شد؛ به‌گونه‌ای که نه‌تنها دیگر خارجی‌ها وارد کشور ما نمی‌شدند بلکه حتی پدیده گردشگری داخلی هم عملا به یکباره متوقف شد.
کارشناس حوزه گردشگری با تاکید بر لزوم تعامل با جهان برای توسعه گردشگری در کشور بیان کرد: حال که دولت سیزدهم روی کار آمده باید باتوجه به تجربه برجام تلاش کند پس از رفع موانعی مانند کرونا و تسریع در روند واکسیناسیون گردشگران خارجی برای سفر به ایران ترغیب شوند. اینکه ما دائم در رسانه‌ها، آمار و ارقام مربوط به ظرفیت‌های جذب توریست ایران را اعلام کنیم و شعار بدهیم دردی را دوا نمی‌کند. در اصل باید علاوه بر فراهم‌سازی زیرساخت‌ها درصدد تعامل با جهان برآمده و تلاش کنیم تا جای ممکن موانع را از سر راه برداریم.
دولت حمایت نکرده است
رئیس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران با انتقاد از سیاست‌های دولت دوازدهم در زمینه حمایت از فعالان صنعت توریسم در دوران رکود ناشی از پاندمی کرونا به صمت گفت: همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد میزان حمایت دولت از گردشگری در دورانی که کرونا بازار کسب‌وکارهای این حوزه را به‌کلی از بین برده، تقریبا صفر است. تسهیلات ناچیزی برای این حوزه تخصیص داده شد که حتی کفاف حقوق و دستمزد دو کارمند در ماه را هم نمی‌دهد، چه برسد به هزینه‌های سنگین هتلداری و... که باتوجه به تورم بالا در کشورمان با آهنگ بسیار تندی در حال رشد است.
یعقوب زاده در پایان خاطرنشان کرد: باتوجه به این مسئله انتظار می‌رود دولت سیزدهم اجرای سیاست‌هایی در زمینه تسریع واکسیناسیون و همچنین حمایت از فعالان این حوزه را در دستور کار قرار دهد تا روند بازگشایی هتل‌‌ها و مراکز اقامتی با سرعت بیشتری طی و از طرفی هم با انجام واکسیناسیون عمومی و حداکثری امکان سفر شهروندان ایرانی به مقاصد توریستی داخلی فراهم شود. مشکل اصلی ما درحال‌حاضر نبود توریست خارجی نیست، بلکه لغو سفرهای داخلی نیز باعث شده در مناطق زیادی از کشور شاهد حذف ۱۰۰ درصدی پدیده توریسم داخلی باشیم و این موضوع برای کشوری مانند ایران که صنعت توریسم آن بر پایه جذب گردشگر داخلی بنا شده بسیار خطرناک است.
سخن پایانی...
بحث توسعه و تقویت صنعت گردشگری از سال‌های میانی دهه ۷۰ و با روی کار آمدن دولت هفتم در ایران داغ شد تا جایی که در برنامه چهارم توسعه ردپای پررنگ توریسم را به‌روشنی می‌توان مشاهده کرد.
سیاست‌های دولت‌های هفتم و هشتم باعث شده بود میزان جذب گردشگر خارجی در سال ۱۳۸۳ (سال پایانی دولت هشتم) در مقایسه با سال ۱۳۷۶ (سال آغاز به کار دولت هفتم) رشدی ۸۰۰ درصدی را تجربه کرده باشد و میزان درآمد کشور از این محل تا بیش از ۱۰۰۰ درصد رشد را به ثبت برساند که در تاریخ پیدایش دولت مدرن در ایران بی‌سابقه بود، اما سال ۱۳۸۴ مقطعی بود که اجرای این سیاست‌ها متوقف شد و این روند تا امروز ادامه داشته است.
البته پس از انعقاد توافقنامه برجام شاهد ورود بیشتر گردشگران خارجی به کشورمان بودیم اما متاسفانه عمر برجام با سنگ‌اندازی‌های خارجی طولانی نبود و پس از خروج ایالات متحده امریکا از این توافق بین‌المللی بار دیگر جذب گردشگر خارجی در ایران با موانع بزرگی مواجه شد که مسئله نقل و انتقالات بانکی و استفاده از حساب‌های بین‌المللی تنها یکی از این موانع محسوب می‌شد.
این وضعیت تا پایان دولت دوازدهم ادامه یافت اما باتوجه به وعده ابراهیم رئیسی مبنی بر گسترش و توسعه صنعت گردشگری داخلی و خارجی انتظار می‌رود دولت سیزدهم رفع موانع بر سر راه جذب گردشگر را در دستور کار قرار دهد تا باتوجه به نیاز حیاتی دولت به منابع ارزی، صنعت گردشگری به مفری برای ارزآوری تبدیل شود، زیرا قطع دسترسی ایران به ارز حاصل از صادرات مشکلات بسیار زیادی را برای مردم و دولت ایجاد کرده و باید از هر ظرفیتی برای حل معضلات استفاده کنیم که جذب گردشگر خارجی یکی از کم‌هزینه‌ترین و در دسترس‌ترین این راه‌هاست.
