ایران با تقویت روابط با کشورهای همسایه، استفاده از منابع گاز طبیعی خود و ترویج نوآوری در صنعت نفت و گاز، می‌تواند خود را به‌عنوان یک قطب کلیدی برای تجارت، ذخیره‌سازی و توزیع گاز معرفی کند و زمینه را برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه فراهم آورد. صمت در این راستا نظر کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه را جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

ایران، بازیگر کلیدی بازار گاز منطقه

نفت و گاز به‌عنوان سرمایه‌های ملی کشورمان همواره نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفا کرده‌اند. فروش این دو در شرایط غیرتحریمی از مبادی رسمی انجام می‌شد، اما در وضعیتی که با تحریم‌ها روبه‌رو هستیم، به اعمال سیاست‌های جدیدی در راستای فروش نفت و گاز کشور نیاز داریم. توجه به افزایش بهره‌وری در تولید، کاهش هدررفت گاز در حوزه گازهای فلر و افزایش بهینه‌سازی در توزیع و مصرف گاز به‌نوعی بسترساز رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی شد. خنثی‌سازی تحریم‌ها براثر سیاست‌گذاری‌های درست و تلاش‌های مستمر دولت و به‌ویژه وزارت نفت به‌دست آمد که این دستاوردها قابل‌تقدیر است.

کارشناسان تاکید دارند باید سیاست‌گذاری‌ها را به سمتی سوق دهیم که ارز حاصل از فروش نفت و گاز کشور در بخش زیرساخت‌ها به کار بیفتد تا بتواند اثر واقعی‌تری در رشد اقتصادی کشور ایفا کند. مهم‌ترین بخش، سیاست‌های منطقه‌ای گاز ایران بوده است. موقعیت استراتژیک ایران و منابع فراوان گاز طبیعی، ایران را تبدیل به یک قطب گاز بالقوه در منطقه می‌کند. توسعه همکاری‌های منطقه‌ای در بخش انرژی، به‌ویژه در زمینه گاز، برای ایران در استفاده از منابع خود، ارتقای امنیت انرژی و تقویت جایگاه خود در بازار جهانی انرژی، بسیار مهم است. با تقویت روابط نزدیک‌تر با کشورهای همسایه و مشارکت در دیپلماسی فعال منطقه‌ای، ایران می‌تواند بخش انرژی خود را به مرکزی برای تجارت، ذخیره‌سازی و توزیع گاز تبدیل کند.

یکی از ابتکارات کلیدی دولت ایران برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای در بخش گاز، تمدید قرارداد گاز عراق و ازسرگیری سوآپ گاز با ترکمنستان است.

این قراردادها، نه‌تنها واردات گاز طبیعی به ایران را تسهیل کرده، بلکه راه را برای افزایش همکاری و تجارت انرژی در منطقه هموار کرده است. ساخت خط لوله صلح، باوجود فشارهای خارجی، نشان‌دهنده تعهد ایران به گسترش مشارکت‌های انرژی منطقه‌ای و تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود است. علاوه بر این، ایران از فرصت‌هایی که عوامل خارجی مانند تحریم گاز روسیه و محدودیت‌های عرضه گاز ترکمنستان به اروپا ایجاد کرده، استفاده برده است. ایران با واردات گاز از ترکمنستان و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز خود، امنیت انرژی خود را تقویت و جایگاه خود را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار گاز منطقه‌ای مستحکم کرده است. علاوه بر این، تمرکز ایران بر صادرات گاز به کشورهای همسایه و توسعه مسیر سوآپ گاز روسیه به هند، نقش این کشور را به‌عنوان یک هاب گاز منطقه‌ای افزایش داده است.

تاکید ایران بر استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت و گاز در افزایش بهره‌وری و کاهش اتلاف انرژی موثر بوده است.

ایران با بهره‌گیری از تخصص و نوآوری ارائه‌شده توسط این شرکت‌ها، توانسته کارآیی عملیاتی خود را افزایش داده، فرآیندهای خود را بهینه کند و رشد اقتصادی در این بخش را افزایش دهد. رویکرد فعالانه دولت سیزدهم در تمرکز بر توسعه میادین گازی کشور نیز به موفقیت ایران در افزایش تولید گاز و جایگاه پیشرو در بخش گاز کمک شایانی کرده است.

ایران از طریق دیپلماسی فعال منطقه‌ای، مشارکت‌های استراتژیک و سرمایه‌گذاری در پیشرفت‌های فناوری، زمینه را برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه فراهم کرده و با سرمایه‌گذاری روی منابع گاز طبیعی خود، تقویت همکاری با کشورهای همسایه و اولویت دادن به نوآوری و رشد بهره‌وری، می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای توسعه اقتصادی، امنیت انرژی و یکپارچگی منطقه‌ای ایجاد کند.

تلاش برای پایداری اقتصاد

آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران درباره دیپلماسی فعال انرژی که از سوی دولت در منطقه به اجرا گذاشته شده به صمت اظهار کرد: مراودات کشور در زمینه انرژی با همسایگان از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌عنوان مثال، خط لوله صلح ایران-پاکستان-هندوستان ابعاد استراتژیک مهمی دارد.

وی ادامه داد: در ابتدای روی کار آمدن آقای رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور، ابراز امیدواری کردم که او خواهد توانست بازار فروش نفت ایران را توسعه دهد. طی دو سال گذشته بازار نفت و تعاملات بین‌المللی حوزه نفتی توسط شخص رئیس‌جمهور و همکارانش با موفقیت پیش رفته است. حضور آقای رئیسی در پاکستان و رایزنی با مقامات این کشور در زمینه مراودات انرژی تهران-اسلام‌آباد هم در همین راستا ارزشمند است. اگر دیپلماسی فعال انرژی در راستای شکستن انحصار انتقال گاز روسیه به منطقه پاکستان و هند دنبال شود، قطعا اهمیت بالایی دارد.

نجفی گفت: افزایش مراودات با پاکستان در حوزه انرژی بسیار مهم است و پیگیری این موضوع در دولت سیزدهم و وزارت نفت بسیار ارزشمند خواهد بود. باید علاوه بر اینکه انتقال گاز به پاکستان را در دستور کار قرار می‌دهیم، همزمان صنایع پتروشیمی کشورمان در پاکستان حضور پیدا کنند و در آنجا سرمایه‌گذاری داشته باشند.

وی افزود: در این میان بهتر است انتقال یک‌سری از محورهای تولید پتروشیمی به پاکستان مدنظر باشد. با این کار در واقع تولید فراسرزمینی انجام می‌دهیم و شرایط پایدارتری را به لحاظ اقتصادی برای کشور ایجاد می‌کنیم.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران خاطرنشان کرد: پاکستان یک کشور نیمه‌نظامی محسوب می‌شود و ما ارتباط ویژه‌ای در این زمینه با اسلام‌آباد داریم. ارتباط تهران و اسلام‌آباد در حوزه نظامی باعث ایجاد ثبات در منطقه شده است. می‌توانیم از این تعامل دو کشور در زمینه انرژی نیز بهره ببریم و به گسترش روابط دو کشور بپردازیم. نجفی گفت: هرقدر بتوانیم در راستای احیای خط لوله گاز صلح گام برداریم، به نفع ما خواهد بود. گسترش تعاملات با کشورهای منطقه در حوزه انرژی به تقویت جایگاه و قدرت ایران در منطقه منجر می‌شود. انحصار روسیه را در حوزه صادرات گاز در منطقه از بین می‌بریم. تصور نمی‌کنم امریکا در این زمینه کارشکنی انجام دهد و حتی ممکن است از این موضوع که در راستای کاهش قدرت مسکو است، استقبال کند.

عملکرد مثبت دولت

سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور نیز درباره دیپلماسی فعال انرژی که دولت سیزدهم در منطقه به اجرا گذاشته به صمت اظهار کرد: دیپلماسی در دنیای امروز اثرگذاری بالایی در پیشبرد سیاست‌های کشورها و دستیابی به منافع‌شان دارد. در همین راستا، با هدف برخورداری از مزیت‌های اقتصادی-تجاری و سیاسی-امنیتی دولت فعلی به‌دنبال افزایش روابط با همسایگان و حل‌وفصل مشکلات است. به‌عنوان مثال، دولت به‌درستی در ارتباط با پاکستان سیاست‌گذاری‌های فعالی را در پیش گرفته و به‌دنبال ازسرگیری خط لوله صلح ایران، پاکستان و هندوستان است. موفقیت در این زمینه مزیت‌های زیادی برای ما خواهد داشت و ما را به لحاظ صادرات گاز در جایگاه بسیار خوبی قرار می‌دهد. عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس خاطرنشان کرد: حل‌وفصل مشکلات با ترکمنستان و از سرگیری سوآپ گاز از این کشور در قالب قراردادهای پایدار نیز از دیگر جلوه‌های دیپلماسی فعال انرژی به‌شمار می‌رود که دولت به اجرا گذاشته است. سیاست‌هایی مانند صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورها و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی نیز از دیگر اقدامات مثبت وزارت نفت به‌شمار می‌رود. در چارچوب این نوع سیاست‌گذاری توانستیم به بازارسازی تضمینی برای فروش نفت کشور بپردازیم و ارزآوری برای کشور داشته باشیم. صادرات خدمات فنی و مهندسی برای ما مزیت‌های بی‌شماری دارد. اشتغال‌آفرینی برای متخصصان و ارزآوری برای کشور ازجمله مزیت‌های این اقدام است. عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس گفت: فروش نفت و گاز در شرایط تحریم نیاز به سیاست‌گذاری‌های درست و تلاش‌های بسیار دارد. به اجرا گذاشتن دیپلماسی فعال انرژی در منطقه را در راستای بهبود روابط با همسایگان و بازارسازی برای فروش گاز مثبت ارزیابی می‌کنم. قطعا رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی که بخش زیادی از آن را مدیون صنایع نفت و گاز کشور هستیم، براثر سیاست‌گذاری‌های درست و پیگیری‌های مداوم به‌دست آمد. می‌توانیم بگوییم وزارت نفت و دولت سیزدهم کارنامه موفقی در زمینه فروش نفت و گاز در شرایط تحریم از خود به‌جا گذاشته‌اند. رکوردزنی فروش نفت خام کشور طی سال گذشته و از دست ندادن مشتریان گازی کشور در نتیجه همین سیاست‌های فعال دولت به‌دست آمد. دولت سیزدهم در مواجهه با تحریم‌ها، سیاست فعال خنثی‌سازی را در پیش گرفت. از شواهد این‌طور برمی‌آید که در این زمینه موفق عمل کرده‌ایم.

لزوم سیاست‌گذاری‌های درست در شرایط تحریم

جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور درباره رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی کشور طی سال گذشته میلادی و موفقیت در خنثی‌سازی تحریم‌ها و فروش نفت و گاز کشور به صمت گفت: سیاست‌گذاری‌های درست در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها به ما کمک کرد تحریم‌ها را از موضوعیت بیندازیم و به رکوردشکنی در فروش نفت خام کشور برسیم.

وی ادامه داد: به‌طور مثال، سیاست سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، ایده درستی بود که وزارت نفت به اجرا گذاشت. این روش توسط بسیاری از کشورها مورداستفاده قرار گرفته است. به‌عنوان نمونه، عربستان طی سال‌های گذشته این سیاست را دنبال کرده و از مزیت‌هایش بهره برده است. سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی و عرضه نفت به آنها، در واقع روشی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها به‌شمار می‌رود. نفت و گاز یکی از بخش‌هایی است که در آنها مزیت‌های نسبی داریم. همچنین می‌توانیم مزیت‌های نسبی دیگری در این زمینه ایجاد کنیم. در همین ارتباط، استفاده حداکثری از شرکت‌های دانش‌بنیان راهکاری بود که نتایج خوبی برایمان داشت.

عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس خاطرنشان کرد: در صنایع نفت و گاز به لحاظ مالی این امکان را داریم که از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها استفاده کنیم. از سوی دیگر، جای کار برای دانش‌بنیان‌ها در این صنایع به‌وفور وجود دارد. به‌عنوان مثال، در حوزه‌های پتروشیمی نیازمندی‌های زیادی داریم که دانش‌بنیان‌ها می‌توانند به کمک بیایند و این نیازها را برطرف کنند.

در ساخت تجهیزات، تولید کاتالیست و تبدیل نفت و گاز به فرآورده‌ها بستر برای فعالیت دانش‌بنیان‌ها فراهم است. با بهره بردن از توان دانش‌بنیان‌ها توانستیم بخش زیادی از نیازهای کشور را در صنایع نفت و گاز برآورده کنیم.

استفاده حداکثری از توان داخلی و دانش‌بنیانی کشور، یکی دیگر از سیاست‌های درستی بود که وزارت نفت در شرایط تحریم پیگیری کرد.

قادری در پایان گفت: سال گذشته توانستیم از دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان کشور برای رشد بهره‌وری در تولید گاز نیز بهره ببریم که اثرگذار بوده و در زمینه کاهش سوزاندن گازهای فلر نیز اقدامات خوبی انجام شده است. با توجه به تمامی آنچه در بالا گفته شد، حمایت از دانش‌بنیان‌ها و توسعه فعالیت‌شان در کشور برایمان توجیه اقتصادی دارد. از این طریق، در گام نخست در شرایط تحریم توانستیم نیازهای خودمان را برطرف کنیم و در وهله بعد به صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورها بپردازیم.

سخن پایانی

بنا براین گزارش، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایران در بخش گاز، فرصتی بی‌نظیر برای کشورمان در راستای تبدیل شدن به یک بازیگر مرکزی در چشم‌انداز انرژی منطقه ایجاد می‌کند. ایران با تقویت روابط با کشورهای همسایه، استفاده از منابع گاز طبیعی خود و ترویج نوآوری در صنعت نفت و گاز، می‌تواند خود را به‌عنوان یک قطب کلیدی برای تجارت، ذخیره‌سازی و توزیع گاز معرفی کند و زمینه را برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه فراهم آورد. ایران از طریق رهبری استراتژیک، همکاری و سرمایه‌گذاری در شیوه‌های مبتنی بر دانش، می‌تواند ظرفیت خود را به‌عنوان بازیگر پیشرو در بازار جهانی انرژی محقق کرده و به توسعه پایدار منطقه کمک کند.