باز شدن راه صادرات با حمل‌ونقل دریایی
سیدرضی حاجی‌آقامیری-فعال تجاری
باتوجه به اهمیت استراتژیک حمل ونقل دریایی در ایران و جهان و اثر غیرقابل انکار آن بر وضعیت اقتصادی کشور، توجه مضاعف به نوسازی ناوگان حمل ونقل دریایی را می طلبد. ایران به دلیل قرارگیری در موقعیت استراتژیک جغرافیایی، فرصتی استثنایی برای بهره گیری از حمل ونقل دریایی دارد، باوجود تمامی این شرایط، متاسفانه تا به امروز دیده شده فعالیت ها و تصمیمات اتخاذشده در این راستا، متناسب با ظرفیت های موجود نیست. به عبارتی، تجارت دریایی و مزیت حمل ونقل بر بستر دریا، همواره از مسائل مغفول مانده در عرصه بازرگانی بین المللی است. در حال حاضر، ایران با ۱۵ کشور همسایه است که از این تعداد، با ۸ کشور مرز آبی دارد. ایران ضمن بهره گیری از فرصت همسایه بودن با این کشورها، می تواند از طریق دریای عمان و راهیابی به آب های آزاد، ارتباطات تجاری خود را بسیار گسترده تر کند. کاهش هزینه های حمل ونقل، توانایی حمل بارهای سنگین به مقاصد دور و سایر مسائل این چنینی، از جمله مزایای توجه به حمل ونقل دریایی است. به طورکلی حمل ونقل دریایی یکی از لوازم مهم صادرات است و این اهمیت برای کشورهایی که به راه های آبی جهانی دسترسی دارند، بسیار بیشتر است. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ برای صادرات کالاهای سنگین از نظر وزنی یا دارای حجم های بزرگ به کشورهای دور، مناسب به نظر می رسد تا فعالان تجاری از حمل ونقل دریایی استفاده کنند، اما پیش از پرداختن به مزایای حمل ونقل دریایی، در نظر داشته باشیم که چه کالاها و محصولاتی قابلیت انتقال با کشتی را دارند، چرا که علاوه بر اهمیت وجود راه ارتباط دریایی، باید به ذات کالای صادرشده نیز توجه ویژه داشته باشیم. علاوه بر آن، کشور مقصد و فاصله با کشورها، عاملی تعیین کننده برای حجم و نوع کالای صادرشده است، چرا که زمان، فسادپذیری کالاها، مسافت و در نهایت هزینه حمل ونقل همه از موارد اصلی در توسعه تجارت بوده و باید به آنها توجهی ویژه داشت. به طورکلی می توان گفت برای صادرات کالاهای سنگین، محصولاتی که دیر فاسد شوند و از حمل ونقل دریایی استفاده می شود. همچنین زمانیکه مقصد صادراتی دور باشد نیز باید از این شیوه انتقال بار استفاده کرد چرا که حمل ونقل هوایی بیشتر محدودیت هایی در زمینه میزان جابه جایی کالاها داشته و همچنین صرف هزینه های زیادی را می طلبد، از این رو مهم ترین مزیت استفاده از حمل ونقل دریایی را می توان کاهش هزینه ها و توجیه پذیری فعالیت های تجاری معرفی کرد. از سویی دیگر، برای کالاهای سنگینی که نسبت به وزن و حجم خود ارزش چندانی ندارند، انتقال با هواپیما یا حتی در برخی موارد حمل ونقل زمینی تنها هزینه صادرات را به طور غیرمنطقی افزایش می دهد؛ بنابراین این نوع کالاها باید با کشتی و از طریق ناوگان حمل ونقل دریایی جابه جا شوند.
به طورکلی توسعه فعالیت های تجاری، دسترسی به بازارهای صادراتی کشورهای دورتر از ایران و کاهش هزینه های حمل ونقل از مهم ترین مزیت ها و پیامدهای بهره گیری از حمل ونقل دریایی هستند، اما غیر از بسترسازی های صنعتی، توجه به لوازم دیگر توسعه مانند پوشش های بیمه ای برای جبران خسارت های فعالیت های تجاری از مهم ترین نکاتی است که مدیران دولتی باید به آن توجه داشته باشند. فعالان تجاری معتقدند در نگاهی کلی، مهم ترین ایراد بیمه نامه های تجاری، محدودیت و بالا بودن هزینه آن است. غیر از وجود تحریم های بین المللی علیه ایران، وجود مشکلاتی سیاسی و امنیتی در منطقه سبب شده تا هزینه بیمه های حمل ونقل دریایی به شدت افزایش یابد، اما باوجود بالا بودن ریسک این نوع حمل ونقل، همچنان ارتباط آبی از مهم ترین راه های تعاملات تجاری به ویژه برای ایران به شمار می رود. مهم ترین مسئله ای که انتظار می رود دولت برای توسعه فعالیت های صادراتی به آن توجه داشته باشد، بهبود روابط بین المللی و کاهش تنش های سیاسی در منطقه است. تنها در این صورت، هزینه های بیمه ای کاهش می یابد، تعاملات تجاری در فضای بهتر و باثبات تری انجام می شود و در نهایت می توان از مزیت حمل ونقل دریایی به نفع تجارت ایران بهره برد.
