همان‌طور که در تمامی کشورهای توسعه‌یافته وجود تسهیلات مالی با بهره‌های پایین، نوعی حمایت بانکی برای تولیدکننده به‌شمار می‌رود، اما در ایران این روند کمی پیچیده‌تر بوده و دشوار بودن راه اعطای تسهیلات بانکی به فعالان اقتصادی، از گلایه‌های اصلی تولیدکنندگان است.
بنا بر اعلام رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک تهران، نوسانات نرخ ارز، کمبود مواد اولیه و مشکلات تامین سرمایه در گردش، ۳مشکل اصلی فعالان صنعت پوشاک است، از این‌رو مشاهده می‌شود ضعف در تامین منابع مالی در صنعت پوشاک کشور، سبب شده تا فعالان این حوزه درگیری‌های جدی برای ادامه فعالیت‌های خود داشته باشند.
در رابطه با شرایط مالی فعالان صنعت پوشاک و همچنین توانایی آنها برای بازپرداخت وام‌های بانکی، با سیدحمید عظیمی، عضو انجمن صنایع پوشاک ایران و فعال این صنعت به گفت‌وگو پرداخته است. این گفت‌وگو با نگاه اعطای تسهیلات به صنایع خرد و توانایی فعالان این بخش برای بازپرداخت وام باتوجه به شرایط روز اقتصاد پرداخته است.

امتناع بانک‌ها از ارائه تسهیلات
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان پوشاک با تاکید بر آنکه دولت مدام از وعده‌های مختلف برای کمک به واحدهای تولیدی صحبت می‌کند، گفت: وقتی برای دریافت تسهیلات کرونا به بانک‌ها می‌رویم، می‌گویند چه تسهیلاتی؟! بروید از رئیس‌جمهوری بگیرید.
به‌گزارش تسنیم، مجید افتخاری با بیان اینکه عمده تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی از کشور چین تامین می‌شود، گفت: ممنوعیت‌های سفر به این کشور عاملی شده تا نتوانیم بخشی از مواد اولیه خود را تامین کنیم. این عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان پوشاک با اعلام اینکه ما امروز با ۲ دولت در کشور روبه‌رو هستیم، افزود: نخست دولتی لسانی که فقط وعده می‌دهد و دوم دولتی واقعی که هیچ‌کدام از این وعده‌ها را اجرایی نمی‌کند. وی با بیان اینکه مدام از وعده‌های مختلف برای کمک به واحدهای تولیدی صحبت می‌شود، تصریح کرد: اما در عمل هیچ خبری از کمک به واحدهای تولیدی نیست. رئیس‌جمهوری چندین‌بار اعلام کرد به‌ازای هر اشتغال ازدست‌رفته در دوران کرونا کمک مالی به واحدهای تولیدی پرداخت می‌شود اما یک ریال هم به واحدها پرداخت نشده و از آن طرف بانک‌ها نفس تولیدکنندگان را گرفته و مدام در پی دریافت مطالبات خود هستند. همچنین از سویی دیگر چندی پیش مسئول پیگیری‌های ویژه در حوزه پوشاک و نساجی استان یزد اعلام کرد که تسهیلات بانکی یکی از چالش‌های اساسی صنعت نساجی به‌شمار می‌آید.

به‌طورکلی شرایط مالی صنعت پوشاک را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در رابطه با بررسی مشکلات مالی صنعتگران عرصه پوشاک و میزان توانایی آنها برای بازگرداندن تسهیلات و وام‌های بانکی، باید کل زنجیره صنعت پوشاک از ابتدا تا انتها را مورد بررسی قرار داد. زنجیره ارزش پوشاک از حلقه‌های ابتدایی تهیه مواد اولیه که بخش‌های ریسندگی و سپس بافندگی باشد، شروع می‌شود و سپس به بخش‌های تولید و عرضه محصول نهایی به بازار می‌رسد، از این‌رو نخستین نکته در بحث مسائل مالی صنعت پوشاک، تامین مواد اولیه است. برای کارگاه‌های ریسندگی، پنبه از کشورهایی مانند هند، پاکستان یا سایر کشورهای مهم صادرکننده در منطقه، وارد ایران می‌شود. طبیعی است بهای کالاهای صادراتی باید با دلار پرداخت شود. در این مسیر دولت اعتبارات ارزی برای واردات مواد اولیه در نظر گرفته و واردکنندگان می‌توانند از ارز نیمایی استفاده کنند، اما یکی از بزرگ‌ترین معضلات در این راه، وجود تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است. در توضیح تاثیر تحریم‌ها بر مسائل مالی صنعت پوشاک باید گفت واردکنندگان، مواد اولیه را نمی‌توانند به‌راحتی خریداری کرده و وارد کشور کنند، از این‌رو مجبورند در کشور سومی مانند ترکیه، شرکت ثبت کرده و از طریق آن سفارشات خود را خریداری کنند. سپس از این کشور بار و محصولات را به ایران وارد کنند. این کانال‌ها و شیوه‌های ارتباطی برای دور زدن تحریم، هزینه‌های فعالیت‌های صادراتی را بسیار افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال مواد اولیه وارداتی برای صنایع به‌دلیل استفاده از روش‌های مربوط به دور زدن تحریم‌ها، حدود ۲۰درصد افزایش می‌یابد.

دولت تا چه میزان از واردکنندگان در پرداخت این افزایش هزینه‌های تامین مواد اولیه حمایت می‌کند؟
غیر از چالش‌های مربوط به ثبت سفارش و واردات مواد اولیه، مهم‌ترین مشکل فعلی واردکنندگان را می‌توان ناتوانی در ثبت تمامی هزینه‌های واردات عنوان کرد. به‌عبارت دیگر فعالان تجاری نمی‌توانند در صورت‌های مالی خود هزینه‌های مربوط به دور زدن تحریم‌ها را قید کرده و به بانک مرکزی ارائه دهند، از این‌رو هزینه‌های غیرمعمول واردات به واردکنندگان تحمیل شده و بهای تامین مواد اولیه برای صنایع افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند تاثیر مهمی بر چرخه اقتصادی صنعت پوشاک داشته باشد. در ادامه با واردات مواد اولیه برای صنایع ریسندگی، نخ تولیدشده برمبنای نرخ روز جهانی محاسبه و وارد بازار می‌شود. از سویی دیگر دولت به‌دلیل حمایت از تولیدات داخلی، اجازه واردات نخ را به میزان زیاد نمی‌دهد. ایجاد کشمکش‌های این‌چنینی سبب شده تا مشکلات مهمی در تامین مواد اولیه صنعت پوشاک شکل گیرد. باید تاکید کرد دخالت دولت همیشه باعث ایجاد تنش و چالش برای فعالان اقتصادی و تولیدی می‌شود. بهترین حمایتی که دولت می‌تواند برای بخش‌های تولیدی و صنعتی کشور داشته باشد، رها کردن بازار است، چرا که فعالان تجاری می‌توانند برای تثبیت بازار، میزان واردات، تولید و صادرات را به‌حد متعادلی برسانند، اما ورود دولت و وضع قوانین مختلف، چه برای تامین ارز و چه دستورالعمل‌های صادراتی و وارداتی می‌تواند تنها زیان‌های مالی اقتصادی برای تمامی بازیگران بازار داشته باشد.

به‌نظر شما بانک‌ها عملکرد مطلوبی در اعطای تسهیلات مالی و وام به تولیدکنندگان صنعت پوشاک دارند؟
پیش از پاسخ به این سوال باید به اهمیت زمان در صنعت پوشاک تاکید کرد. مد و فصل؛ ۲ عامل مهم در بازار پوشاک هستند که تولیدکنندگان همواره به آن توجهی ویژه دارند. اکنون در اردیبهشت‌ماه، تولیدکنندگان، پوشاک مربوط به فصل زمستان را تولید می‌کنند تا آخر تابستان وارد بازار شود. هرگونه تاخیر در این روند باعث می‌شود تا تولیدکنندگان بازار فصل را از دست دهند. پیش‌تر توضیح داده شد بنا بر وجود تحریم‌ها و همچنین محدودیت برای واردات مواد اولیه، هزینه‌های تولید بسیار افزایش یافته است. این موضوع سبب شده تا سرمایه در گردش بیشتری برای حرکت چرخ تولید پوشاک نیاز باشد و طبیعی است که تمام تولیدکنندگان توانایی تامین آن را نداشته باشند. بانک‌ها تسهیلات مالی با بهره ۱۹ درصد به واحدهای تولیدی اختصاص می‌دهند، حتی اگر تولیدکنندگان تمام ضمانت‌های لازم برای دریافت و توانایی بازپرداخت وام را داشته باشند، زمان اعطای این تسهیلات به‌طور دقیق مشخص نیست، از این‌رو در برخی موارد فعالان صنعتی ترجیح می‌دهند تا از بانک‌های خصوصی وام با بهره ۲۴ درصد بگیرند؛ چرا که در بازه زمانی کوتاه‌تری این منابع مالی به‌دست آنها رسیده و می‌توانند تولیدات خود را به فصل و زمان مناسب بازار برسانند. از این‌رو وجود مشکلات و زمانبر بودن اعطای تسهیلات بانکی و همچنین وجود شرایط و مقرراتی که به هزینه‌های تولید اضافه می‌کنند، از مهم‌ترین معضلات تامین منابع مالی صنعت پوشاک است.

در صحبت‌های خود به مشکل واردات مواد اولیه برای صنعت پوشاک اشاره کردید. غیر از مسائل تحریم‌ها، چه موانع داخلی‌ای برای واردات در زنجیره تولید پوشاک وجود دارد؟
یکی از مسائل مهم در بحث واردات، ایجاد ممنوعیت از سوی دولت برای واردات پارچه است. دولت معتقد است تولید داخل توانایی پاسخگویی به نیاز جامعه را دارد. از این‌رو اجازه واردات برخی انواع پارچه را نمی‌دهد یا تعرفه‌های گمرکی سنگینی برای واردات آنها وضع کرده است. باید اذعان کرد ایران از نظر تولید پارچه، صنعت خوب و کارآمدی دارد؛ هر دستگاه صنعتی که در کشورهای خارجی وجود دارد، در صنایع ایران نیز مشغول فعالیت است، اما مهم‌ترین ایراد، ضعف در تولید انواع مختلف پارچه است.
به‌این معنا که پارچه‌های تولیدشده از نظر کیفیت، در رده‌های بالایی قرار دارند اما نبود تنوع مناسب در طرح تولیدات داخلی سبب شده تا نیازمند واردات پارچه‌های متنوع از سایر کشورها باشیم و دولت در تصمیمات خود به این نکته توجهی ندارد. نبود تنوع پارچه‌ای مناسب باعث می‌شود تا تولیدات ایران، همتراز با تولیدات کشورهایی مانند ترکیه قرار نگرفته و از دور رقابت‌ها حذف شود. میزان تولید کشورهایی که صنعت نساجی قوی و قدرتمندی دارند، بسیار بالا بوده و شما می‌توانید کالاهای متنوع و به‌مقدار زیاد در این کشورها مشاهده کنید. نه‌تنها وضع ممنوعیت‌های وارداتی بلکه برقراری تعرفه‌های سنگین گمرکی برای واردات از سوی دولت یکی از عوامل مهم محدودیت واردات پارچه برای تولید پوشاک در ایران است.
همچنین تشدید تحریم‌های بین‌المللی و وجود مشکلاتی در امر حمل‌ونقل و ترانزیت کالاها سبب شده تا میزان مناسبی ماده اولیه به کشور وارد نشود. تمامی این مسائل را می‌توان از دست‌اندازهای مسیر تهیه و تامین مواد اولیه برای صنعت نساجی و پوشاک ایران عنوان کرد. گسترش این موانع در سال‌های اخیر سبب شده تا میزان واردات قاچاق نخ و پارچه افزایش پیدا کند. تمامی این مسائل افزایش هزینه‌های تمام‌شده را برای تولیدکنندگان به‌ارمغان آورده و در نهایت امکان برنامه‌ریزی‌های مالی و اقتصادی میان‌مدت و بلندمدت را از فعال اقتصادی سلب می‌کند.
باوجود تمام مشکلات مالی و نوسانات بازاری، فعالان صنعت نساجی و پوشاک چگونه وام‌ها و تعهدات خود به بانک‌ها را پرداخت کردند؟ به‌طورکلی توانایی تولیدکنندگان در بازپرداخت وام‌های تولیدی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
شرایط بازپرداخت وام‌ها و تسهیلات مالی برای تمامی صنعتگران و تولیدکنندگان یکسان نیست، چرا که هر صنعتگری با دست‌اندازهای مختلفی سروکار دارد. برای برخی تولیدکنندگان ممکن است مواد اولیه وارداتی به‌موقع رسیده یا منابع مالی موردنیاز به‌عنوان سرمایه در گردش خود را بتوانند در مدت زمان کوتاهی تامین کنند. در این شرایط بهای تمام‌شده تولیدات مناسب بوده و محصولات نهایی طبق مد و فصل مناسب به بازار عرضه خواهند شد. از سویی دیگر ممکن است تولیدکنندگان با چالش‌های مختلفی اعم از نبود سرمایه‌های مالی مناسب، دیرکردهای وارداتی مربوط به تامین مواد اولیه و سایر مشکلات این‌چنینی مواجه باشند، از این‌رو نتوانند تولید خود را به‌موقع به بازار مصرف برسانند. در نتیجه پس از تاخیر باید محصولات را با درصد تخفیف‌های زیادی در فصل غیرمرتبط به بازار عرضه کنند که این در نهایت برای صنعتگر زیان‌های مالی گسترده‌ای به‌همراه دارد. در این شرایط طبیعی است تولیدکننده توان بازپرداخت وام و بهره‌های آن را نداشته باشد. بنابراین به بانک مقروض شده و در صورت استمرار شرایط، احتمال تعطیلی واحد تولیدی بالاست، از این‌رو تاکید می‌شود دولت مسیر تامین مواد اولیه صنایع پوشاک را هموارتر و زمان اعطای تسهیلات مالی را کوتاه‌تر کند. تنها در این شرایط تولیدکننده می‌تواند ضمن حضور فعال در بازارهای اقتصادی، وام‌های بانکی خود را پرداخت کند.

سخن پایانی
صنعت پوشاک کشور یکی از صنایع اشتغالزا به‌شمار می‌رود اما همواره فعالان این بخش صنعتی با مشکلاتی مواجهند و این مشکلات ادامه حیات اقتصادی را برای آنها با مشکل مواجه می‌کند. ورود کالای قاچاق با کیفیت و بهای پایین‌تر، وجود مشکلات مختلف برای واردات مواد اولیه موردنیاز صنایع و از همه مهم‌تر گرفتاری‌های مالی تولیدکنندگان، امروزه از مهم‌ترین موانع توسعه صنعت پوشاک در کشور محسوب می‌شود.