دو هفته پس از رسانه‌ای شدن بخشنامه انجمن شرکت‌های هواپیمایی به ایرلاین‌ها با موضوع فروش دلاری بلیت هواپیما به اتباع خارجی، وزیر راه و شهرسازی از ابطال این مصوبه و توقف فروش ارزی بلیت به اتباع خارجی خبر داد. هرچند در همین چند روز، ایرلاین‌ها با فراغ‌بال این بخشنامه را اجرایی کردند به علاوه اینکه با تصویب فروش ارزی بلیت هواپیما به اتباع خارجی ایرلاین‌ها مکلف به اختصاص نیمی از صندلی‌ پروازها به مسافران و اتباع خارجی شدند، به همین دلیل با استدلال نبود این تعداد مسافر تبعه خارجی و برای جبران خسارت، بلیت پروازهای داخلی با عناوین گوناگون گران‌تر فروخته شد. گلایه از تخلفات ایرلاین‌ها در زمینه فروش بلیت‌های چارتری نیز همچنان ادامه دارد. در کنار تمام این موارد هتلداران نیز با برگزاری جلسه‌ای فوری، از وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درخواست کردند نرخ ارائه خدمات هتل به مسافران خارجی، ارزی باشد. به‌نظر می‌رسد اگر وزیر راه و شهرسازی بخشنامه فروش بلیت به مسافران خارجی را ممنوع نمی‌کرد، بخش‌ها و صنف‌های دیگری نیز در صف متقاضیان ارائه خدمات ارزی قرار می‌گرفتند. صمت در این گزارش به پیامدهای یک تصمیم پرحاشیه پرداخته است.

دستورالعمل جدید هفته آینده می‌آید

محمد محمدی‌بخش، معاون وزیر راه درباره جزئیات موضوع «توقف فروش ارزی بلیت به اتباع خارجی» گفت: در سایت‌های ایرانی حق فروش بلیت هواپیما براساس دلار وجود ندارد و از روز دوشنبه 13 تیر، با همان نرخ مصوب به فروش می‌رود. با این حال، تمهیداتی برای فروش بلیت به اتباع خارجی در نظر گرفته شده که دستورالعمل آن به‌زودی آماده و ابلاغ می‌شود. به‌گفته رئیس سازمان هواپیمایی براساس نرخ دلار به اتباع خارجی هیچ بلیتی فروخته نمی‌شود اما با توجه به اینکه مسافران خارجی، بیرون از ایران بلیت را تهیه می‌کنند وش در عراق تا سقف ۱۰۰ دلار بلیت مسیرهای داخلی به فروش می‌رود، لازم است با دستورالعمل خاصی که شنبه هفته آینده (18 تیر) ابلاغ خواهد شد، ضمن توقف فروش ارزی و دلاری در داخل ایران، بخشنامه فروش جدید هم ابلاغ شود.

ماجرا از کجا آغاز شد

دو هفته پیش دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از ابلاغ بخشنامه جدید به مدیران عامل شرکت‌های هواپیمایی با محتوای جلوگیری از سوءاستفاده از فروش دلاری بلیت هواپیما خبر داد و گفت: فروش بلیت به خارجی‌ها توسط آژانس‌ها، چارترکنندگان، سیستم‌های توزیع و فروش و OTA‌ ها ممنوع شد. مقصود اسعدی‌سامانی درباره محتوای این بخشنامه گفت: به‌دلیل مشکلات و سوءاستفاده‌های احتمالی که از فروش دلاری بلیت هواپیما پیش‌بینی می‌شد، ضوابط فروش بلیت به اتباع خارجی تغییر و شرایط جدید به شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ شد. براساس این بخشنامه، فروش بلیت به اتباع بیگانه فقط از طریق «سایت شرکت هواپیمایی» یا در دفتر آن شرکت و نمایندگی‌ها به‌صورت حضوری انجام می‌شود، به‌طوری‌که همه فرآیندهای فروش در کنترل کامل آن شرکت باشد. سامانی در ادامه تصریح‌کرد: فروش بلیت به اتباع بیگانه از طریق چارترکنندگان، سیستم‌های توزیع و فروش، آژانس‌ها و OTA‌ ها ممنوع است و در صورت هرگونه تخلف و بروز مشکل، شرکت هواپیمایی موظف به پاسخگویی است. از سویی دیگر سهم صندلی مسافران داخلی کاهش یافت و بر همین اساس در دو هفته اخیر برخی شرکت‌های هواپیمایی فروش صندلی به اتباع خارجی را جایگزین فروش صندلی به مسافران داخلی کردند. به‌طوری‌که از زمان اجرای طرح فروش دلاری، بخشی از صندلی‌ها و ظرفیت پرواز بعضی مسیرها از دسترس خارج ‌شده است و در اختیار اتباع غیر ایرانی قرار گرفت. براساس مصوبه جدید به چارترکننده‌ها نیز اعلام شده بود ۵۰ درصد ظرفیت خود را به اتباع غیرایرانی‌ها بفروشند و به این صورت، بخشی از ظرفیت صندلی پرواز ایرلاین‌ها از دسترس خارج شدند.

مخالفت‌ها جدی شد

طبق تصمیم انجمن شرکت‌های هواپیمایی، بلیت پرواز در مسیرهای کمتر از یک ساعت به نرخ ۱۰۰ دلار و در مسیرهای بیشتر از یک ساعت ۱۵۰ دلار تعیین شده است.

با این همه، طرح از ابتدا با مخالفت فعالان گردشگری مواجه شد. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز در نامه‌ای به رئیس سازمان هواپیمایی کشور ضمن مخالفت با طرح بلیت دلاری برای مسافران غیرایرانی، درخواست کرد زمان بررسی ابعاد گوناگون این موضوع در یک کارگروه، از اجرا شدن این تصمیم خودداری شود.

وزارت امور خارجه نیز به این طرح واکنش نشان داد و درباره اثر پرهزینه آن در کشورهای همسایه و انصراف عراقی‌ها از سفر به ایران به سازمان هواپیمایی هشدار داد.

رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران نیز در این‌باره اعلام کرد این رفتار شرکت‌های هواپیمایی نه‌تنها تبعیض‌آمیز است که برای کشور مخاطره‌آمیز بوده و نوعی خلاف قوانین بین‌المللی به‌شمار می‌آید.

هتلداران در صف ارائه خدمات ارزی

در این راستا، هتلداران نیز متقاضی ارائه خدمات به مسافران خارجی با ارز شده‌اند. هفته گذشته هتلداران ایران در نشستی با وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، عرضه خدمات به مسافران غیرایرانی به نرخ ارزی را درخواست کردند.

این درحالی است که در حال‌حاضر برخی هتل‌ها بدون مجوز خدمات خود را به مسافر غیرایرانی با نرخ متفاوت و معادل ارزی عرضه می‌کنند.

توجیه دونرخی کردن بلیت پروازها، قابل‌قبول نیست

رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران تصمیم شرکت‌های هواپیمایی برای دونرخی و ارزی کردن بلیت پروازهای داخلی را بدون اندیشه و خلق‌الساعه دانست که با نظارت سازمان هواپیمایی اتفاق افتاده و در این‌باره گفت: طبق قوانین سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) و انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) شرکت‌های هواپیمایی در مسیرهای داخلی باید حقوق همه ملیت‌ها را برابر شمارند. آنها اجازه ندارند براساس ملیت و خارجی بودن افراد نرخ تعیین کنند. این مقررات خیلی شفاف است و شرکت‌های هواپیمایی با دونرخی کردن قیمت‌ها براساس ملیت مسافر، مرتکب خلاف بین‌المللی شده‌اند. رفیعی به تاثیر منفی اجرای این طرح در کشورهای همسایه، اظهار کرد: از حالا جوی در برخی کشورهای همسایه، از جمله در عراق راه افتاده که قیمت‌ها را برای ایرانی‌ها در اربعین افزایش دهند. این چه سیاست منفعت‌طلبانه‌ای است که هزینه آن را کل کشور می‌دهد.

بلیت پروازهای داخلی گران است

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در ادامه با اشاره به توجیه انجمن شرکت‌های هواپیمایی و ایرلاین‌ها درباره ارزی کردن نرخ بلیت پروازهای خارجی، مبنی بر اینکه با قیمت‌های موجود به ملیت غیرایرانی یارانه داده می‌شد، اظهار کرد: کدام یارانه؟ وقتی همین شرکت‌ها برای سوخت، یارانه می‌گیرند و آن را با قیمتی کمتر از آب می‌خرند، تسهیلات بانکی دریافت می‌کنند، خدمات فرودگاهی در اختیار دارند و از دیگر امکانات بهره می‌برند، چرا از یارانه حرف نمی‌زنند و این خدمات و امکانات را حساب نمی‌کنند؟ نمی‌شود که دولت به ایرلاین‌ها یارانه بدهد، بعد آنها خدماتشان را گران‌تر به مردم بفروشند و درآمد حاصل از آن را هم به جیب خود بزنند.

رفیعی اضافه کرد: با توجه به یارانه و تسهیلاتی که شرکت‌های هواپیمایی در ایران دریافت می‌کنند، همین حالا هم نرخ بلیت پروازهای داخلی در قیاس با نرخ ایرلاین‌ها خارجی در کشورهای دیگر گران‌تر است.

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی به توجیهات دیگر انجمن شرکت‌های هواپیمایی برای دونرخی کردن بلیت پروازها، مبنی بر اینکه افزایش تقاضای اتباع خارجی در مسیر مشهد و شمال کشور باعث‌شده متقاضیان داخلی دسترسی کمتری به این پروازها داشته باشند، اشاره کرد و افزود: اگر تقاضا و بلیت‌ها از دسترس شهروند ایرانی خارج‌شده، چرا آمار نداده و نمی‌دهند چند درصد اتباع غیرایرانی از حمل‌ونقل هوایی استفاده می‌کنند. معتقدم کمتر از ۵ درصد صندلی‌های ناوگان هواپیمایی در اختیار اتباع غیرایرانی قرار دارد، با این وجود انجمن شرکت‌های هواپیمایی به تمام ایرلاین‌ها بخشنامه کرده که ۵۰ درصد از ظرفیت صندلی‌های همه پروازها را به اتباع غیرایرانی اختصاص دهند و نرخ بیزنس برای این ظرفیت تعیین کنند. نکته دیگر تعیین نرخ بیزنس برای صندلی اکونومی است. نرخ بیزنس تعریف مشخصی دارد و باید خدمات، صندلی و کترینگ ویژه به مسافر اختصاص داده شود. وی تصریح کرد: قطعا ۵۰ درصد ظرفیت یک پرواز آن هم در همه مسیرها مشتری غیرایرانی ندارد و فکر می‌کنم برنامه این‌گونه پیش رود که چند روز آن صندلی را با نرخ بیزنس عرضه کنند و زمانی که دیگر مشتری نداشت، همان ظرفیت را با همان نرخ بیزنس در اختیار مسافر ایرانی قرار دهند. هفته گذشته پس از اجرای این طرح دقیقا همین اتفاق افتاد؛ بلیت پرواز تهران-مشهد به نرخ اتباع خارجی، به مسافر ایرانی فروخته شد، مستندات داریم که بلیت صندلی اکونومی را ۶ میلیون تومان به مسافر ایرانی نرخ دادند.

زیاده‌خواهی شرکت‌های هواپیمایی

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی همچنین در نقد شیوه قیمت‌گذاری برای اتباع غیرایرانی، اظهار کرد: سوال این است که این قیمت‌ها را بر چه اساس و استانداردی تعیین کرده‌اند؟ پرواز یک‌طرفه زیر یک ساعت به نرخ ۱۰۰ دلار، با رفت‌وبرگشت هوایی به یک کشور خارجی هم‌قیمت شده است. از کجا این رقم را پیدا کرده‌اند؟ اصلا با اجازه چه نهادی یا سازمانی چنین نرخی را تعیین کرده‌اند؟! رفیعی با تاکید بر اینکه مسئول نرخ‌گذاری بلیت پرواز شرکت هواپیمایی نیست، گفت: سازمان حمایت از مصرف‌کننده باید نرخ را تایید کند. معتقدم این رفتارها فقط نشانه زیاده‌خواهی و منفعت‌طلبی است و حتما برای کل کشور پیامد منفی خواهد داشت و آسیب بزرگ سیاسی به بار خواهد آورد. وی ادامه داد: شرکت‌های هواپیمایی همچنین بخشنامه کرده‌اند اگر آژانس برای مسافر کد پاسپورت درج نکند، نه‌تنها جریمه می‌شود، بلکه از پذیرش مسافر در فرودگاه جلوگیری خواهد شد و بلیت صادرشده غیرقابل استرداد خواهد بود. همچنین فروش بلیت به مسافران خارجی از طریق آژانس هواپیمایی را ممنوع کرده‌اند و مسافر خارجی ملزم شده از شرکت هواپیمایی یا سامانه فروش مستقیم خرید کند؛ بنابراین رویکرد شرکت‌های هواپیمایی، زیاده‌خواهی آنها را نشان می‌دهد.

تخلف ایرلاین‌ها در فروش چارتری

رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی درباره فروش چارتری بلیت هواپیما بیان کرد: فروش چارتری در دنیا مرسوم است و چارترکننده همزمان هتل و اقامت و دیگر نیازهای مسافر را هم تامین می‌کند. البته چارترکننده حق تک‌فروشی بلیت را ندارد اما در ایران چارترکننده‌ها، اقدام به تک‌فروشی بلیت می‌کنند. رفیعی ادامه داد: ایرلاین‌ها از قبل بلیت چند ماه خود را به چارترکننده می‌فروشند که این اقدام غیرقانونی است، چراکه ناوگان حمل‌ونقل هوایی ایران به میزانی گسترده نیست که میزان عرضه و تقاضای بلیت پرواز با هم برابر باشد. وی افزود: در حال حاضر، بیش از ۶۰ درصد پروازهای داخلی ایران به‌صورت چارتری فروش رفته و ایرلاین هم پول آن را از چارترکننده دریافت کرده است. از سوی دیگر، چارترکننده هم به هر قیمتی که بخواهد آن را می‌فروشد. این در حالی است که این کار، فروش چارتری نیست، بلکه تک‌فروشی بلیت پروازهای برنامه‌ای است. رفیعی ضمن تاکید بر آنکه شرکت‌های هواپیمایی حق ندارند پروازهای برنامه‌ای را به‌صورت چارتری بفروشند، گفت: وقتی این اتفاق رخ می‌دهد، به حتم منافعی میان ایرلاین و چارترکننده وجود دارد. اگر هم مدعی هستند ک امورات روزمره ایرلاین بدون پیش‌فروش چندماهه چارتری صندلی‌های پروازی نمی‌گذرد، باید ایرلاین را تعطیل کنند، نه اینکه آن را از جیب مردم تأمین کنند.

سخن پایانی

در این مدت، تعدادی از تورگردان‌ها و مدیران دفاتر خدمات مسافرتی نسبت به اقدام بخش‌های خدماتی سفر برای دونرخی کردن و عرضه محصول به نرخ ارزی و دلاری، معترض شدند. آنها فروش خدمات با نرخی متفاوت و ارزی به مسافران غیرایرانی را نه‌تنها رفتاری تبعیض‌آمیز و تاییدنشده به لحاظ اقتصادی و اجتماعی دانستند، بلکه به‌نظر آنها این احتمال می‌رود که سفر به کشورمان برای اتباع خارجی گران شده و ایران از فهرست مقاصد سفر خارج شود.