تحریم ما را از فناوری‌ها دور کرد
علم و فناوری می‌تواند تولید ناخالص و وضعیت اشتغال کشور را بهبود بخشد.
علم و فناوری می تواند تولید ناخالص و وضعیت اشتغال کشور را بهبود بخشد. امید می رفت در شرایط مبهم مذاکرات برجام و تحریم های بین المللی، شرکت های دانش بنیان بتوانند محدودیت ها را جبران کنند و کشور را به سمت خودکفایی و رونق درون زا پیش ببرند، اما به اعتقاد کارشناسان و فعالان معدنی اوضاع به همین سادگی هم نیست. به گفته کارشناسان، اگر بنا بر خرید دانش و فقط انتقال دانش، تخصص، مهارت های فنی و تجهیزات و ماشین آلات از کشورهای غربی بود، تحریم ها و نرخ ارز مشکل ساز می شدند، اما به عقیده آنها، حتی تلاش برای کسب دانش و ارتقای علمی نیز باوجود مزایای بیشتر نسبت به واردات صرف فناوری، بدون تعامل و همکاری های بین المللی نتیجه چندان درخشانی نخواهد داشت. حتی در این حالت نیز بیشترین منافع زمانی به بخش معدن و سپس به کل اقتصاد کشور می رسد که شرکت های دانش بنیان بتوانند از تجربیات و دانش همتایان خارجی خود استفاده کنند.
عقب ماندگی تاریخی
مهدی کرباسیان، رئیس اسبق ایمیدرو گفت: باید بپذیریم ما در حوزه فناوری دچار عقب ماندگی هستیم و زیرساخت های دستیابی به فناوری نوین هنوز فراهم نیست.
کرباسیان به اقتصادنیوز گفت سرعت پیشرفت ایران در برخی حوزه ها نسبت به سال های قبل بهتر شده؛ با این حال نمی توانیم بگوییم ما در حوزه های مختلف از جمله معدن و صنایع معدنی عقب ماندگی نداریم؛ به ویژه در ۱۰ سال گذشته که رشد سرمایه گذاری نزدیک صفر بوده است. در واقع کشور در قریب به اتفاق حوزه های اقتصاد اعم از کشاورزی، صنعت، معدن و خدمات با عقب ماندگی تاریخی مواجه شده است.
کرباسیان درباره علل عقب ماندگی معدن در زمینه فناوری گفت: بخشی از این عقب ماندگی به دلیل تحریم های جدی است که از نیمه دوم دهه ۸۰ اعمال شده و ادامه یافته و ما را از فناوری های نوین دور کرده است. بخش دیگر عقب ماندگی نیز ناشی از این تفکر است که اگر ما هر فناوری جدیدی را بپذیریم و از آن استقبال کنیم به استقلال کشور لطمه خواهیم زد. برمبنای همین نگاه در ۴۰ سال گذشته دولت های مختلف شعار سرمایه گذاری خارجی را داده اند، اما در عمل اغلب راهکاری برای آن فراهم نکرده اند و سرمایه گذاری خارجی جذب نشده است.
در نسل دوم مانده ایم
به گفته این کارشناس اقتصاد اگر در ۴ دهه گذشته سرمایه گذاری خارجی به میزان مطلوب صورت می گرفت، ما امروز فناوری های روز معدن و صنایع معدنی را در دسترس داشتیم، اما امروز حتی نمی توان گفت ما نسل دوم فناوری را پشت سر گذاشته ایم که بخواهیم وارد نسل پنجم شویم. در شکل گیری این شرایط علاوه بر تحریم ها، سیاست گذاری های نامناسب، تفکر اقتصاد متمرکز و استفاده نکردن از تجارب دنیا نیز تاثیر داشته است.
کرباسیان ادامه داد: در این سال ها وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان برنامه و بودجه و در مجموع دولت، بودجه مناسبی برای معدنکاری دیجیتال در نظر نگرفته اند و حتی تشویق مالیاتی برای کسانی که در این بخش سرمایه گذاری کردند نیز در نظر گرفته نشد. در چنین وضعیتی سرمایه گذاران داخلی نیز در این حوزه سرمایه گذاری نکردند و حالا کشور با کمبود زیاد سرمایه گذاری مواجه است.
باید باور کنیم
کرباسیان افزود: اگر می خواهیم در معدنکاری دیجیتال شاهد یک جهش باشیم، باید جذب سرمایه گذاری خارجی را در اولویت قرار دهیم. نکته مهم دیگر این است که ما باید معدنکاری دیجیتال را باور کنیم و دولت نیز باید اجرای این سیاست را در برنامه های خود بگنجاند تا صاحبان سرمایه ترغیب شوند سرمایه های خود را وارد این بخش کنند.
کرباسیان معتقد است: وجود شرکت های بزرگ که همگی خصولتی و تحت فرمان دولت هستند نیز می تواند در رشد معدنکاری دیجیتال موثر باشد. دولت باید صرفا دستور ورود جدی به معدنکاری دیجیتال را به این شرکت ها ابلاغ کند؛ بنابراین آنچه در گام نخست بسیار اهمیت دارد، این است که سیاست گذاران بدانند کشور در نوآوری و فناوری و سرمایه گذاری با مطلوب دنیا فاصله زیادی دارد. این فاصله در حالی شکل گرفته که کشور زمینه رشد جهشی در حوزه های گاز، نفت و معدن و سایر شرایط ژئوپلتیک را دارد. گام بعدی این است که دولت سیاست های داخلی و خارجی ۴۰ سال گذشته ارزیابی کند تا رفاه مردم و توسعه کشور را از اولویت چهارم و پنجم به اولویت اول و دوم ارتقا دهد. در این مسیر قطعا معدن نیز موردتوجه قرار خواهد گرفت.
کرباسیان با اشاره به اینکه اقتصاد ما هنوز دولتی است، گفت: تقویت بخش خصوصی در ارتقای اقتصاد کشور نقش مهمی دارد.
وی افزود: در چند سال اخیر با شکل گیری خصولتی ها شرایط کشور پیچیده تر نیز شده است؛ با این حال با حذف این شرکت ها و تقویت بخش خصوصی واقعی می توان امیدوار بود اقتصاد کشور جهش قابل توجهی را تجربه کند.
فاصله معنادار
مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) گفت: امروز شاهد فاصله معنا داری در استفاده از هوش مصنوعی و هوشمندسازی معادن در کشور ما با کشورهای پیشرو جهان هستیم که در جهت توسعه پایدار فعالیت های معدنی، این فاصله باید کاهش یابد. غلامرضا ملاطاهری به ایرنا گفت: پروژه های هوشمندسازی معادن ایران (مطالعات موردی ایمیدرو) از سال گذشته ( ۱۴۰۰ ) تعریف و پس از فراخوان آن، دانشگاه تهران به عنوان مجری پروژه انتخاب شد.
وی گفت: مقرر شده این دانشگاه به انجام مطالعات تطبیقی در کشورهایی که از نظر تیپ معادن شبیه ایران هستند بپردازد و سپس مدلی برای هوشمند کردن معادن کشور ارائه کند.
اجرای ۸ مگاپروژه
وی از انعقاد تفاهمنامه ای بین ایمیدرو، ستاد توسعه فناوری های اقتصاد دیجیتال، معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صمت خبر داد که برپایه استفاده از ظرفیت های کشور در حوزه هوشمندسازی در بخش های اکتشاف، استخراج، فرآوری و اچ. اس. ای (سلامت، ایمنی و محیط زیست) طراحی شده و کارگروهی ذیل آنها شکل گرفته است.
مدیر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو اضافه کرد: در ادامه از هر یک از سرفصل های یادشده دو موضوع به روش خبرگی انتخاب و ۸ مگاپروژه در معادن، کارخانجات فرآوری و حوزه اچ. اس. ای در ۸ محدوده معدنی اجرایی خواهد شد.
وی تاکید کرد: هدف اصلی این است که از ظرفیت های شرکت های دانش بنیان استفاده شود و پس از اینکه چارچوب ها و اهداف مشخص شد با کمک وزارت علوم آنها را فراخوان و عملیاتی کنیم.
کم کردن فاصله ها
ملاطاهری با بیان اینکه اکنون بسیاری از شرکت ها به حوزه هوشمندسازی معادن وارد شده اند، یادآور شد: امروزه در استفاده از هوش مصنوعی در بخش معدن و صنایع معدنی ایران، فاصله ای را با کشورهای پیشرو جهان شاهدیم که شرکت ها و ایمیدرو در تلاشند این فاصله را به حداقل برسانند.
مدیر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو همچنین از تشکیل صندوقی در وزارت صمت برای تامین اعتبار پروژه های مبتنی بر فناوری و هوشمندسازی خبر داد و گفت: مقرر شده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و همچنین وزارت ارتباطات کمک هایی به این صندوق در جهت افزایش اعتبارات انجام دهند.
سخن پایانی
آیا می توان دست به ابزار برد و بدون دغدغه نسبت به آینده زمین و انسان معدنکاری کرد؟ این نویدی است که فناوری های نوین با خود آورده اند. کارشناسان می گویند با استفاده از دستاوردهای جدید در حوزه فناوری، می توان تاثیرات منفی فعالیت معدنی را به اندازه ای کاهش داد که به سمت صفر میل کند؛ بنابراین بی دلیل نیست که امروزه باتوجه به افزایش بحران های زیست محیطی و افزایش حساسیت های عمومی نسبت به این موضوع، تلاش برای رسیدن به این مهم بیش از پیش اهمیت یافته است.
