اکتشاف زیربنای فنی و مطالعاتی و لازمه توسعه پایدار بخش معدن است. توجه به مقوله اکتشاف بر پایه اصول علمی، فنی و اقتصادی روز، ضمن کاهش ریسک و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری، نقشه راه توسعه فعالیت‌های استخراجی و متعاقب آن کانه‌آرایی، فرآوری و متالورژی را ترسیم می‌کند. در مقابل بی‌توجهی به مقوله اکتشاف علاوه بر اینکه موجب عقب‌ماندگی کشور در بخش معدن و صنایع وابسته می‌شود و در بازه زمانی کمتر از ده سال موجبات کاهش ذخایر مواد معدنی کشف‌شده و نهایتا عدم تضمین تامین مواد اولیه موردنیاز واحد‌های صنعتی وابسته فعال و تعطیلی آنها را در پی خواهد داشت. در گزارش امروز صمت به بررسی تازه‌ترین اظهارنظرهای مسئولان حوزه اکتشاف پرداخته‌ایم.

درآمدهای معدن، گره‌گشا نیست

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فن‌آوری و بودجه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: درآمدهای حاصل از بخش معدن، گره‌گشای انجام فعالیت‌های زمین‌شناسی و اکتشافی مطابق انتظارات جامعه معدنی و ظرفیت‌های تخصصی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور نیست. به گزارش معدن نامه، رضا جدیدی بابیان اینکه حقوق دولتی معادن جزو یکی از منابع درآمدهای کشور است، افزود: هرساله نقش حقوق دولتی در قانون بودجه افزایش می‌یابد که بدون تردید پایدارسازی این درآمد و مولدسازی آن از طریق انجام فعالیت‌های زمین‌شناسی، اکتشافی حاکمیتی کشور و نیز تولید اطلاعات‌پایه حیاتی است.

نابهنگام، نامتناسب

وی با اشاره به اینکه این امر با روند فعلی چگونگی و نوع تخصیص این منابع به‌ کندی پیشرفت دارد و حقوق دولتی را با مخاطره و محدودیت مواجه می‌کند، ادامه داد: تخصیص نابهنگام و نامتناسب این منابع با ظرفیت‌های اجرایی و تخصصی این سازمان موجب شده تا تحولات قابل‌انتظار در حوزه کشف ذخایر جدید معدنی به‌خوبی انجام نشود و اجرای هر برنامه موثر را با کندی همراه سازد.

این مقام سازمان زمین شناسی با اشاره به سهم اندک فعالیت‌های زمین‌شناسی و اکتشافات پایه در منابع و درآمدهای بخش معدن، تصریح کرد: در سال‌های اجرای برنامه ششم توسعه میزان کل تخصیص منابع مالی حاصل از حقوق دولتی معادن به سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در حدود ۳۹۰ میلیارد تومان بوده‌ است.

جدیدی گفت: این مبلغ پاسخگوی نیاز کشور در حوزه تولید اطلاعات‌پایه زمین‌شناسی و اکتشافی و همچنین اجرای طرح‌های موثر در حوزه کشف ذخایر جدید معدنی نیست و امیدواریم با بازنگری، بازتعریف سیاست‌ها و اصلاح روش‌ها شاهد بهبود و درنهایت تحول موثر در این بخش باشیم.

اکتشافات عمیق در برنامه ایمیدرو

مدیر اکتشاف ایمیدرو اعلام کرد: اکتشافات عمیق معدنی بیش از ۱۰۰۰ متر در برنامه ایمیدرو قرار دارد. به گزارش معدن ۲۴ احمد فتاحی مجلج بابیان این مطلب:گفت: ایران در اکتشاف هم‌تراز با کشورهای مطرح دنیا قرار داریم اما با توجه به پتانسیل بالای منابع معدنی در کشور، علاوه بر تکمیل اکتشافات سطحی، توسعه اکتشافات عمیق در کشور امری ضروری است.وی ادامه داد: با توسعه اکتشافات عمیق در طرح‌های سال‌های اخیر، متوسط عمق اکتشاف در ایران به ۲۰۰ متر رسیده، اما متوسط عمق معدن کاری در ایران کمتر از ۱۰ متر است. بااین‌حال، در برنامه اجرایی پروژه‌های اکتشافی شرکت‌های بزرگ زیرمجموعه ایمیدرو مانند شرکت تهیه و تولید مواد معدنی، شرکت ملی صنایع مس ایران و مجتمع سنگ‌آهن سنگان، اکتشافات عمیق بیش از ۱۰۰۰ متر در دستور کار قرار دارد.

هم‌تراز با کشورهای مطرح

مدیر اکتشاف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران معتقد است: ایران در اکتشاف هم‌تراز با کشورهای مطرح است؛ با توجه به پتانسیل بالای منابع معدنی در کشور، علاوه به تکمیل اکتشافات سطحی، توسعه اکتشافات عمیق در کشور امری ضروری است.

وی افزود: ایمیدرو به‌عنوان بازوی اجرایی وزارت صمت، بیش از ۹۱ پهنه به مساحت ۵۳۵ هزار کیلومترمربع در اختیار دارد. در حال حاضر، نتایج اجرای فعالیت‌های اکتشافی در این میزان پهنه، به ثبت ۴۹۲ محدوده و صدور ۱۶۲ پروانه اکتشاف منجر شده است.

ورود دستگاه‌های حفاری عمیق‌زن

فتاحی با اشاره به کاهش ذخایر سنگ‌آهن در کشور عنوان کرد: معادن‌ بزرگ سنگ‌آهن ایران مانند چادرملو، گل گهر، چغارت و… با ذخایر چند صد میلیون تنی، تا ده‌ها سال پاسخگوی نیاز صنایع فولادی کشور بودند؛ اما با توسعه معدنکاری و صنایع معدنی، ذخایر سنگ‌آهن کشور رو به کاهش رفت؛ این امر باعث شده تا اکتشافات عمیق در دستور کار قرار گیرد و معدنکاری نیز به سطوح عمیق‌تر پیش برود. وی از کشف معادن جدید و پر عیار سنگ‌آهن ابراز امیدواری کرد و گفت: امیدواریم بتوان معادن بزرگ و عمیقی که دارای ذخایر چند ده و یا چند صد میلیون تنی باشد، کشف و استخراج کرد. به گفته وی، آنومالی سنگ‌آهن ۲۱A واقع در استان یزد که از سال ۹۳ در دستور اکتشاف ایمیدرو قرارگرفته دارای پتانسیل توده آهن‌دار پر عیار عمیق (بیش از ۱۵۰۰ متر) است اما به دلیل نبود دستگاه حفاری و تجهیزات مناسب برای حفر بیش از ۲۰۰۰ متر، اکتشاف سیستماتیک در محدوده این آنومالی انجام نشده است اما امیدواریم با ورود دستگاه‌های حفاری عمیق‌ به کشور، اکتشافات در این آنومالی تکمیل را کنیم و به مرحله معدنکاری برسانیم.

سفارش خرید برای رفع فرسودگی

مدیر اکتشاف ایمیدرو اظهار کرد: ماشین‌آلات در بخش اکتشاف به‌ویژه دستگاه حفاری و تجهیزات آن فرسوده  و نیازمند نوسازی هستند. این چالش با واردات دستگاه حفاری جدید و به‌روز توسط شرکت‌های بزرگ مثل شرکت ملی صنایع مس ایران،‌ شرکت صنعتی و معدنی چادرملو،‌ شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر و برخی از شرکت‌های خصوصی بزرگ حل خواهد شد. وی افزود: خوشبختانه با ترغیب شرکت‌های بزرگ، ۱۰۷ دستگاه حفاری سفارش خرید و ۴۵ دستگاه وارد کشور شده است. فتاحی از اعطای وام کم‌بهره برای نوسازی دستگاه حفاری و تجهیزات آن خبر داد و گفت: پیش‌بینی‌شده از طریق شرکت صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی، وام‌های کم‌بهره برای واردات این ماشین‌آلات در بخش اکتشاف به پیمانکاران حفاری اعطا شود.

تفاهم‌نامه سه‌جانبه رفع مشکل

مدیر اکتشاف ایمیدرو با اشاره به اینکه ایران ازنظر تکنولوژی اکتشاف عقب است نه ازنظر دانش اکتشاف، گفت: مشکل اصلی ایران در اکتشاف، تاخیر در تولید اطلاعات‌پایه و برداشت ژئوفیزیک هوایی بوده است. کمبود اطلاعات باعث شده تا نتوان در مرحله شناسایی، پتانسیل‌های واقعی را تفکیک و محدوده‌های امیدبخش مناسب را تشخیص داد. وی ادامه داد: در این راستا، با انعقاد توافقنامه سه‌جانبه بین معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت، ایمیدرو و سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی کشور، برنامه تولید اطلاعات‌پایه و ژئوفیزیک هوابرد از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ در دستور کار قرارگرفته است.

سخن پایانی

ایران جزو غنی‌ترین کشورها ازنظر ذخایر معدنی و زیرزمینی است و کارشناسان معتقدند در میان سی‌ویک استان کشور، همه‌جا رد و اثری از معدن یا دیگر منابع زیرزمینی مانند نفت و گاز می‌توان یافت. بنابراین هیچ استانی فاقد منابع معدنی نیست و نباید در طرح‌های اکتشافی آنها را نادیده گرفت. اما تا به امروز به دلیل نبود اولویت و دشواری فعالیت، برنامه‌های اکتشافی تنها در چند استان انجام‌گرفته است که این چالش هم به ضعف‌های دیگر حوزه اکتشاف باید افزود.