نه خانی آمده، نه خانی رفته
طبق آخرین مصوبه هیات دولت که معاون اول رئیس‌جمهوری ابلاغ کرده، تصویب‌نامه ۳ شهریور ۱۴۰۱ و اصلاحات بعدی آن، اصلاح می‌شود.
بلبشو این بار در عرضه خودروهای وارداتی
طبق آخرین مصوبه هیات دولت که معاون اول رئیس جمهوری ابلاغ کرده، تصویب نامه ۳ شهریور ۱۴۰۱ و اصلاحات بعدی آن، اصلاح می شود. براساس این اصلاحیه در بند ۲ عبارت «خودروهای وارداتی صرفا در بورس کالا عرضه می شود» حذف خواهد شد و در بند ۵، خودروهایی که تا پیش از ابلاغ این تصویب نامه، طبق مقررات موجود، مجاز به تردد در مناطق آزاد هستند، مشروط به پرداخت عوارض، بدهی های مربوطه و حقوق ورودی، مجاز به پلاک گذاری ملی و تردد در سرزمین اصلی خواهند بود. در تبصره این ابلاغیه آمده که نرخ خودرو برای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی با رعایت ماده ۱۴ قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۹۰، از طریق سامانه مرتبط با سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می شود و سازمان یادشده موظف است اطلاعات قیمتی این سامانه را به طور مستمر بروزرسانی کند. این در حالی است که پیش از این، وزارت صنعت، معدن و تجارت بر عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا تاکید داشت. صمت درباره چندوچون این تصمیم غیرمنتظره دولت با کارشناسان گفت وگو کرده که در ادامه می آید. با صمت همراه باشید.
بورس کالا، شیوه موثری برای عرضه خودرو
رضا آریاراد، کارشناس حوزه خودرو درباره اصلاح دستورالعمل عرضه خودروهای وارداتی ازسوی هیات دولت به صمت گفت: براساس علم اقتصاد، عرضه باید در هر بخش پاسخ دهنده به میزان تقاضا باشد تا یک رابطه اقتصادی سالم را شاهد باشیم. قیمت گذاری دستوری هم در شرایطی شکل می گیرد که عرضه بنا به هر دلیلی، پاسخگوی تقاضا و متناسب با نیاز بازار نباشد. در چنین وضعیتی، دولت و متولیان امر برای اینکه بر بازار کنترل داشته باشند، نرخی را به بازار تکلیف و تولیدکننده را ملزم به عرضه محصول با آن نرخ خاص می کنند. این روند در کوتاه مدت می تواند بازار را به ثبات می رساند، اما باتوجه به اینکه در بلندمدت برای بخش عرضه به صرفه نیست، به طبع عرضه کننده کالا متضرر و عرضه هم دچار مشکل می شود؛ دقیقا مانند آنچه در شرایط کنونی در بازار خودرو کشور شاهد هستیم.
آریاراد در ادامه اظهار کرد: در شرایطی که عرضه خودرو، چه خودروهای داخلی و چه خارجی، متناسب با تقاضا نیست، سیاست قیمت گذاری دستوری در پیش گرفته شده و شاهد تصمیمات مقطعی درباره بازار و صنعت خودرو هستیم که مشکلات زیادی را به وجود آورده است. در این شرایط، یکی از روش هایی که به طور خاص در بازار خودرو ما مطرح شد، عرضه خودرو در بورس کالا با هدف شفاف سازی قیمت و رسیدن خودرو به دست مصرف کننده حقیقی بود که برای خودروهای داخلی اجرا می شود و قرار بود برای خودروهای وارداتی هم اجرایی شود.
این کارشناس حوزه خودرو اظهار کرد: دولت بعد از ۵ سال از ممنوعیت واردات خودرو، به دنبال این است که با انجام اقداماتی مانند عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا و شماره گذاری خودروهای مناطق آزاد برای تردد در سرزمین اصلی، اندکی به بازار خودرو کشور کمک و تا حدودی مشکلات آن را برطرف کند.
وی با اشاره به اینکه قرار بود خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شوند، گفت: عرضه خودرو در بورس کالا یک ضابطه را شکل می دهد و فیلترینگ هایی که این ضوابط حاکم می کنند، منجر به شفافیت نرخ خودرو و دسترسی مصرف کننده واقعی به خودرو می شود. اینکه عرضه بخشی از خودروها در بورس کالا انجام نشود، یعنی بازار این خودروها به سمت قیمت گذاری دستوری سوق داده می شود. می توان گفت عرضه خودرو در بورس کالا، باتوجه به کشش عرضه و تقاضا و شرایط خاص بازار خودرو ما، حالت موثری از عرضه خودرو است. در شرایط کنونی که عرضه متناسب با تقاضا نیست و تقاضای خودرو در کشور بین یک و نیم تا ۲ میلیون دستگاه خودرو عنوان می شود، اگر به این تعداد عرضه خودرو برسیم، عرضه متناسب با تقاضا خواهد شد و نوسان قیمت ها در بازار کاهش خواهد یافت. در شرایط کنونی باتوجه به نوسانات زیادی که در بازار خودرو شاهد هستیم، بازار بورس تا حدودی عامل کمک کننده خوبی برای کنترل بازار و در روند عرضه خودروهای داخلی، یکی از بهترین تصمیمات بوده است. البته بحث عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا طبیعتا جدا از خودروهایی است که در داخل کشور تولید و عرضه می شوند. خودروهای وارداتی مبنای محاسبه قیمت مشخصی دارند و طبیعتا با ارز مشخصی وارد می شوند که با احتساب عوارض گمرکی، تعرفه، مالیات و...، در نهایت نرخ این خودروها مشخص می شود؛ یعنی در کل شیوه قیمت گذاری خودروهای وارداتی شفاف و نرخ نهایی آنها کاملا مشخص است.
آریاراد با اشاره به تاثیر واردات خودرو بر بازار، اظهار کرد: اگر به عنوان نمونه، قرار بر واردات ۱۰۰ هزار خودرو صفر است و باید تا ۵ برابر این عدد، واردات خودروهای دست دوم داشته باشیم، در واقع افزایش عرضه پیش می آید که قطعا بر بازار خودروهای خارجی موثر است. البته تاکید می کنم این روند تاثیری بر بازار خودروهای داخلی نخواهد داشت و در ابتدایی ترین شکل، شاید تا حدودی بازار خودروهای خارجی را تحت تاثیر قرار دهد؛ آن هم نه در حدی که موردنظر است، زیرا میزان عرضه متناسب با میزان تقاضا برای این خودروها نیست و طبیعتا قیمت ها همچنان افزایشی خواهد بود. از سویی نرخ این خودروها وابسته به نرخ ارز است که این روزها نوسان زیادی را تجربه می کند و قیمت ها در این بازار همواره روند افزایشی دارد. واردات خودرو با سازکار کنونی تاثیرات بسیار محدودی بر بازار خودروهای خارجی خواهد داشت.
بهترین راهکار
این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه بهترین راهکار، عرضه خودرو در بورس کالاست، گفت: باتوجه به ممنوعیت پنج ساله واردات خودرو و تقاضای بسیار زیاد در بازار خودروهای خارجی، بهتر است عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا باشد؛ یعنی ایده آل ترین حالت این است که کشف نرخ توسط عرضه کننده و تقاضاکننده انجام شود. نرخ تعیین شده با این روش، نرخی شفاف و متقاضی راضی به پرداخت آن است؛ در واقع در راستای مکانیسم اصلی بازار سرمایه یعنی شفاف سازی قیمت است. شاید هم بتوان گفت در هر شرایطی، چه واردکننده به طور مستقیم خودروهای وارداتی را به متقاضیان عرضه کند و چه از طریق بازار سرمایه این اتفاق رخ دهد، خیلی نمی توان به تاثیرات آن بر بازار خوشبین بود، اما اگر در چارچوب فیلترها یا قوانین و مقرراتی که بر عرضه خودرو گذاشتیم باشد؛ یعنی متقاضی واقعی وارد شود و خودرو را خریداری کند، بهتر است؛ یعنی این شیوه بسیار قانونمندتر خواهد بود تا اینکه واردکننده به طور مستقیم آن را به مصرف کننده برساند و دلالی و واسطه گری دیگری ایجاد شود. آریاراد ادامه داد: به نظر من، حتی برای خودروهای وارداتی در شرایطی که محدودیت واردات و عرضه داریم، ایده آل ترین حالت این است که این خودروها در بورس کالا عرضه شوند و به دست مصرف کننده واقعی برسند. در این صورت، حداقل امتیاز این است که خودرو با نرخ معقولی که متقاضی حاضر به پرداخت آن است، عرضه می شود و طبیعتا با عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا، از اضافه شدن بخشی از نوسانات و حاشیه ها به بازار جلوگیری خواهد شد.
راهکار موثری نیست
این کارشناس حوزه خودرو درباره مجوز تردد خودروهای مناطق آزاد در سرزمین اصلی، اظهار کرد: تردد خودروهای مناطق آزاد در سرزمین اصلی باتوجه به ممنوعیت و محدودیت واردات و اینکه این خودروها از موارد موجود در مناطق آزاد است و عدد قابل توجهی نیست، ضمن اینکه مناطق آزاد هم به این خودروها نیاز دارند، به نظر نمی رسد اقدام تاثیرگذاری برای بازار خودرو کشور باشد و اگر بنا را بر تقویت بازار بگذاریم، این شیوه تاثیر زیادی بر میزان عرضه ندارد.
وی با تاکید بر اینکه این راهکار خیلی موثر نیست، ادامه داد: اولا اینکه این خودروها مدل های ۲۰۱۵ و پایین تر و کارکرده هستند و دوم اینکه نیاز مناطق آزاد را تامین می کنند و مازاد بر نیاز این مناطق نیستند که در بخشی از سرزمین اصلی جوابگوی تقاضای بازار باشند. این راهکاری کوتاه مدت است، اما منطقی نیست و حتی در بازار خودروهای خارجی هم تاثیر آنچنانی ندارد.
آریاراد در پایان اظهار کرد: در نهایت اینکه اگر خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شوند، بهترین حالت این است که از روند نوسانی و دلالی خارج می شوند و به دست مصرف کننده حقیقی می رسند. در این میان، تنها زمانی می توانیم امیدوار به کشف قیمت های شفاف، واقعی برسیم که هم عرضه کننده رضایت داشته باشد و هم متقاضی، که عرضه متناسب با میزان تقاضا باشد، اما متاسفانه در حال حاضر این گونه نیست.
عرضه در بورس به شرطها و شروطها
علی جدی، عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی نیز درباره اصلاح دستورالعمل عرضه خودروهای وارداتی ازسوی هیات دولت به صمت گفت: چه درباره خودروهای داخلی و چه وارداتی، عرضه خودرو در بورس می تواند در شرایط فعلی بازار و صنعت خودرو ما، یک روش بسیار خوب برای کاهش نوسانات و التهابات باشد. البته باید تابع یکسری ضوابط خاص باشد تا بتواند موثر و مفید عمل کند و نتیجه بخش باشد. باتوجه به سیاست های چند سال اخیر و ممنوعیت واردات، عرضه خودروهای خارجی متناسب نیست و در این بازار شاهد تقاضای بسیار زیادی هستیم.
جدی در ادامه اظهار کرد: اگر به عنوان نمونه، خودرو وارداتی با نرخ ۱۰ هزار دلار وارد شود و با عرضه در بورس نرخ آن به ۳۰ هزار دلار برسد؛ یعنی در این روند بیشتر شاهد یک قیمت معقول خواهیم بود. به هرحال، اختلاف قیمت از محل واردات و فروش خودرو وارداتی باید تعیین تکلیف شود، وگرنه باعث ایجاد رانت و سودجویی برای عده معدودی خواهد شد و در نهایت نه تنها واردات این خودروها کمکی به بازار خودرو نخواهد کرد، بلکه باعث ایجاد نابسامانی هایی نیز خواهد شد. هدف این است که دولت بتواند با کنترل فرآیند فروش، عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا را مدیریت کند و اختلاف قیمت حاصله به نفع دولت باشد تا برای رفاه مردم و توسعه حمل ونقل عمومی هزینه شود. در این صورت، عرضه خودرو در بورس کالا، سازکار بسیار خوبی است. در حال حاضر، یک خودرو دست دوم خارجی 10 هزار دلاری، در کشور با قیمت ۲ میلیارد تومان خریدوفروش می شود؛ یعنی اگر خودرو صرفا در بورس با قیمت های گزاف فروخته شود، در این صورت عرضه خودرو در بورس نگران کننده است و نگرانی ما هم درباره این وجه از عرضه خودرو در بورس کالاست. در مقابل اگر دولت بتواند عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا را مدیریت کند، این سازکار درست و تاثیرگذار خواهد بود. با لغو روند عرضه خودرو در بورس یا عرضه نادرست خودرو در بورس، عملا واردکنندگان و عده معدودی سودهای کلانی خواهند برد و مردم هم متضرر خواهند شد.
تیراژ واردات تاثیرگذارتر است
این عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی درباره پیشنهاد کمیسیون برای شیوه عرضه خودروهای وارداتی، اظهار کرد: در بودجه هم به این موضوع اشاره شده و پیشنهاد کردیم اگر قرار است خودروهای وارداتی در بورس عرضه شوند باید خودرو با فلان قیمت وارد، درصدی سود برای واردکننده تعیین و خودرو با این قیمت در بورس عرضه شود و در نهایت، اختلاف این قیمت با قیمت نهایی در بخش حمل ونقل عمومی هزینه شود. البته در کلیت بحث، موضوعی که بر بازار خودروهای خارجی بیشتر تاثیرگذار خواهد بود، میزان واردات است که هر قدر بیشتر باشد، به همان نسبت قیمت ها منطقی تر خواهد شد. برای کمیسیون صنایع، بیشتر تعداد خودروهای وارداتی مهم است و این دولت است که باید فرآیند عرضه آنها را مدیریت کند. شماره گذاری خودروهای مناطق آزاد برای تردد در سرزمین اصلی هم رویکرد خوبی است، قدری تقاضای بازار خودروهای خارجی را بالا می برد و تا حدودی می تواند به تعدیل قیمت خودروها کمک کند.
سخن پایانی
در شرایطی که آیین نامه واردات خودرو نهایی و ابلاغ شد، بسیاری امیدوار بودند با سازکارهای بورس، بازار خودرو در یک وضعیت شفاف قرار گیرد. در آیین نامه واردات خودرو به روشنی تاکید شده بود خودروهای وارداتی باید در بورس کالا عرضه شوند، زیرا با این سازکار عرضه خودروها بدون فساد خواهد بود و در بورس کالا همه چیز روشن است. به گفته کارشناسان، از سال ۹۷ واردات خودرو ممنوع شده؛ بنابراین با آزادسازی واردات خودرو، بسیاری از افراد به دنبال این هستند که از این طریق سودهای کلان ببرند، بدین جهت بورس کالا می تواند توزیع عادلانه خودروهای وارداتی را رقم بزند. این در شرایطی است که هفته گذشته، هیات دولت در نشست هفتگی خود، عبارت عرضه خودرو در بورس را از دستورالعمل واردات خودرو حذف کرد و باز هم شاهد تغییرات و تصمیمات در بازار خودرو کشور و البته این بار به طور اخص خودروهای وارداتی بوده ایم. اینکه هدف از این تغییر رویه چیست، تا این لحظه درباره آن اظهارنظر قطعی ازسوی متولیان امر منتشر نشده است.
