دستاوردهای نگران‌کننده بخش کشاورزی
امیر شهریاری-فعال بازرگانی
صادرات محصولات کشاورزی یکی از فرصت های مهم برای تجارت غیرنفتی ایران محسوب می شود؛ به دلیل نیاز بالای کشورهای همسایه و منطقه به محصولات کشاورزی تولید ایران، می توان شرایط پیش آمده را شانس طلایی افزایش ارزآوری برای ایران برشمرد. اما در حال حاضر خبری از بهره گیری از این فرصت نیست. مشکلات بر سر صادرات محصولات کشاورزی ایران متعدد بوده و در چند سال گذشته این موانع بیشتر شدند. حتی در سال های گذشته با معضل برگشت خوردن محصولات کشاورزی صادراتی مواجه شدیم که به نوبه خود اتفاقی جدی و مهم در عرصه تجارت جهانی است. به طور کلی می توان ریشه بسیاری از مشکلات این حوزه را نبود رویکردی تخصصی در بدنه سازمان های دولتی متولی بخش کشاورزی بدانیم. نبود برنامه صحیح برای کشاورزی و فروش محصولات این بخش باعث شده تا نه تنها از بازارهای صادراتی باز بمانیم، بلکه منابع آبی و خاکی کشور را نیز از دست دهیم. از بین رفتن بسیاری از مراتع کشت، تغییر کاربری بخش زیادی از زمین های شالیکاری به ویلاهای مسکونی، هدررفت منابع آبی، تامین نشدن صحیح نیازهای بازار داخلی، از دست دادن بازارهای خارجی و سایر موارد اینچنینی، همگی به دلیل نبود برنامه مناسب کشاورزی و فروش آنها به وجود آمده است. بنابراین نمی توان عملکرد مدیران درباره بهره گیری از منابع آبی و خاکی جهت توسعه و ارتقا کشاورزی را مثبت ارزیابی کرد. به عبارتی دیگر، تا به امروز تنها دستاورد جدی بخش کشاورزی برای کشور، از دست دادن منابع آبی و خاکی بوده و دلیل اصلی آن، ضعف های مدیریتی در این امر است. در رابطه با کشت باید گفت اگر از شیوه های نوین کشاورزی به نحو اصولی و صحیح استفاده می کردیم، با یک پنجم اراضی کشاورزی موجود در ایران و یک دهم مصرف فعلی آب در این بخش، می توانستیم حداقل دو برابر محصول بیشتری تولید کنیم. شیوه کشت گلخانه ای نیز در راستای بهبود مصرف و مدیریت منابع آبی و خاکی بوده یکی از روش های کشاورزی هوشمند به شمار می رود. از سویی دیگر نبود رویکرد و برنامه های درست برای کشت صحیح مناسب با بازارهای هدف از نکات اصلی است. بازگشت خوردن محصولات کشاورزی، به دلیل رعایت نشدن استانداردهای کشور مقصد در مراحل تولید بوده که این ایراد نیز از نقص های رویکردی در مدیریت کلان کشور سرچشمه می گیرد. مهم ترین نکته ای که باید به عنوان کشور تولیدکننده بدانیم، آن است که کشور مقصد و واردکننده محصولات ما، تابع چه استاندارد و قوانینی بوده و در تولید آن چارچوب ها را رعایت کنیم. در این موضوع هوشمندسازی کشاورزی کاربرد داشته و به تولید بیشتر محصولات کشاورزی با مقیاس بالاتر و صرف منابع آبی و خاکی کمتر می انجامد. پس از برنامه ریزی برای تولید، باید زیرساخت های صادراتی اعم از ترانزیت و حمل ونقل، فراهم شوند. متاسفانه به دلیل وجود ضعف های جدی در این بخش، محصولات کشاورزی ایران با کیفیت مناسب و در زمان معقول به کشور مقصد نمی رسند. تنها با انجام تولید مطابق با استانداردهای کشور واردکننده، می توان صادرات خود را توسعه داد و برای این کار نیاز به تدوین آئین نامه و شیوه نامه های قانونی مربوط به استاندارد محصولات داریم. در چنین شرایطی توجه به شناسنامه تولید و ایجاد ضوابطی که چارچوب تولید و حمل ونقل به کشور مقصد را تعیین می کند، اهمیتی دوچندان پیدا می کند.
توجه به شناسنامه تولید و توزیع محصولات صادراتی کشاورزی، اتفاقیست که باید سال ها پیش رخ میداد تا براساس آن می توانستیم سهم خوبی از بازارهای منطقه کسب کنیم. تولید براساس مقررات و استانداردهای جهانی، شرط ورود به عرصه تجارت جهانی است که در حوزه محصولات کشاورزی و باغی، از این چارچوب ها عقب هستیم. امید آن می رود ضمن تدوین و عمل به این شناسنامه های تولید و توزیع، سایر مسائل و موارد مربوط به بخش کشاورزی و کشت، مورد توجه مسئولین مربوطه قرار گیرد.
