ایران در جایگاه جغرافیایی با منابع غنی هیدروکربوری در حوزه خلیج ‌ فارس قرار دارد و در میان کشورهای همسایه خود در غرب کشور نیز از موقعیت خاص و ویژ ‌ ه ‌ ای برخوردار است. این کشور با ذخایر بزرگ نفت و گاز کشورهای همسایه از جمله عراق، امارات، قطر و عمان مرز مشترک دارد که این امر می ‌ تواند بهره ‌ مندی و انتفاع ارزشمندی را برای اقتصاد کشور فراهم ‌ سازد.به ‌ خوبی می ‌ دانیم که امروزه تامین انرژی موردنیاز یکی از مهم ‌ ترین مولفه ‌ های امنیت ملی هر کشوری محسوب می ‌ شود. ایران با در اختیار داشتن حداقل ۲۸ میدان مشترک شامل ۱۸ میدان نفتی، ۴ میدان گازی و نیز ۶ میدان نفت و گاز با کشورهای همسایه، یکی از معدود کشورهای جهان با این تعداد ساختار مشترک است.از این ۲۸ میدان، ایران با عراق ۱۲ حوزه مشترک، با امارات ۷ مخزن مشترک، با قطر و عمان هر کدام ۲ مخزن مشترک و با کویت و ترکمنستان هر کدام یک مخزن مشترک دارد. در سال ‌ های اخیر، به ‌ دلیل وجود مشکلاتی، ایران نسبت به سایر رقبای خود در بهره ‌ برداری از میادین مشترک عقب افتاده است. در این زمینه می ‌ توان گفت عواملی مانند عدم سرمایه ‌ گذاری کافی، سرعت کند توسعه، بالا بودن هزینه ‌ های توسعه، ضعف کیفیت پروژه ‌ ها، مشکلات نگهداشت تولید و افت شدید تولید میادین مشترک، عملا توسعه میدان ‌ های مشترک در ایران را با مشکلاتی روبه ‌ رو کرده است. این مشکلات منجر به عقب ماندن ایران از رقبا در بهره ‌ برداری از ذخایر مشترک شده است. باتوجه به شاخص ‌ های کلیدی میدان گازی پارس جنوبی، میادین گازی فرزاد A و فرزاد B در اولویت توسعه قرار دارند. مخزن گازی پارس جنوبی که با کشور قطر مشترک است، از بزرگ ‌ ترین و مهم ‌ ترین مخازن اشتراکی ایران و جهان به ‌ شمار می ‌ رود. این میدان گاز مشترک در بخش قطری، ۱۱ سال زودتر از بخش ایرانی به بهره ‌ برداری رسید.

همچنین در حال ‌ حاضر، امارات متحده عربی از میدان مشترک سلمان و عربستان از میدان مشترک فروزان، بیش از ۲ برابر ایران برداشت می ‌ کنند. به این ترتیب در صورت نبود برنامه ‌ ریزی مناسب برای توسعه منابع انرژی، نه ‌ تنها روند صادرات متوقف خواهد شد، بلکه باتوجه به رشد روزافزون مصرف انرژی در داخل کشور، در تامین نیازهای داخلی نیز با مشکل جدی مواجه خواهیم شد؛ بنابراین ضروری است با شناخت عوامل موثر بر این عقب ‌ افتادگی، راه ‌ حل ‌ هایی برای بهره ‌ برداری بیشتر از این منابع مشترک ارائه شود. در مطالعات تطبیقی انجام ‌ شده ازسوی بهروز شیرمحمدی در جامعه اندیشکده انرژی اولویت بهره ‌ برداری از میادین مشترک نفت و گاز چنین آمده که توسعه میادین مشترک ایران در سال ‌ های اخیر همواره با مشکلاتی روبه ‌ رو بوده است. این مشکلات شامل مواردی مانند عدم سرمایه ‌ گذاری کافی، سرعت کند توسعه، بالا بودن هزینه ‌ های توسعه، ضعف کیفیت پروژه ‌ ها، مشکلات نگهداشت تولید و افت شدید تولید میادین مشترک، نیازهای تکنولوژیک و نیز ضعف مدیریت پروژه ‌ ها می ‌ شود. براساس بررسی ‌ های صورت ‌ گرفته در این اندیشکده و باتوجه به چند شاخص کلیدی مانند اصل محدودیت سرمایه در اقتصاد، شرایط برداشت طرف مقابل، ظرفیت مهاجرت سیال در میادین مختلف و میزان حجم هر یک از میادین مشترک، اولویت ‌ های توسعه میادین مشترک به ‌ شرح زیر پیشنهاد شده است:

۱ - توسعه و تکمیل فازهای مرزی میدان گازی پارس جنوبی به ‌ ویژه فاز ۱۱ ‍

۲ - میادین گازی فرزاد A و فرزاد B که قبلا اقداماتی در آنها انجام شده است.

۳ - تمرکز بر میدان نفتی فروزان به ‌ عنوان یک میدان بالقوه، با قابلیت بالا.

۴ - توجه به لایه نفتی پارس جنوبی با اولویت ناحیه A ۱ که قبلا اقداماتی در آن انجام شده است.

۵ - تمرکز بر میدان آزادگان در بخش ‌ های شمالی و جنوبی که اهمیت آن در خور توجه است.

۶ - فعالیت میدان یادآوران که همواره در اولویت بهره ‌ برداری بوده است.

۷ - توجه به میدان یاران به ‌ ویژه در بخش ‌ های شمالی و جنوبی آن.

۸ - توجه به میدان نفتی و گازی آرش که تداوم سرمایه ‌ گذاری در آن الزامی است.

۹ - تمرکز بر میدان نفتی و گازی هنگام در فرآیند توسعه ‌ ای آن که مصوب شده است.

۱۰ - توجه به میادین آذر و چنگوله باتوجه به فعالیت ‌ های صورت گرفته در آنها.

در تحقق الزامات فعالیت ‌ های توسعه و بهره ‌ برداری از میادین مشترک باید گفت فعالیت ‌ های توسعه و بهره ‌ برداری از میدان مشترک، شامل سه ضلع فرآیندی زیر است:

۱ - اقدامات ملی

۲ - مدل تعاملی با کشورهای همسایه

۳ - الزامات بین ‌ المللی

در ادامه این نوشتار با تاکید بر رعایت مثلث فرآیندی توسعه در مناطق مشترک نفت و گاز، به بررسی الزامات تحقق این مسیر می ‌ پردازیم.