دارو می‌دهد، اما مهربان نیست
امروزه هوش‌مصنوعی مسئول همه‌چیز است؛ از پیشرفت‌های پزشکی در تحقیقات سرطان گرفته تا تحقیقات پیشرفته تغییرات آب‌وهوایی.
دکتر کای فولی، دانشمند هوش مصنوعی و سرمایه گذار خطرپذیر، معتقد است که هوش مصنوعی جهان را بیش از هر چیزی در تاریخ بشریت تغییر خواهد داد، حتی بیش از الکتریسته. روزگاری برای بشر تعویض کانال های تلویزیونی از راه دور باورکردنی نبود و تا پیش از کاربرد مستقیم آن، مردم تصوری از کنترل از راه دور نداشتند، اما امروزه هوش مصنوعی دیگر فقط مفهومی در فیلم ها و کتاب های علمی ـ تخیلی نیست و روزبه روز در جریان زندگی با آنها سروکار داریم. در آینده ای نزدیک هوش مصنوعی به بخش جدایی ناپذیر از زندگی ما تبدیل خواهد شد و به سطح ماشین های فوق هوشمند خواهد رسید و از شایستگی های فکری انسان هم فراتر می رود این یعنی انحصار در میان هوش مصنوعی. خیلی دور نیست که پزشکان جراح در یک فرآیند جراحی تنها تماشاچی باشند و یک ربات عمل جراحی را انجام دهد؛ بنابراین بیراه نیست که بگوییم خود را برای عمل توسط یک ربات جراح آماده کنید. بی شک هوش مصنوعی به بیماران کمک می کند تا گزینه های مراقبت خود را بهتر بشناسند و دست به انتخاب بزنند. از سوی دیگر، چند سالی می شود در برخی کشورها، ربات های پرستار که خدمات پزشکی ارائه می دهند، رونمایی شده اند و با پیشرفت این جریان، شاید در آینده نه چندان دور، پرستاری آن شغلی نباشد که امروز می شناسیم و پرستاران تنها تبدیل به اپراتورهای ربات های پرستار شده باشند.صمت به مناسبت روز جهانی پرستار به نقش هوش مصنوعی در تحولات احتمالی پرستاری پرداخته است.
کاربران هوش مصنوعی، حاکمان آینده جهان
پیشرفت های آینده هوش مصنوعی به نظر دور از دسترس هستند؛ اما زودتر از آنچه فکرش را بکنیم، در دسترس قرار می گیرند. اکوموتیو در این باره نوشته است، شرکت های برتر فناوری در حال رقابت برای پیاده سازی هوش مصنوعی در زندگی روزمره ما هستند که این ما را به آینده واقعا خارق العاده و هیجان انگیز هوش مصنوعی هدایت می کند. برای مثال، سیستم IFM تنها یکی از بی شمار نوآوری های مبتنی بر هوش مصنوعی است که شاهد رشد و اثرگذاری های روزافزون آن در صنایع هستیم. گفتنی است، IFM سنسوری است که موجب کاهش خسارت در صنایع می شود. نرم افزار IFM به طورخودکار نقض ایمنی مانند استفاده از موبایل هنگام رانندگی را تشخیص داده و مدیران انبار را مطلع می کند تا بتوانند اقدامات فوری را انجام دهند؛ هدف اصلی، جلوگیری از حوادث و افزایش کارآیی است. شاید برای ادراک جایگاه هوش مصنوعی در آینده جهان، توجه به این جمله از ولادیمیر پوتین کمک کننده باشد؛ هرکس در زمینه هوش مصنوعی رهبر شود، حاکم جهان خواهد شد. کمابیش هوش مصنوعی در همه صنایع اثرگذار و این امر به ویژه در چند سال اخیر صادق بوده است، زیرا جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها به دلیل اتصال قوی IoT ، افزایش دستگاه های متصل و پردازش سریع تر رایانه به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. در زمینه مراقبت های بهداشتی نسبتا مبتنی بر هوش مصنوعی، بیماری ها سریع تر و دقیق تر تشخیص داده می شوند، کشف داروها سریع تر و ساده تر می شود، دستیاران پرستاری مجازی بر بیماران نظارت می کنند و تجزیه و تحلیل کلان داده ها به ایجاد یک تجربه شخصی تر برای بیمار کمک می کند.
هوش مصنوعی رقیب انسان نیست
سالار بصیری ، رئیس یک شرکت دانش بنیان در زمینه ارائه خدمات پزشکی مبتنی بر هوش مصنوعی در گفت وگو با صمت گفت: همیشه ترسی از فناوری و هوش مصنوعی وجود داشته است که به رسانه و فیلم هایی برمی گردد که برای جذاب شدن و جذب مخاطب، هوش مصنوعی را به نوعی دشمن بشریت نشان می دهند. نتیجه نمایش این فیلم ها و بازتاب این نوع رسانه ها این است که هوش مصنوعی رقیب انسان خواهد بود.
وی افزود: کاربرد هوش مصنوعی در تمامی مشاغل، مزیت های خودش را دارد؛ درست مانند کاربرد ماشین حساب برای حسابداران؛ نمی توان گفت که ماشین حساب منجر به بیکاری و از بین رفتن شغل حسابداران شد، بلکه تنها یک ابزار بود، هوش مصنوعی هم ابزاری است برای کمک به مشاغل، در راستای بهره وری و بسته به نحوه استفاده، می تواند مفید یا مضر باشد.
افزایش دقت در مسیر درمان
وی ادامه داد: هوش مصنوعی کمک های زیادی به پرستاران در راستای ارائه خدمات پزشکی می کند و روزبه روز به ابزارهایش اضافه می شود. پرستاری جزو شغل های سخت دنیا محسوب می شود و امکان خطای انسانی در آن بالا است، به همین دلیل لزوم کاربرد هوش مصنوعی در این عرصه به شدت احساس می شود. هوش مصنوعی به پرستار کمک می کند که کمتر اشتباه کند و ریسک تصمیم های اشتباه با هوش مصنوعی کمتر شود. تحقیقات نشان می دهد که بالای 90 درصد هوش مصنوعی در خدمات پرستاری و پزشکی کمک کننده است. بدون اینکه نارضایتی درباره امنیت شغلی احساس شود، افزایش دقت در فرآیند درمان، بزرگ ترین آورده است که هوش مصنوعی به پزشکان و پرستاران می دهد.
وی درباره میزان اطمینان به هوش مصنوعی در فرآیند پرستاری گفت: اعتماد به ربات ها یا دستگاه های مبتنی بر هوش مصنوعی در جریان پرستاری دارای 2 رویکرد اصلی است؛ جنبه نرم افزاری و سخت افزاری. معمولا آنچه باعث بی اعتمادی به ربات ها در فرآیند نگهداری از یک بیمار می شود، به جنبه سخت افزاری مربوط می شود. گفتنی است، دنیای مدرن براساس ارائه سخت افزارهای کمک کننده ساخته شده، بنابراین اگر ترسی از بعد سخت افزاری داشته باشیم، معضلی قابل حل است.
بصیری گفت: از بعد نرم افزاری، مولفه تصمیم گیری از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال، اینکه ربات تصمیم بگیرد چه قرصی را در چه زمانی، به بیمار بدهد، نیازمند مداخله انسانی است و باید توسط عامل انسانی انجام شود. امروزه دانشمندان نقش عامل انسانی را در تایید تصمیمات هوش مصنوعی پررنگ تر می بینند و معتقدند در نهایت، هر تصمیمی باید از نظر و دید انسان عبور کند و این اپراتور انسانی است که تصمیم ربات ها را تایید یا رد می کند.برای اندازه گیری درصد خطای هوش مصنوعی با انسان بهتر است، در شرایط برابر آنها را مقایسه کنیم. برای مثال، از روزی که صحبت از خودروهای خودران تسلا شد، برخی بر این باور بودند که این خودروها تصادفات زیادی را رقم می زنند و عاملی برای مرگ انسان به شمار می روند، اما اینکه کدام بهتر است؛ خودروهای سرنشین دار یا خودران، باید در 2 کفه یک ترازو سنجیده شوند. برای مثال، باید دید به لحاظ آماری نسبت تصادفات در کیلومتر پیمایش یافته برای انسان چقدر است و برای خودروهای خودران چه عددی را نشان می دهد. در این شرایط، می توان تصمیم بهتری درباره هوش مصنوعی و اعتماد به آن گرفت.
این فعال دانش بنیان گفت: در بحث تولید علم، ایران فاصله زیادی با دنیا ندارد، در واقع همه چیز در دانشگاه ها مطابق آنچه در جهان اتفاق می افتد، جلو می رود. اما در بحث کاربرد آن، به دلیل افزایش هزینه های سخت افزاری با پیشرفت های روز با دنیا فاصله داریم، اما در کل، وضعیت قابل قبولی در توسعه دانش و ابزار هوش مصنوعی احساس می شود.
ربات های پرستار به حرف گوش نمی دهند
مرضیه مقربی، کارشناس هوش مصنوعی در گفت وگو با صمت گفت: باتوجه به رشد چشمگیر هوش مصنوعی، می توان هر صنعتی را با اعتماد کافی به آن سپرد، اما در حال حاضر نمی توان با قطعیت صددرصد نسبت به کاربرد هوش مصنوعی در جریان زندگی عادی حرف زد. گفتنی است، کاربرد هوش مصنوعی در مراقبت های پزشکی به یک دهه می رسد و زودتر از آنچه فکرش را می کنیم، در جریان زندگی خودش را نشان می دهد، اما نمی توان انتظار انجام تمامی جنبه های پرستاری را از ربات ها و دستگاه ها داشت؛ چرا که بخشی از شغل پرستاری مربوط به روابط احساسی و عاطفی میان پرستار و بیمار است که در فرآیندهای همدلانه، خودش را نشان می دهد، چون هوش مصنوعی قادر به رفع چنین نیازهایی نیست. بنابراین، تنها امور فیزیکی و یدی را می توان به ربات ها سپرد و نمی توانیم انتظار یک پرستاری مبتنی بر یادگیری ماشین و هوش مصنوعی را داشته باشیم.
پرستارهایی که اپراتور می شوند
مقربی گفت: حتی همان گونه که برخی مشاغل به دلیل اپ های هوشمند از رده خارج شدند نظیر برنامه ریزی هوشمند، به طورقطع پرستاری هم دچار تحولات بنیادین می شود. گفتنی است، در آینده نزدیک بیشتر پرستارها تبدیل به اپراتورهای هوش مصنوعی می شوند، اما هیچ گاه شغل شان حذف نمی شود، چرا که انسان تمایلی به برقراری رابطه عاطفی با ربات ها ندارد و بنابراین در آینده ای نزدیک، بیشتر پرستاران کمتر به کار یدی و بیشتر به فعالیت های مشاوره ای خواهند پرداخت. وی بااشاره به کاربرد هوش مصنوعی در ارائه خدمات بهداشتی و پرستاری در ایران گفت: باتوجه به شرایط اسفبار اینترنت و محدودیت های حاکم، کاربرد هوش مصنوعی به کندی پیش می رود و به اندازه کشورهای توسعه یافته نمی توانیم شاهد توسعه آن در جریان زندگی و مراقبت های پزشکی باشیم. بی شک اگر زیرساخت مناسبی داشته باشیم، می توانیم همپای دیگر کشورها، در این زمینه رشد کنیم و به توسعه برسیم. در بسیاری موارد، تولیدات هوش مصنوعی هزینه تولید بالایی را می طلبد و اصلا استفاده از هوش مصنوعی برای بسیاری توجیه اقتصادی ندارد، به همین دلیل ایران جزو کشورهایی است که باوجود نخبگان در عرصه هوش مصنوعی و دانش کافی در این زمینه، دیرتر از دیگر کشورها شاهد تغییرات عمده آن است.
سخن پایانی
امروزه مردم زمان یا منابع کافی برای منتظر ماندن در صف داروخانه، نگه داشتن تلفن برای مشاوره با پزشک یا رزرو واکسیناسیون از طریق سیستم های منسوخ شده را به دلیل برنامه های شلوغ خود ندارند. برای ردیابی، مستندسازی و مدیریت مسائل پزشکی، بیماران و متخصصان مراقبت های بهداشتی به سرعت از برنامه های تلفن همراه استفاده می کنند و این یعنی ورود هوش مصنوعی در دنیای پزشکی. هوش مصنوعی برای آینده ما بسیار مهم است، زیرا پایه و اساس یادگیری کامپیوتر را تشکیل می دهد. از طریق هوش مصنوعی، رایانه ها می توانند حجم عظیمی از داده ها را به کار گیرند و از هوش آموخته شده خود برای تصمیم گیری و نتیجه گیری بهینه در زمانی استفاده کنند که از انسان انتظار انجام این موارد می رود. در واقع، وقتی دستگاه یادآوری می کند که داروی خود را بخورید و بی وقفه وضعیت جسمی بیمار را تجریه و تحلیل می کند تا در زمان بروز بحران، رسیدگی های به موقع انجام شود، باید گفت ربات ها پرستاران بهتری نسبت به انسان هستند و تنها ایرادشان، عدم همدلی و برقراری رابطه عاطفی با بیمار است که در حال حاضر از توانایی آنها خارج است. شاید نسل آتی بشر نام پرستار را که بشنود، دیگر بانو یا آقایی با روپوش سفید و چهره ای آرام به ذهنش خطور نکند و به جای آن، دستگاه های ریز و درشت اندازه گیری همراه با هشدارهای مبتنی بر اینترنت اشیا یا ربات هایی سخنگو در ذهنش نقش ببندد. اما باز هم همه چیز در اختیار بشر است. آیا چنین اجازه ای را به علم خواهد داد که بیمارانش را به دست سوکت های آلومینیومی بسپارد؟ سوالی است که باید منتظر بود و دید.
