وی افزود: با تعاملاتی که کمابیش از 2 سال گذشته میان دستگاه‌های اجرایی زیرمجموعه وزارت صمت در حوزه اکتشافات مواد معدنی اتفاق افتاده است، امیدواریم به‌زودی خروجی‌های ارزشمندی به کشور معرفی شود که اغلب آنها در مناطق کمترتوسعه‌یافته واقع هستند و می‌توانند ظرفیت توسعه و آبادانی کشور را افزایش دهند.مشروح این نشست به گزارش صمت را در ادامه می‌خوانید.

صدور ۲۰۰ پروانه اکتشاف

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی گفت: در دولت سیزدهم تعداد پروانه‌های اکتشافی که در کشور ثبت شده، افزاینده بوده است، مجموعه سازمان توسعه بیش از ۲۰۰ پروانه اکتشاف دارد که نسبت به سنوات گذشته،کمابیش رشدی ۲ برابری داشته است.

حسام مقدم علی در ادامه تاکید کرد: اگر محدوده‌هایی تبدیل به پروانه اکتشاف می‌شود، الزاما به‌معنای تبدیل شدن آنها به معدن نیست.

وی اظهار کرد: محدوده‌هایی را که تفکر مهندسان نشان می‌دهد که درصد تحقق بالاتری برای تبدیل به معدن دارد، در اولویت قرار می‌دهیم که نزدیک به ۱۰ تا ۱۵ ظرفیت برای امسال وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود سال آینده حدود ۲۵ محدوده دیگر را نیز داشته باشیم.

عناصر نادر خاکی

مقدم‌علی درباره عناصر نادر خاکی گفت: در حال‌ حاضر نمی‌توانیم ادعا کنیم ظرفیت استحصال همه عناصر در مقیاس صنعتی را داریم و اگر کسی چنین ادعایی کند، با واقعیت هماهنگی ندارد.

وی ادامه داد: در زمینه عناصر استراتژیک یا کمیاب باید از مقیاس آزمایشگاهی به مقیاس نیمه‌صنعتی و سپس صنعتی برسیم و در این مسیر لازم است، روشن کنیم که باتوجه به اولویت‌هایی که در کشور داریم، به‌سراغ کدام‌یک از این عناصر برویم.

وی گفت: برای روشن شدن هدف در قدم اول، عناصری را که برای واردات بالای یک میلیون یورو ارز نیاز دارند، دسته‌بندی کردیم تا در مرحله بعد روشن کنیم، در میان این عناصر چه مقدار ظرفیت امیدبخش در کشور داریم.

مقدم‌علی افزود: پس از بررسی‌های انجام‌شده، ۱۶ عنصر در این مجموعه جا گرفتند و برای اکتشاف و فرآوری آنها برنامه‌ای تنظیم شد و حتی یک بسته برون‌مرزی هم برای آنها پیش‌بینی کردیم که درباره عناصری که در داخل کشور ظرفیت آن را نداریم، در کدام‌یک از کشورهای همسایه ظرفیتی پیدا می‌کنیم که قابلیت انتقال به کشور را داشته باشد.

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی ادامه داد: از وزارتخانه تقاضا کردیم که ظرفیت‌های شناخته‌شده را برای مطالعه در اختیار ما قرار دهد، اما باید گفت فرآیند مطالعات این ذخایر زمانبرتر از اکتشاف سنگ‌آهن، زغال‌سنگ، مس، طلا و... است، زیرا اکتشاف این عناصر تبدیل به فرآیندی معمول شده است و پیچیدگی چندانی ندارد،اما درباره عناصر نادر خاکی این تجربه اجرایی موجود نیست.

وی افزود: در نهایت، 3 محدوده برای اکتشاف کبالت و تنگستان در کشور یافته‌ایم که در استان آذربایجان‌غربی، سیستان‌وبلوچستان و فارس قرار دارد و اگر بتوانیم، روی این چند مورد، سرمایه‌گذاری خواهیم کرد.

لیتیوم

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی گفت: لیتیوم جزو عناصر استراتژیک ابتدای لیست ۱۶تایی ما قرار دارد و مطالعات زمانبر و طولانی‌مدتی درباره آن انجام گرفته است. وی گفت: البته باید به این نکته توجه داشت که در زمینه شناسایی عناصر جدید، باید متد شناسایی درستی داشته باشیم و در آنالیزها دچار اشتباه نشویم. وی افزود: اگر بخواهیم، عیار آستانه اقتصادی بودن ذخایر را نسبت به نرم‌های بین‌المللی بسنجیم، باید بگوییم که ذخایر ما بسیار کمتر از این میزان است و اعدادی که در برخی کشورهای امریکای‌جنوبی یا چین و مناطق دیگر به‌عنوان ذخایر لیتیومی وجود دارد، در کشور ما دیده نمی‌شود.

مقدم‌علی گفت: ما در حال‌ حاضر می‌دانیم کدام عنصر را با چه عیاری در اختیار داریم. وی ادامه داد: با همراهی یک شرکت خارجی، مطالعات و نمونه برداری‌هایی انجام شده است تا در آزمایشگاه بین‌المللی دوباره موردبررسی قرار گیرد و مطمئن شویم که داده‌های ما معتبر است یا خیر؟

وی گفت: حتی اگر پاسخ آنالیز با پیش‌فرض‌های ما متفاوت باشد، به این معنا نیست که راه دیگری وجود ندارد و در جلسات کارشناسی با مجموعه‌هایی که صاحب دانش فنی هستند، مطرح شده است، حتی برای استحصال با عیارهای زیر ۵۰ پی پی ام هم می‌توان راه‌حل اقتصادی یافت.

آنالیزهای آزمایشگاهی

مقدم‌علی درباره فرآیند آزمایشگاهی گفت: آنالیز، فرآیند پیچیده‌ای دارد و مرکز تحقیقات شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران دستگاه‌های جدیدی تهیه کرده است و تلاش می‌کنیم استانداردهای آزمایشگاهی ما در زمینه عناصر نادر خاکی به‌گونه‌ای باشد که داده‌های اشتباهی مخابره نشود.

وی ادامه داد: نبود ارتباط پویا و سازنده یا به‌عبارت‌دیگر، ارتباط مستقیم با کشورهای دیگر شرایط را در زمینه انتقال ظرفیت‌های جدید به کشور کمی سخت کرده است.

مقدم‌علی گفت: برای جبران این ضعف هم 2 کار در حال انجام است؛ یکی با شرکتی روسی بوده است و امیدواریم با کمک صمت و وزارت امور خارجه پیش می‌رود تا به نقطه مطلوبی ختم شود و بتوانیم از توان این شرکت برای ایفای نقش سوپروایزری در کشور استفاده کنیم.

وی ادامه داد: با کشور چین هم مذاکراتی انجام گرفته است، اما گمان می‌رود که با روسیه زودتر به‌نتیجه برسیم و به این ترتیب، بتوانیم دانش فنی را به کشور منتقل کنیم.

تجربه محوری اکتشاف

حوزه اکتشاف با حوزه معدنکاری و بهره‌برداری تفاوت جدی دارد، تجربه‌محور است و معمولا کسانی در این زمینه موفق هستند که کانسارهای مشابه زیادی را در نقاط مختلف دنیا از نزدیک مشاهده کرده باشند و اندیس‌ها در ذهن آنها شکل گرفته و مدل‌سازی سه‌بعدی شده باشد تا بعد بتواند آن را در مکان‌های گوناگون بشناسد. وی تاکید کرد: در داخل کشور توانمندی‌های بسیار خوبی است، اما این نباید جلوی استفاده از توان و ظرفیت‌های بین‌المللی را بگیرد و امیدواریم از ظرفیت‌های این شرکت که جزو شرکت‌های بزرگ روسیه و از توانمندی‌های بزرگی برخوردار است، بتواند در این زمینه به ما کمک کند.

مقدم‌علی ادامه داد: یکی از اهداف همکاری با این شرکت روسی اکتشاف کبالت و تنگستن است، اما هدف اصلی ما این است که انتقال تجربه و دانش از طریق کار عملی اتفاق بیفتد و می‌خواهیم کارشناسانی با تجربه و سابقه کاری زیاد بیاوریم که برای ما نقش سوپروایزری را داشته باشند، زیرا در ذیل این فرآیند، انتقال دانش خود به خود اتفاق می‌افتد.

وی ادامه داد: ما برای تهیه نقشه یا تهیه اطلاعات پایه وابسته به خارج از کشور نیستیم. اما اگر بتوانیم از راهنمایی افرادی که تجربه کاری بزرگ‌تری دارند، در مدل کردن این داده‌ها و تجمیع آنها استفاده کنیم، پیشرفت خوبی به دست می‌آوریم. بنابراین، نباید این مسیر مسدود شود.

برنامه تولید ۲۵ تن طلا

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع‌معدنی بیان کرد: در کشور حدود ۸ الی ۹ تن طلا تولید می‌شود که بخش زیادی از آن از بازیافت طلا است و بخشی هم از واردات است و برنامه ما در طرح جامع طلا آن است که تا سال ۱۴۰۹ تولید را به ۲۵ تن برسانیم که بخشی از آن از طریق فعال‌سازی معادنی است که اکتشافات آن کامل نشده،از این‌ ‎ رو تبدیل به کارخانه فرآوری نیز نشده است.

وی بیان کرد: برنامه‌های منسجمی برای شناسایی و اکتشاف معادن طلا در نظر گرفته شده، به‌عنوان‌مثال، معدن طلای هیراد از ۱۵سال پیش شناسایی شده، اما اکتشافات آن به دلایل مختلف کامل نشده بود. برای هدف‌گذاری و شناسایی و اکتشاف معادن طلا به حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد بودجه در راستای تکمیل مطالعات نیاز است.

افغانستان

مقدم‌علی در ادامه جلسه به فعالیت معدنی در افغانستان اشاره کرد و گفت: برای افغانستان کارگروه یا کنسرسیومی با حضور شرکت‌های بزرگی مثل فولاد مبارکه، چادرملو و گل‌گهر تشکیل شد و این کنسرسیوم در مزایده‌ای هم شرکت کردند که برای آن مطالعات دقیق و کاملی انجام شده بود، اما در نهایت برنده مزایده نشد.

وی در تشریح مزایده گفت: از ۴ پیشنهادی که در مزایده ارائه شده بود، ۲ پیشنهاد را شرکت‌های خارجی و 2 پیشنهاد دیگر را کنسرسیوم کوچک‌تری از داخل ایران به‌نفع خود به پایان رساندند، اما اینکه در نهایت فعالیت چگونه به‌نتیجه خواهد رسید، با ابهاماتی روبه‌رو است و نماینده ویژه رئیس‌جمهوری در امور افغانستان این موضوع را دنبال می‌کند. وی افزود: ملاحظات کار کردن در برخی کشورهای منطقه گاهی خارج از رویه‌های معمولی است که ما با آنها آشنایی داریم. در حال حاضر، کنسرسیوم ما نتوانسته است معدنی را در افغانستان در اختیار بگیرد،اما همچنان قرار است رایزنی‌ها دنبال شود تا ما بتوانیم ظرفیتی را در این کشور داشته باشیم.

معدن به‌جای نفت

مقدم‌علی درباره چشم‌انداز جایگزینی نفت با معدن گفت: در قوانین موضوعی کشور ما برخی الزامات در نظر گرفته شده است. به‌عنوان‌مثال، استعلام‌هایی که باید از دستگاه‌ها و نهادهای گوناگون اخذ شود، دشواری‌های خاص خود را دارد. وی ادامه داد: وقتی محدوده‌ای در سامانه کاداستر ثبت می‌شود، باید برخی استعلام‌هایی که ذیل ماده ۲۴ قانون معادن آمده، اخذ شود که در میان آنها منابع‌طبیعی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، راهداری، آب منطقه‌ای، سازمان انرژی اتمی و...است و خیلی از مواقع ما در همین مرحله دچار توقف می‌شویم.

وی ادامه داد: هرکدام از این سازمان‌ها و نهادها با دیدگاه خاص خود به موضوع نگاه می‌کنند و تلاشی در راستای پیشبرد وظایف و مسئولیت‌های خود دارند، اما ماحصل همه تلاش‌های انجام‌گرفته منتج به صدور پروانه اکتشاف نمی‌شود. وی ادامه داد: در جلسه‌ای که به‌همت معاون اجرایی رئیس‌جمهوری برای بررسی همین موضوع برگزار شد، پیشنهاد دادیم برای حصول نتیجه به آیین‌نامه اجرایی قانون معادن قبلی رجوع کنیم.

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی گفت: پیشنهاد ما این است که اخذ استعلام‌ها در حوزه اکتشافات فلزی به مرحله بهره‌برداری منتقل شود، زیرا در مرحله اکتشاف آسیب چندانی به محیط‌زیست و منابع‌طبیعی وارد نمی‌آید، بنابراین درباره ذخایر فلزی یا حتی غیرفلزی‌های ارزشمند یا گروه‌های ۵ و ۶ که مسیر توسعه کشور را هموار می‌کنند، اخذ مجوزهای لازم به مرحله پس از اکتشاف منتقل شود. وی افزود: این موضوع جدیدی نیست و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته همین مسیر طی می‌شود.

وی ادامه داد: در کشورهای پیشرفته معدنی روشن است چه منابع و ذخایری وجود دارد، اما برای اینکه این ذخیره تبدیل به معدن بشود یا نه، ملاحظاتی وجود دارد که براساس آن، تصمیم‌گیری می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، در کشور استرالیا ذخایر معدنی زیادی وجود دارد، اما به‌دلیل ملاحظات منطقه‌ای و مسائل اجتماعی، سختگیرانه‌تر از ما رفتار می‌کنند و برای مثال، تصمیم می‌گیرند که آن را تبدیل به معدن نکنند.

ارتقای جایگاه کشور

مقدم‌علی بااشاره به اهمیت ارتقای جایگاه معدنی کشور گفت: ما هم می‌توانیم مثل دیگر کشورها اول روشن کنیم که چه منابع و ذخایری داریم و و بعد درباره آنها تصمیم‌گیری کنیم. وی ادامه داد: به‌فرض اگر در محدوده اکتشافی ذخیره ۳۰۰ میلیون تنی مس و طلا باکیفیت پیدا کردیم، آن وقت راحت‌تر می‌توان یک طرح بازسازی اصولی نوشت، تضامین بیشتری گرفت و ملاحظات را بیشتر در نظر آورد یا حتی تصمیم بگیریم که از آن ذخیره بهره‌برداری نکنیم، اما روشن شدن میزان ذخایر می‌تواند به ارتقای جایگاه کشور هم کمک کند.

وی توضیح داد: اگر به‌عنوان‌مثال، با اطمینان بتوانیم بگوییم ۸ میلیارد تن ذخیره سنگ‌آهن داریم، جایگاه ما در سطح بین‌المللی ارتقا پیدا می‌کند و به‌تبع آن، قدرت چانه‌زنی‌های بیشتری در مسائل سیاسی به‌دست می‌آوریم.

وی گفت: امیدوارم با همتی که در معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری وجود دارد، به جمع‌بندی مثبتی در زمینه پیشنهاد ارائه‌شده برسیم و مسیر اکتشاف گشوده شود.

سخن پایانی

مجری طرح توسعه صنعت گوهرسنگ کشور در نشست بررسی طرح‌های توسعه معدن و صنایع‌معدنی گفت: طرح ملی توسعه سنگ گوهرسنگ از ۲ سال پیش ابلاغ شده است. این سند دربرگیرنده زنجیره ارزش‌افزوده؛ از اکتشاف تا بازارسازی است. وی افزود: به‌دنبال برندسازی و بازارسازی در این صنعت هستیم تا فعالان این عرصه را به زنجیره ارزش وصل کنیم.ابومحمد هاشمی بااشاره به اینکه در ۳۱ استان، آموزش تراش محور گوهرسنگ انجام و این آموزش‌ها در مراکز فنی و حرفه‌ای انجام می‌شود، ادامه ‌داد: شهر فردوس خراسان‌جنوبی به کارگاه بزرگ گوهرسنگ تبدیل شده است و اکنون کارآموزان در کارگاه‌های خانگی یا گروهی فعال هستند.

در ادامه نشست، احمد فتاحی، مدیر اکتشاف ایمیدرو هم گفت: ۱۱۴پروانه اکتشاف در کشور وجود دارد که عملیات اکتشافی در آنها انجام می‌شود. وی افزود: در همین راستا، ۳۵ پهنه آزاد شده که شامل ۱۳۰هزار کیلومتر مربع است. مدیر اکتشاف ایمیدرو بااشاره به اینکه در نیمه نخست امسال، ۶ گواهی اکتشاف صادر شده است، گفت: درصدد هستیم تا پایان سال، این تعداد را به ۹ برسانیم.امسال قرار بود ۸۰ هزار متر حفاری در کشور انجام شود که تاکنون ۴۱هزار متر حفاری انجام شده و همچنین تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی نیز در حال انجام است.