صادرات راهکاری برای گذر از اقتصاد بیمار
مجید سعیدیان فعال صنعت فولاد
صادرات غیرنفتی یکی از راهکارهای رشد تولید ناخالص داخلی در کشور است و امکانی را برای گذر از یک اقتصاد وابسته به اقتصادی سالم و با درآمد پایدار فراهم می کند. تولید در زنجیره فولاد یکی از راهکارهای اساسی و اثرگذار برای ارتقای سطح صادرات غیرنفتی کشور است، چراکه در طول سال های گذشته سرمایه قابل توجهی به توسعه زنجیره فولاد ما اختصاص داده شده است. ظرفیت احداث شده در این صنعت به مراتب بیش از نیاز بازار داخلی برآورد می شود؛ بنابراین ارتقای فروش اغلب محصولات تولیدشده در این بخش، راهکاری برای تداوم تولید و توسعه در زنجیره فولاد محسوب می شود.
صادرات فولاد و محصولات فولادی به ویژه در سال های اخیر که تحریم های خارجی از میزان فروش نفت کشور و ارزآوری حاصل از آن کاسته، اهمیت بیشتری یافته است. در واقع از ظرفیت صادراتی این صنعت می توان برای جبران کمبود ارز ناشی از کاهش صادرات نفتی استفاده کرد.
با این وجود نباید از چالش های پیش روی صادرات نیز غافل بود. موانع ناشی از تحریم و نبود تعامل در روابط بین المللی، نوسانات بالای نرخ ارز، نبود نظام ارزی مشخص، افزایش مداوم و خارج از برنامه هزینه تولید، نبود بازاریابی مناسب و مستمر، ضعف دستگاه دیپلماسی اقتصادی و... از مهم ترین چالش های پیش روی صادرات فولاد کشور هستند.
علاوه بر این سیاست های حاکم بر بخش تولید و تجارت برای مدت زمان طولانی دوام نمی آورند و همین موضوع نیز عملا تولید در زنجیره فولاد را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. به عنوان مثال در ماه های نخست امسال شاهد وضع عوارض صادراتی روی فولاد و محصولات فولادی بودیم. این سیاست برای مدت زمان طولانی ادامه نیافت اما در همان بازه زمانی، لطمات غیر قابل جبرانی را به تولید و تولیدکننده تحمیل کرد یا در ماه های گذشته بارها قوانین حاکم بر تولید و فروش محصولات فولادی تغییر کرده اند. در چنین شرایطی عملا امکان برنامه ریزی برای آینده منتفی می شود.
نبود تجهیزات و فناوری های نوین دیگر چالش فعالان صنعتی در کشور است. نبود تجهیزات نوین بهره وری تولید را کاهش می دهد و از رقابت پذیری فولادسازان ایرانی در بازار جهانی می کاهد. لازمه رفع این چالش انتقال فناوری و تهسیل واردات فناوری موردنیاز برای جهش تولید است که سطح رقابت پذیری کالاهای داخلی را در حد قابل قبولی ارتقا می دهد.
در همین حال انتظار می رود مشکلات مربوط به حوزه نقل وانتقال ارز، زیرساخت های موردنیاز حمل ونقل، تبادلات بانکی و... مرتفع شود. در نهایت برای افزایش صادرات غیرنفتی ایران و تاثیر آن بر بهبود شرایط تولید در کشور، علاوه بر اقدامات جاری و کوتاه مدت که به آنها اشاره شد، اقدامات ساختاری و نهادی در حوزه تجارت نظیر تعیین مزیت های صادراتی کشور و سرمایه گذاری در تولید این کالاها باید در اولویت قرار گیرد.
در پایان باید گفت ظرفیت تولید فولاد کشور در موقعیت کنونی نزدیک ۴۰ میلیون تن برآورد می شود؛ هرچند میزان تولید در این صنعت به مراتب پایین تر از ظرفیت اسمی ایجاد شده در زنجیره فولاد است. همزمان طرح های توسعه متعددی در این زنجیره در دست احداث قرار دارند که بسیاری از آنها فاصله چندانی تا افتتاح و آغاز به کار ندارند. در واقع این زنجیره با جذب سرمایه قابل توجه و با هدف صادرات توسعه یافته است. حال سیاست گذاران و دولتمردان نمی توانند نسبت به فروش صادراتی در این زنجیره و مشکلات ناشی از افت تولید تولیدکنندگان بی تفاوت باشند، زیرا این بی تفاوتی در نهایت به ضرر اقتصاد کشور است و آمار اشتغالزایی، صادرات و... را پایین
می آورد.
البته برخی مشکلات پیش روی صنعتگران اجتناب ناپذیر هستند، با این وجود از مسئولان انتظار می رود ضمن بررسی چالش های حاکم بر عملکرد صنایع از تداوم تولید و صادرات در این زنجیره حمایت کنند.
