فعالیت فراسرزمینی شاهراه توسعه معدن
امین صفری کارشناس و فعال معدن
کشور ما با سرمایه گذاری فراسرزمینی در حوزه معدن بیگانه نیست.
در حال حاضر هم شرکت های بزرگ یا حتی متوسط بخش خصوصی و بورسی وجود دارند که با شرکت های خارجی کار می کنند.
پس امروزه بخش خصوصی در کشور به اندازه کافی توانمندی دارد و از آمادگی و اشتیاق لازم برای انجام کار فراسرزمینی برخوردار است. به عنوان نمونه می توانم به یک شرکت معدنی خصوصی معدنی اشاره کنم که با شریکی از قزاقستان در حال حاضر فعالیت مشترک دارند، بنابراین برای فعالیت معدنی مشترک با دیگر کشورها هیچ نیازی به حضور مستقیم دولت نیست. شرکت های بزرگ خصوصی در حوزه معدن هم که به طبع آمادگی لازم و کافی دارند و البته تا جایی که اطلاع دارم (باتوجه به پیش بینی هایی که از وضعیت مواد معدنی کشور دارند) تلاش می کنند که در حوزه بین المللی حضور پررنگ تری پیدا کنند و معدنکاری فراسرزمینی انجام دهند.
اما این نکته به معنای آن نیست که دولت هیچ مسئولیتی در مقابل سرمایه گذاران فراسرزمینی ندارد. بخش دولتی باید تکیه گاه و پشتوانه ای برای فعالان باشد و از سرمایه گذاری در کشورهای مستعد خارجی حمایت کند تا موجب اعتمادسازی شود و امنیت سرمایه گذاری را تضمین کند.
این شیوه در بسیاری از کشورهای پیشرو در زمینه معدنی رایج است. بخش دولتی باتوجه به اطلاعاتی که در اختیار دارد، سرمایه گذاران معدنی کشور خود را هم ترغیب می کنند تا در میدان معدنکاری کشورهای مستعد حضور یابند. به عنوان مثال ضمانت می کنند که ارز واردشده آنها، تحت هر شرایطی ایمن بماند و اقداماتی از این دست که می تواند مشوقی برای توسعه سرمایه گذاری فراسرزمینی باشد.
علاوه بر این، از سرمایه گذاران خارجی هم استقبال می کنند و با ارائه تسهیلاتی تلاش می کنند، جذابیت فعالیت در کشورشان را افزایش دهند. برای مثال ضمانت تغییر قوانین می دهند تا سرمایه گذاری خارجی از تغییرات قوانین مصون بماند.
بنابراین اگر سیاست هایی از این دست، از سوی وزارت صمت ـ یا نهادی که از سوی وزارتخانه مسئولیت پیدا می کند ـ برنامه ریزی شود، شرکت های بزرگ پا به میدان می گذارند، درگیر موضوع می شوند و فاز اجرایی و عملیاتی آن آغاز خواهد شد. به این ترتیب، هم بخش خصوصی معدن کشور فرصتی برای افزایش قدرت رقابت پیدا می کند، هم نتایج مثبت اقتصادی و صنعتی نصیب کشور می شود و هم از موازی کاری و رقابت های کاذب داخلی، که گاهی برای گرفتن یک معدن خارجی اتفاق می افتد، جلوگیری خواهد شد.
اما اگر بخواهیم با جزئیات بیشتری درباره مزایا و معایب پرداختن معدنکاری فراسرزمینی سخن بگوییم، اشاره به این مورد ضروری است که کشور ما در حال حاضر به دلایل چندی، از جمله کاهش ذخیره داخلی برخی از مواد ضروری، ناچار به گسترش فعالیت های فراسرزمینی است.
منافع معدنکاری فراسرزمینی بسیار است، اما تولید ارز در خارج از مرزها و ورود پول به کشور و افزایش توانایی حضور و رقابت در بازارهای بین المللی از جمله برجسته ترین این مزایا است. بنابراین باتوجه به تحریم های فعلی، اگر بتوانیم به هر نحو فعالیت معدنکاری را به خارج از مرزهای کشور توسعه دهیم، به معنای آن است که منبعی ارزی خارج از محدودیت های تحریمی به دست آورده ایم، که توان پولی و مالی کشور را افزایش می دهد و می تواند دستاوردهای مثبتی برای کشور ایجاد کند. اما درباره آسیب های باید به این نکته اشاره کرد که در بسیاری از مواقع کشورهایی که امکان فعالیت در آنها فراهم است، به عنوان مثال، کشورهای افریقایی، افغانستان یا امثال آن، امنیت چندانی ندارند و دستخوش آشوب و ناآرامی هستند. علاوه بر این، گاهی قوانین دست وپا گیر و مسائل حقوقی و قضایی پیچیده ای دارند که معدنکار باید برای مواجهه با آنها آموزش دیده باشد.
همان طور که گفته شد، سوی دیگر فعالیت های فراسرزمینی جذب سرمایه گذار خارجی است و در این زمینه باید بسترسازی دولتی انجام شود تا کشور بتواند از سرمایه های خارجی استفاده کند، کارخانه های فرآوری احداث شود، صنایع پایین دستی توسعه یابد، دانش فنی به دست آید و با استفاده از ارز خارجی زیرساخت های کشور، خط انتقال آب، برق، ریل و نیروگاه ساخته شود.
البته امروز معدنداری در کشور ما بسیار پیشرفت کرده و به جایگاهی رسیده است که نیازی به انجام عملیات معدنی از سوی دیگر کشورها نیست، بنابراین باید سرمایه گذاری های خارجی، توسعه ای و زیرساختی باشد و به ارتقای دانش فنی و افزایش زیرساخت و کارخانه منجر شود، نه اینکه سرمایه گذار خارجی بیاید و مواد اولیه و خام معدنی را با خود ببرد.
اگر شرایطی مهیا شود که سرمایه های خارجی به بخش معدن کشور جذب شوند، براساس قراردادی مطمئن، منافع هر دوطرف تعریف و تضمین شود و سرمایه گذاری اتفاق بیفتد، کشور ما هم توسعه پیدا خواهد کرد، دانش فنی مان افزایش می یابد، زیرساخت ها تقویت می شوند، ارز وارد کشور می شود و خلاصه اینکه هر دوطرف منتفع می شوند و فرهنگ عمومی هم به مرور زمان و با مشاهده نتایج مثبت کار، با آن همراه می شود و رویکرد منفی خود را به آن تصحیح خواهد کرد که این شاهراهی برای توسعه بخش معدن
است.
