در نخستین روز از آبان شاهد سقوط نماگر بورس به کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی بودیم. این روند نزولی تا 4 آبان ادامه یافت و شاخص کل به یک میلیون و ۲۴۱ هزار واحدی نیز رسید. اما با تداوم ریزش نماگر بورس و موج جدید اعتراضات سهامداران بورسی، سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام به تصویب محرک ‌ های مختلفی در حمایت از بازار سرمایه کرد؛ بدین ‌ ترتیب شاهد سبزپوشی بازار در یک هفته اخیر بودیم. نماگر بازار روز پایانی هفته را نیز مثبت به پایان رساند، هرچند این روند رو به رشد در شرایطی ثبت شد که نیمی از سهم ‌ های بازار شرایط منفی را تجربه کردند. سبز پوشی بازار در نخستین روز هفته سوم آبان نیز ادامه داشت تا جایی که شاخص کل با رشد 44هزار واحدی به یک میلیون و 328 هزار واحد رسید. با وجود سبزپوشی بازار همچنان شاهد خروج پول حقیقی از بازار هستیم. در واقع با توجه به شرایط حاکم بر بورس تهران، خروج پول حقیقی ‌ ها را باید بازخورد سهامداران نسبت به موقعیت کنونی دانست، چراکه تمامی شاخص ‌ های اثرگذار بر بازار سرمایه ازجمله مسائل سیاسی و برجام، روند قیمت کامودیتی ‌ ها در بازار جهانی، ثبات حاکم بر اقتصاد و سیاست کشور و... همگی نامطلوب هستند. علاوه بر این، چشم ‌ انداز مثبتی برای بورس تهران پیش ‌ بینی نمی ‌ شود. البته در موقعیت کنونی همچنان بسیاری از شرکت ‌ های حاضر در این بازار به ‌ شدت ارزنده هستند، اما ارزش ذاتی سهم، تنها یک فاکتور موثر بر عملکرد بورس است. سایر فاکتورهای اقتصادی نیز بر عملکرد بورس تهران اثرگذار هستند و نباید به ‌ سادگی از کنار آنها گذشت.

اعتماد سهامداران را به بورس برمی ‌ گردانیم

با وجود مشکلات عمیقی که بر بازار سرمایه کشور سایه انداخته، رئیس سازمان بورس وعده بازگشت اعتماد را به بورس تهران داد. وی با بیان اینکه بازگشت اعتماد سهامداران، اقدامی سخت اما شدنی است، گفت: به صورت دائم در حال برگزاری جلسات با بانک مرکزی به ‌ منظور کنترل نرخ سود بانکی هستیم. به گزارش سنا، مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به اقدامات سازمان بورس برای بهبود وضعیت فعلی معاملات بازار سهام و نیز کاهش نوسانات این بازار تاکید کرد و گفت: ابزارسازی و نهادسازی از جمله اقداماتی است که از مدت ‌ ها قبل در سازمان بورس آغاز شده و ادامه ‌ دار خواهد بود. علاوه بر این سعی داشتیم تا اقدامات لازم در زمینه راه ‌ اندازی انواع صندوق سرمایه ‌ گذاری مانند صندوق اهرمی، صندوق با اصل تضمین سرمایه و صندوق املاک و مستغلات را در دستور کار قرار دهیم. این صندوق ‌ ها از جمله صندوق ‌ هایی بودند که برای نخستین ‌ بار راه ‌ اندازی شدند و سرمایه ‌ گذاران با سطح ریسک ‌ های مختلف می ‌ توانند اقدام به سرمایه ‌ گذاری در این صندوق ‌ ها کنند. وی بیان کرد: از سوی دیگر، موضوع تاسیس نهادهای مالی جدید در حوزه سبدگردانی و کارگزاری برای ارائه خدمات جدید به سهامداران مورد بحث قرار گرفت و مجوزهای جدیدی در این زمینه ارائه شد. رئیس سازمان بورس به دیگر برنامه ‌ های این سازمان برای تغییر مسیر معاملات بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: اقدام دیگر مربوط به تزریق منابع در صندوق ‌ های حمایتی مانند صندوق تثبیت و توسعه بازار سرمایه است. این سیاست ادامه ‌ دار است و منابع خوبی به صندوق تثبیت وارد خواهد شد. عشقی با بیان اینکه شوک ‌ های واردشده به بازار از جمله مواردی است که به اعتماد سرمایه ‌ گذار ضربه می ‌ زند، افزود: اکنون و در وضعیت فعلی به ‌ دلیل اعمال افزایش دامنه نوسان، وجود بازارگردانان و نیز صندوق ‌ های حمایتی، عموما با صف فروش در بازار مواجه نیستیم. معاون وزیر اقتصاد ادامه داد: با این وجود، تغییرات رخ داده در کشور و سطح بین ‌ المللی مانند نوسان نرخ کالا و نرخ بهره جهانی در اروپا و امریکا باعث شد سهامداران از سرمایه ‌ گذاری در بازار عقب ‌ نشینی کنند و در انتظار بازگشت شرایط پایدار باشند.

وی با بیان اینکه اعتماد به سرمایه ‌ گذاری در بورس باید به مرور به بازار بازگردد که قطعا اقدامی سخت، اما شدنی است، گفت: در دوره ‌ های مختلف، این مسئله را تجربه کرده ‌ ایم که اعتماد به ‌ راحتی به بازار بازنمی ‌ گردد، زیرا سرمایه حساس به اتفاقاتی است که رخ می ‌ دهد، اما با استفاده از تجربیات قبلی، رفع ابهام ‌ ها در سطح کلان اقتصاد، عملیاتی کردن برنامه ‌ های توسعه ‌ ای و مشورت با خود فعالان بازار و صاحب ‌ نظران، اعتماد را به بازار
برمی ‌ گردانیم.

اکنون رقمی برای واریزی به صندوق تثبیت باقی ‌ مانده که به ‌ نظر می ‌ رسد تا چند روز آینده رقم قابل ‌ توجهی به صندوق تثبیت بازار سرمایه واریز شود. اکنون همه تلاش خود را به ‌ کار می ‌ گیریم تا منابع صندوق ‌ های حمایتی تامین شود و این اطمینان را به بازار بدهیم که همواره خریدار در بازار وجود دارد.

وی با بیان اینکه بسیاری از سهم ‌ ها ازنظر ارزش جایگزینی و سودآوری در موقعیت خوبی قرار دارند، اظهار کرد: همسو با خروج نقدینگی از بازار، ورود نقدینگی وجود دارد عددی که در یک دوره توسط حقیقی ‌ ها از بازار خارج شده، توسط حقوقی ‌ ها به بازار وارد شده است؛ بنابراین نمی ‌ توان اعلام کرد در مقابل خروج نقدینگی، هیچ پولی وارد بازار نشده
است.

عشقی با بیان اینکه با گذشت نوسانات، شرایط فعلی بازار رو به بهبود خواهد رفت، گفت: این جهت ‌ گیری در دولت وجود دارد تا در تصمیمات بودجه، برنامه هفتم توسعه و نیز تصمیماتی که به ‌ طور مستمر در دولت اتخاذ می ‌ شود به سمت افزایش سرمایه ‌ گذاری و اجرای طرح توسعه توسط شرکت ‌ ها پیش برود.

سبزپوشی بورس، فرصت خروج حقیقی ‌ ها

یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: با وجود ارائه بسته ‌ های حمایتی از بورس از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، همچنان شاهد روند خروج پول به ‌ ویژه از سوی سهامداران حقیقی از بورس هستیم. در واقع حتی در روزهای سبزپوشی بازار نیز روند خروج قابل ‌ توجه سرمایه از این بازار ادامه دارد. وی افزود: در واقع در شرایطی که اعتماد از بازار رخت بر بسته، نمی ‌ توان انتظار داشت صرفا با اعلام یک بسته حمایتی، مردم مجددا به بورس اعتماد و سرمایه خود را در این بازار، سرمایه ‌ گذاری کنند. از شرایط کنونی می ‌ توان با عنوان غلبه ترسی عمومی یا پنیک نام برد. در شرایطی که ترس عمومی نسبت به یک بازار شکل می ‌ گیرد، نمی ‌ توان به ‌ آسانی اقدام به مدیریت شرایط و تغییر نگاه مردم کرد. فلاح تاکید کرد: در این شرایط، دولت باید اقداماتی را برای بازگشت اعتماد به بورس تهران ترتیب دهد. این اقدامات باید همزمان در دو جبهه فرهنگی و عملیاتی اجرایی شوند. اقدامات یادشده با هدف بازگشت دوباره اطمینان ‌ خاطر به سرمایه ‌ گذاران موردتوجه هستند، چراکه در حال حاضر هر رشدی در بورس برای سرمایه ‌ گذاران خرد حقیقی به ‌ منزله فرصتی برای فروش و خروج از این بازار تعبیر می ‌ شود. این موضوع باید از سوی سیاست ‌ گذار و رگولاتوران بازار، مدیریت شود. دولت باید به میدان بیاید و بی ‌ اعتمادی حاکم بر بازار را برطرف و تصمیمات نادرستی که از میزان سودآوری صنایع بورسی و شرکت ‌ ها کاسته را لغو کند. در همین حال رویه ‌ های حاکم بر بورس و سایر متغیرهای اقتصادی اصلاح شود تا در نهایت پس از گذشت زمانی منطقی، شاهد بازگشت ثبات و آرامش به بازار سرمایه کشور باشیم. این کارشناس بازار سرمایه گفت: با توجه به شرایط حاکم بر کشور، عملا پیش ‌ بینی اقتصاد ایران در آینده با ابهام روبه ‌ رو شده و طبیعتا پیش ‌ بینی ‌ پذیری بازار سرمایه نیز از دست رفته است. در شرایطی که نمی ‌ توان تحلیل دقیقی از پارامترهای اقتصادی در آینده ارائه داد، به تبع بورس تهران نیز با ابهامات جدی روبه ‌ رو خواهد بود. فلاح گفت: با این وجود باید تاکید که اغلب سهم ‌ های حاضر در بورس تهران به ‌ شدت ارزنده هستند؛ بنابراین اگر فردی با دید بلندمدت اقدام به سرمایه ‌ گذاری در بورس کند، بدون تردید منتفع خواهد شد.

راهکار بازگشت رونق

مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفت ‌ وگو با صمت و در تشریح دلایل تداوم روند خروج پول از بازار سرمایه کشور اظهار کرد: بازار سرمایه از ارزندگی قابل ‌ توجهی برخوردار است، با این وجود، همچنان جذابیت بازارهای پولی و همچنین سایر بازارهای مالی، جذابیت به ‌ مراتب بالاتری در مقایسه با بورس تهران
دارند.

وی افزود: تفکر غالب میان فعالان حقیقی و غیرمتخصص حکایت از آن دارد که ریسک ‌ های سیاسی و اقتصادی می ‌ تواند به نابودی بازار سهام منتهی شود؛ بنابراین ترجیح می ‌ دهند سرمایه خود را در قالب طلا و ارز نگه ‌ داری کنند یا در مواردی پس ‌ انداز پول در بانک و خرید اوراق را به سبب سود تضمین ‌ شده به سرمایه ‌ گذاری در بورس ترجیح می ‌ دهند. دیبا گفت: با این وجود، تحلیلگران از مدت ‌ ها پیش تاکید دارند که سهم ‌ های بورس تهران در محدوده ارزندگی قرار دارند.

این کارشناس بورس افزود: تفکر غالب میان سهامداران بورسی مبنی بر از میان رفتن ارزش سهام با ریسک ‌ های سیاسی و اقتصادی درست نیست، چراکه بسیاری از سهم ‌ های این بازار به ‌ قدری ارزنده هستند که عملا از بین رفتن آنها معنی ندارد. به ‌ عنوان مثال، سهم ‌ های ارزنده ‌ ای همچون فولاد یا فملی بر پایه تولید در یک مجموعه بزرگ صنعتی، ارزشمند هستند؛ بنابراین این واحدهای تولیدی بزرگ تحت ‌ تاثیر هر شرایطی به فعالیت خود ادامه خواهند داد.

این کارشناس بازار سرمایه در ارزیابی طرح ‌ های حمایتی از بورس تهران و تاثیرگذاری آن بر شاخص بورس، اظهار کرد: متاسفانه طرح ‌ های حمایتی که از بازار سرمایه مطرح می ‌ شود، فاقد کارآیی لازم هستند و تنها راهکار حمایت از بورس تهران، از دست رفتن وجهه بازار پولی است. در سال ۱۳۹۹ شاهد افت نرخ بهره بانکی تا ۱۰ درصد نیز
بودیم.

این سیاست از جذابیت بازار پولی کاست و به رشد بورس تهران و جذب نقدینگی به این بازار منتهی شد. حال چنانچه مجددا شرایط مشابهی پدید آید، شاهد بازگشت دوباره رونق به بازار سرمایه خواهیم بود.

دیبا در ادامه سیاست دولت در فروش اوراق را هم مانع بازگشت رونق به بورس تهران دانست و گفت: اوراق فروشی دولت با هدف تامین کسری بودجه انجام می ‌ شود و ضربه ‌ های متعددی را به بازار سرمایه تحمیل می ‌ کند؛ بنابراین چنانچه اوراق ‌ فروشی دولت محدود شود، شاهد رفع چنین مشکلاتی خواهیم بود.

این کارشناس بورس گفت: در حال حاضر، پول در دست حقوقی ‌ های بازار است، با این وجود، گویا هنوز زمان حمله به بازار برای خرید سهم، شروع نشده است. چنانچه این زمان آغاز شود، شاهد بازگشت پویایی به اقتصاد کشور خواهیم بود.

دیبا گفت: با توجه به شرایط حاکم بر سیاست و اقتصاد کشور، آینده بازار سرمایه روشن و قابل پیش ‌ بینی به ‌ نظر نمی ‌ رسد. چنانچه تنها المان ‌ های اقتصادی بر عملکرد بورس تهران اثرگذار بودند، می ‌ شد ادعا کرد بورس تهران در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ به مرحله صعود قوی خود بازمی ‌ گردد، اما شرایط سیاسی حاکم بر کشور عملا پیش ‌ بینی ‌ های این بازار را بی ‌ اعتبار می ‌ کند.

وی با اشاره به روند صعودی بهای ارز در ماه ‌ های گذشته، اظهار کرد: در حال حاضر قیمت دلار در بازار آزاد از مرز ۳۴ هزار تومان نیز عبور کرده است. البته برخی فعالان اقتصادی، تداوم روند رو به رشد دلار را ترفندی از سوی دولت برای جذب نقدینگی از سوی مردم عنوان می ‌ کنند. با این وجود، حتی روند رو به رشد قیمت ارز نیز نتوانسته از بورس تهران حمایت کند.

دیبا افزود: پس از حمله تروریستی به شاهچراغ، تنش ‌ ها و ریسک ‌ های ژئوپلتیک نیز منطقه را تهدید می ‌ کند و همین موضوع، فشار مضاعفی به این بازار وارد خواهد کرد. از مجموع موارد یادشده می ‌ توان این ‌ طور جمع ‌ بندی کرد که بازار سرمایه در کوتاه ‌ مدت، روزهای خوبی را پشت ‌ سر نخواهد گذاشت.

سخن پایانی

به ‌ دنبال تداوم سقوط شاخص بورس در هفته ‌ های اخیر و تشدید موج اعتراضات از سوی سهامداران، سازمان بورس و اوراق بهادار، اقدام به تصویب محرک ‌ های مالی کرد؛ بدین ‌ ترتیب شاخص کل بورس در هفته جاری سرانجام سبزپوش شد، هرچند این سبزپوشی با جریان قابل ‌ توجه خروج سرمایه از بازار سرمایه همراه بود. گویی فعالان بازار، دیگر به بسته ‌ های محرک بورس اعتماد ندارند و این بازار جذابیت خود را از دست داده است. نگاهی گذرا به عملکرد بورس تهران در یک سال و نیم گذشته حکایت از آن دارد که وعده ‌ های مطرح ‌ شده برای این بازار، عملا کارآیی لازم را نداشته و نتوانسته ‌ اند به بازگشت اعتماد به بازار سرمایه منتهی شوند. شاید به این علت که بخش بزرگی از وعده ‌ ها تنها در حد حرف و شعار و مصوبه باقی می ‌ مانند، اما در عمل، میان نهادهای اقتصادی، عزم کافی برای اجرای این وعده ‌ ها وجود ندارد و بدین ‌ ترتیب آسیب ‌ های ‌ قابل ‌ توجهی به بورس تهران و به ‌ ویژه سرمایه ‌ گذاران حقیقی تحمیل می ‌ شود. درنتیجه اعتماد سهامداران به بورس برای همیشه از بین می ‌ رود و شاهد خروج مداوم نقدینگی از بورس تهران خواهیم بود.