تلاش‌های چندساله و حمایت‌هایی که در راستای ارتقای کیفیت و خدمات‌رسانی پیام‌رسان‌های داخلی انجام گرفته، باعث شد طی یک سال اخیر، چند پیام‌رسان بومی رشد کنند و مورد استقبال کاربران قرار گیرند؛ اما وقوع قطعی‌های گاه و بی‌گاه که به بروز اختلال در نحوه خدمات‌دهی در برخی از این پلتفرم‌ها منجر شده، نارضایتی کاربران را به همراه داشته و ادامه آن می‌تواند زنگ خطری باشد برای متولیان این حوزه که به دنبال جذب مخاطبان بیشترهستند. در همین حال دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی سه مصوبه اخیر این شورا را ابلاغ کرده است که براساس یکی از این مصوبات دسترسی به سکوهای پرمخاطب خارجی امکان‌پذیر خواهد شد.

به‌شرط سازکارهای حکمرانی‌پذیر

سیدمحمد امین آقامیری، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی مصوبات جلسه نود و ششم شورای عالی فضای مجازی را در خصوص امکان دسترسی به سکوهای خارجی با سازکارهای حکمرانی پذیر، ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی و ایجاد سامانه ملی و جامع داده ابلاغ کرد.

در مصوبه اول، شورای عالی فضای مجازی تنظیم گران بخشی را موظف کرده تا برای ایجاد تنوع در سبد مصرف کاربران با سازکارهای حکمرانی پذیر و با هدف رفع نیاز مردم، سکوها و خدمات پرکاربرد خارجی را که امکان ارائه خدمات در قالب پوسته برای آنها وجود دارد، شناسایی و شرایط فعالیت آنها را در داخل کشور فراهم کنند.

این مصوبه اعلام کرده که تنظیم گران بخشی موظفند در حوزه تنظیم گری خود ظرف مدت یک ماه، خدمات و سکوهای پرکاربرد خارجی را شناسایی و امکان فنی برای دسترسی کاربران به خدمات مفید خارجی را در قالب‌های حکمرانی‌پذیر مورد بررسی قرار داده و ضوابط ارائه خدمات یاد شده را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کنند. مطابق این مصوبه، مرکز ملی فضای مجازی نیز موظف است پس از بررسی، مجوز لازم جهت فعالیت بخش خصوصی را به تنظیم گران بخشی بدهد.

در بخش دیگری از این ابلاغیه مقرر شده تا سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی در خصوص مرجع صدور مجوز شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها برای تصویب در شورای معین شورای عالی فضای مجازی مطرح شود. طبق اعلام مرکز ملی فضای مجازی، همچنین براساس مصوبه سوم جلسه شورای عالی فضای مجازی، مرکز ملی فضای مجازی موظف شده است تا سامانه ملی سنجش و پایش داده‌ای فضای مجازی را در تمامی لایه‌های فضای مجازی ظرف مدت سه ماه ایجاد کند و تمامی دستگاه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و تنظیم‌گران بخشی نیز موظف هستند تا دسترسی به داده‌ها و سامانه‌های مرتبط با فضای مجازی را برای مرکز ملی فضای مجازی فراهم کنند.

کارشناسان همواره بر اهمیت حمایت از شبکه‌های اجتماعی بومی تاکید دارند، در این باره حمایت و تقویت پیام‌رسان‌ها یا شبکه‌های اجتماعی داخلی برای رقابت با انواع مشابه خارجی از جمله موضوعاتی است که علاوه بر مجموعه وزارت ارتباطات در جلسات مرکز ملی فضای مجازی هم مورد تاکید مسئولان قرار گرفته و شکی نیست که اگر وزارت ارتباطات و متولیان امر در اجرای وظایف خود، موانع موجود بر سر راه پیام‌رسان‌های داخلی را بیش از پیش بردارند، آنها قله‌های موفقیت را فتح خواهند کرد.

طبق بررسی تحلیل‌گران، طی سال‌های گذشته، بدون شک طراحی اپلیکیشن‌های ایرانی بدون ایراد نبوده و البته این موضوع تنها به نمونه‌های بومی مختص نیست چراکه همه اپلیکیشن‌ها در نسخه‌های اولیه خود با مشکلاتی مواجهند اما در راستای فرهنگ‌سازی کاربران برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی باید به نکات مختلفی توجه

شود. پیام‌رسان‌های داخلی در طول چند سال گذشته آغاز به کار کرده و مشغول فعالیت شده‌اند، اما بیشترین نمود استفاده از این ابزارهای داخلی زمانی خود را نشان داد که پیام‌رسان خارجی تلگرام فیلتر شد و این موضوع فرصتی به پیام‌رسان‌های داخلی داد که وارد عرصه رقابت شوند.

عدم کیفیت، پاشنه‌آشیل پیام‌رسان‌های داخلی

در همان سال‌های ابتدایی شکل‌گیری و معرفی پیام‌رسان‌های داخلی، کارشناسان مطرح می‌کردند که مردم پیام‌رسان باکیفیت می‌خواهند و به دلیل نبود کیفیت، سراغ پیام‌رسان‌های بومی نمی‌روند. البته شبکه‌های اجتماعی خارجی مانند تلگرام هم از روز اول خوب نبودند اما رفته‌رفته توانستند ضعف‌های خو را برطرف کنند بنابراین اگر خدمات و اختیاراتی که به شبکه‌هایی مانند واتساپ و اینستاگرام ارائه می‌شود را به پیام‌رسان‌های بومی بدهیم، آنها هم پیشرفت کرده و خدمات خوبی ارائه خواهند کرد.

در کنار حمایت‌های دولتی انجام شده، توسعه خدمات پیام‌رسان‌ها هم سبب رشد کاربران و در نهایت ایجاد بازخورد مثبت شده است. به‌طور مثال سال گذشته پیام‌رسان‌های داخلی درصدد بودند قابلیت تماس صوتی را برای کاربران خود اضافه کنند. این امکان به دنبال گلایه برخی کاربران ساکن کشورهای دیگر که مایل به برقراری ارتباطات با اعضای خانواده خود بودند ایجاد شد و به دنبال رضایت‌بخش بودن این طرح اخیرا یک پیام‌رسان داخلی دیگر هم دارای این قابلیت شده است.

البته تلاش برای کسب رضایت، اعتماد عمومی و به‌صورت کلی تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی صرفا به ایجاد قابلیت تماس صوتی و تصویری یا ارائه دیگر خدمات محدود نشد و اوایل سال جاری پیام‌رسان‌های داخلی طی یک اقدام برای سهولت در برقراری ارتباط کاربران به یکدیگر متصل شدند. این اقدام در واقع به دنبال نارضایتی کاربران از تعدد پیام‌رسان‌های داخلی و سختی ارتباط بین کاربران انجام شد که در نهایت پیشنهاد ایجاد امکان ارتباط بین پیام‌رسان‌های داخلی مورد توجه قرار گرفت و فاز اول این طرح پس از چندماه انتظار اردیبهشت رونمایی شد.

اما اکنون و در شرایطی که پلتفرم‌های داخلی توسعه یافته و بیش از گذشته مورد اقبال مردم قرار گرفته‌اند، شاهد اختلال‌هایی که گاهی اوقات در سکوها و پلتفرم‌های داخلی رخ می‌دهد، هستیم که ادامه آن می‌تواند نتیجه معکوسی به همراه داشته باشد و استفاده مردم از پیام‌رسان‌های داخلی کم و به موازات استقبال از پیام‌رسان‌های خارجی بیشتر شود. هرچند پیام‌رسان‌ها خودشان وظیفه ایجاد ساختار نرم‌افزار و قابلیت‌های پیام‌رسان را برعهده دارند اما به نظر می‌رسد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسئول بکارگیری تمهیدات لازم از جمله کمک به تامین زیرساخت‌های شبکه‌ای، ذخیره‌سازی و امنیتی و نیز به حداقل رساندن هزینه‌های مرتبط با مصرف پهنای باند پیام‌رسان‌هاست و براساس این نقش، این وزارتخانه اقداماتی را در این خصوص انجام داده، البته باید این نکته را هم در نظر داشت که تامین تمامی نیازهای پیام‌رسان‌ها، موضوعی زمان‌بر است.

اقداماتی برای ارتقا

یکی از اقداماتی که وزارت ارتباطات در این زمینه انجام داده ابرخدمات پایه است به عبارتی این وزارتخانه شرایط و زیرساختی فراهم کرده که برخی پیام‌رسان‌ها از جمله ایتا که چند روز گذشته اختلال داشت تا پایان سال به‌صورت کامل روی ابرخدمات پایه این وزارتخانه مستقر شوند، تا پایداری آن افزایش پیدا کند. با این حال این سوال مطرح می‌شود اکنون و در شرایطی که طبق آمار و ارقام اعلامی از سوی مسئولان، مردم به پلتفرم‌ها و سکوهای بومی اعتماد کرده‌اند و زندگی و کسب‌وکار خود را به پیام‌رسان‌های داخلی منتقل کردند، چرا سکوها سریع‌تر تمهیدات لازم را برای ارائه بهتر سرویس در نظر نمی‌گیرند؟ آیا بهتر نبود زودتر از این، برای زمانی که کاربران سکوهای بومی رشد قابل توجهی داشته و روزانه و ماهانه میزبان حضور آن است، زیرساخت‌های فنی لازم را فراهم می‌کردند؟ پاسخ به این سوالات از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که ادامه روند اختلال‌ها، خطر مهاجرت کاربران به پیام‌رسان‌های خارجی را به دنبال خواهد داشت.