تولیدکنندگان کیف از جمله فعالان صنعتی ضعیف ایران است که کارگاه‌ها آنها بعضا با ۱۰ تا ۲۰ نیروی انسانی فعالیت دارند. در صنعت کفش، وضعیت بهتر است و تولیدکنندگان بزرگ با برندهای شناخته‌شده حداقل در بازار داخل، فعالیت دارند اما شرایط چند سال اخیر اقتصاد کشور فعالیت و بازار آنها را هم تحت‌تاثیر قرار داده است.

بلاتکلیفی در بازار کیف

علیرضا زیبا، دبیر اتحادیه صنف سراجان درباره وضعیت مدرسه‌بازار این صنف به صمت گفت: مشکل اساسی در بازار شهریور امسال، دست‌کم در صنف کیف، بلاتکلیفی از باز بودن یا نبودن مدارس و دانشگاه‌ها بود که این امر آسیب زیادی به تولیدکنندگان وارد کرد.

وی افزود: فعالان صنف کیف نمی‌دانستند باید محصولات این فصل را تولید کنند یا خیر. حداقل باید یک بازه‌زمانی اعلام می‌شد یا اینکه عنوان می‌کردند امسال هم کلاس‌ها آنلاین برگزار خواهد شد.

او ادامه داد: وضعیت اقتصادی خانواده‌ها هم به‌گونه‌ای است که نمی‌خواهند هزینه اضافه‌ای داشته باشند و ترجیح این بود که فعلا خریدی برای مدرسه انجام ندهند.

انبارها پر است

دبیر اتحادیه صنف سراجان تهران با بیان اینکه بعضی از تولیدکنندگان تولید داشتند، گفت: فعالیت کارگاه‌ها براساس تقاضاست و اگر بازار نباشد، نمی‌توانند محصولی را تولید کنند و در انبار نگه دارند. خواب سرمایه باعث می‌شود تولیدکنندگان از ادامه امور روزمره باز بمانند به‌ویژه در صنف سراجان که صنفی ضعیف است.

زیبا در پاسخ به این پرسش که برای تامین بازار شهریور چه زمانی باید درباره بازگشایی مدارس اعلام نظر می‌شد، گفت: بین ۲ تا ۳ ماه زمان نیاز است که کیف تولید و به بازار عرضه شود.

او گفت: کوچکی فعالان این صنف سبب شده با سرمایه پایین فعالیت داشته باشند؛ از این‌رو برای تامین کارهای سفارش شده زمان می‌برد تا مواد اولیه موردنیاز خریداری و در ادامه تولید انجام شود.

دبیر اتحادیه صنف سراجان با بیان اینکه کارگاه‌ها روزانه حداکثر می‌توانند ۲۰۰ کیف تولید کنند، گفت: با توجه به اینکه سال گذشته هم تولیدکنندگان مدرسه‌بازار شهریور را از دست دادند، چون اعلام‌نشده بود کلاس‌ها آنلاین برگزار می‌شود، کیف به‌اندازه کافی در انبارها موجود است. کمبودی در این‌باره وجود ندارد.

فعالیت کارگاه‌های بسیار کوچک

زیبا در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه کیف چقدر تابع مد بوده و ممکن است مدل امسال یا سال گذشته برای سال آینده بازار نداشته باشد، گفت: کیف‌ مدرسه خیلی تابع مد نیست. معمولا محصولات مدارس مانند کیف و کفش وابسته به صنعت مد نبوده و این محصولات، سال آینده هم بازار خواهند داشت.

او اضافه کرد: محصولات اسپرت یا کفش‌های ورزشی است یا کیف و کوله که با مد خیلی سروکار ندارند اما انبار محصولات به معنی خواب سرمایه بوده و این برای کارگاه‌های کوچک تولید کیف، یک تهدید به‌شمار می‌رود، زیرا وقتی محصولات مدرسه‌بازار فروش نمی‌رود در ادامه تولیدکنندگان سرمایه‌ای در اختیار ندارند که کیف‌های معمول زنانه یا مردانه را تولید کنند.

دبیر اتحادیه صنف سراجان تهران با بیان اینکه صنف سراجان کشور تولیدکننده بزرگ ندارد، گفت: در حال‌حاضر واحد صنعتی در حوزه کیف در ایران وجود ندارد که بالای ۳۰ نفر باشد. بسیاری از کارگاه‌های تولید کیف ضعیف هستند و شاید حدود ۱۰ کارگاه باشد که بیش از ۲۰ نفر نیرو دارند. در حالی‌که واحدهای بزرگ کیف‌دوزی جهان مانند فعالان صنف کیف در چین و ترکیه بیش از ۶۰۰ نفر نیرو دارند.

فعالیت اتباع‌بیگانه براساس قانون

زیبا با بیان اینکه کارگاه‌های تولیدی ایران فاقد واحدهایی مانند تحقیق‌وتوسعه (R&D) هستند، افزود: برخی فعالان این صنف حتی قادر به الگو درآوردن نیستند و دوخت‌های کیف را باز می‌کنند تا بتوانند مدل آن را کپی کنند.

وی ادامه داد: هنگامی‌که به این صنف ضعیف معضلی مانند فعالیت افغانی‌ها اضافه می‌شود و محصولاتی با نرخ پایین‌تر چالش‌های این صنف را دوچندان می‌کند، زیرا این افراد با بکارگیری اتباع خود بدون دادن حقوق پایه وزارت کار و بیمه کردن آنها می‌توانند کیف‌های با نرخ پایین‌تر از کارگاه‌های قانونی ایرانی تولید و به بازار عرضه کنند.

دبیر اتحادیه صنف سراجان تهران با اشاره به جلسه این صنف در وزارت کشور گفت: دو هفته پیش اعضای اتحادیه جلسه‌ای با وزارت کشور داشتند و موضوع در حال پیگیری است. مذاکره نتیجه خوبی داشت، زیرا مدیران بالادست هم معتقد فعالیت این قشر(افغان‌ها) نباید نظم فعالیت‌ها را خدشه‌دار کند و اختلالی برای روند فعالیت تولیدکنندگان داخلی به‌وجود آورد.

او گفت: در این جلسه عنوان شد اتباع بیگانه باید در حوزه‌هایی فعالیت داشته باشند که قانون برای آنها پیش‌بینی کرده است. اعضای این صنف هم فراتر از قانون تقاضا ندارند. پیشنهاد دادیم فعالیت‌ها به‌گونه‌ای نباشد که منجر به تعطیلی تولیدکنندگان خرد ایرانی شود.

بسته‌های اهدایی بدون کیف

زیبا در بخشی دیگر از سخنان خود درباره مدرسه بازار شهریور گفت: همیشه بخشی از کیف‌های تولیدی مدارس، از سوی برخی خیریه‌های خریداری و در ادامه به خانواده‌های بی‌بضاعت اهدا می‌شد که در حال‌حاضر این بخش از فروش را هم از دست دادیم؛ بنابراین صنف سراجان امسال از بازار بزرگ شهریور بی‌بهره بود.

او گفت: پیش‌تر بسته‌ای که برای بازگشایی مدارس آماده می‌شد تا به دانش‌آموزان بی‌بضاعت داده شود شامل همه اقلام موردنیاز تحصیل بود اما امسال این سبد کالایی بدون کیف بود.

افت ۳۰ تا ۵۰ درصدی فروش

در ادامه حمزه زعفرانلو، فعال صنعت کفش درباره وضعیت مدرسه‌بازار شهریور کفش به صمت گفت: با توجه به اپیدمی کرونا، نوعی بلاتکلیفی در بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها وجود دارد، فروش شهریور در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ افت زیادی داشت. البته افت فروش کفش در شهریور تقریبا از سال ۹۸ آغاز شد که دلیل آن به تغییر سبک خانواده‌ها برمی‌گردد.

او افزود: کاهش فروش کفش مشهود است. البته ممکن است به‌لحاظ ارزش فروش و حجم ریالی برخی تولیدکنندگان به‌اندازه سال گذشته فروش داشته‌ باشند، زیرا نرخ کفش نسبت به سال گذشته روند افزایشی داشت اما به‌لحاظ تعداد شاهد افت بودیم. این فعال صنعت کفش ادامه داد: امسال شهریور برخی تولیدکنندگان ۵۰ درصد و بعضی دیگر ۳۰ درصد افت فروش داشتند. سال گذشته هم به‌دلیل شیوع ویروس کرونا با افت فروش زوجی کفش روبه‌رو بودیم.

زعفرانلو یادآور شد: امسال بارقه‌های امیدی در بازار وجود داشت، زیرا دولت با عنوان کردن سرعت بخشیدن به واکسیناسیون افراد، احتمال بازگشایی مراکز آموزشی بالا بود اما در حال‌حاضر سخن از بازگشایی مدارس در آبان ماه است.

او گفت: دانش‌آموزان پایه اول پنجشنبه اول مهر در مدارس حاضر بودند اما آمار ۱۰۰ هزار نفری آنها در مقابل آمار حدود ۱۵ میلیون نفری کل دانش‌آموزان کشور، عدد بالایی نیست. وی تصریح کرد: روزهای پایانی شهریور تا حدودی کفش‌های بچگانه فروش داشت.

تغییر سبک‌زندگی و تاثیرآن بر بازار کفش

زعفرانلو در پاسخ به این پرسش که برای تامین نیاز بازار شهریور کفش چقدر زمان نیاز است، گفت: معمولا کفش‌های مدرسه‌بازار از تیر برنامه‌ریزی و طراحی می‌شد و مرداد بنکدارها یا حتی تک‌فروش‌ها محصولات سفارش‌شده را از واحدهای تولیدی دریافت می‌کردند.

او گفت: از ابتدای شهریور، محصولات این فصل در بازار عرضه شده بود و گاهی حتی زودتر. در حال‌حاضر برای تامین این بازار فقط موضوع شیوع کروناویروس مطرح نیست، بلکه در نیمه دوم دهه ۹۰ شاهد تغییراتی در بازار کفش بوده‌ایم.

این پیشکسوت صنعت کفش توضیح داد: از سال ۹۵ به این سو روند فروش کفش در شهریور کاهشی بوده است. شکل خرید خانواده‌ها تغییر کرده، زیرا تعداد فرزندان نسبت به گذشته کم شده است. او گفت: وضعیت فرهنگی در چند سال گذشته جامعه ایرانی این‌گونه بود که بچه‌ها برای فصل مدرسه کفش نو خریداری کنند. در گذشته نه‌چندان دور بچه‌ها در فصل تابستان با دمپایی تردد داشتند اما امروز دیگر این‌گونه نیست.

این تولیدکننده با بیان اینکه خانواده‌ها تعداد فرزندان کمتری دارند و معمولا همیشه نوپوش هستند، گفت: سبک زندگی تغییر کرده و هر زمان لازم باشد والدین خرید کفش و لباس را دارند؛ دیگر این خریدها محدود به فصل و زمان خاصی مانند شهریور نیست. برای بچه‌های دهه ۹۰ به قول معروف همیشه عید و فصل بهار است.

افت فروش در همه بازارها

زعفرانلو در ادامه وضعیت بازار فروش شهریور کفش گفت: اگر برای روند فروش در این فصل را سال ۹۸ مبنا قرار دهیم میزان فروش شهریور امسال افت داشته است که بخشی از آن به عدم‌برنامه‌ریزی وزارت آموزش‌وپرورش برمی‌گردد. بلاتکلیفی مراکز آموزشی در این بازار بی‌تاثیر نبود. علاوه‌بر اینکه وقتی در شهریور خانواده‌ها به فروشگاه‌ها مراجعه می‌کردند، گاهی فقط خرید کفش بچگانه انجام نمی‌شد. به‌عنوان مثال، اگر مدل جدیدی وارد بازار شده بود و والدین می‌پسندیدند برای خودشان هم خرید می‌کردند. یا فقط کفش خریداری نمی‌شد در کنار آن محصولات دیگری مانند کفی، جوراب، واکس و... هم خریدوفروش می‌شد.

این فعال صنعت کفش اضافه کرد: این امور در میزان فروش مدرسه‌بازار تاثیر داشت. برخی خانواده‌ها که وضعیت معیشتی به نسبت خوبی داشتند، چند جفت کفش مازاد نیاز یا حتی بدون نیاز خریداری و به بچه‌های نیازمند اهدا می‌کردند. او یادآور شد: چون درحال‌حاضر مراجعات مردم کاهش پیدا کرده (جدا از موضوع ابهام در بازگشایی مدارس) به همان نسبت میزان فروش محصولات در بازار نیز دچار افت شده و با کاهش بازار تقاضا روبه‌رو هستیم که به‌طور مستقیم روی تیراژ تولید تاثیر دارد.

مدیریت برای عبور از شرایط سخت

این فعال صنعت کفش درباره تولید کفش مدرسه‌بازار و از مد افتادن آن برای سال آینده گفت: با توجه به اطلاعاتی که از تولید کارگاه‌ها در اختیار است بیشتر فعالان کفش دراین‌باره مدیریت داشتند و سعی کردند کمتر دچار آسیب خواب سرمایه شوند. او تصریح کرد: پیش‌بینی‌شده بود این احتمال وجود دارد که مدارس باز نشود؛ از این‌رو تیراژ تولید با احتیاط انجام شد. با توجه به این شکل خرید مواد اولیه تغییر کرده و دیگر اعتباری انجام نمی‌شود و نیز افزایش نرخ آنها تولیدکنندگان را محتاط‌تر کرده است.

او اظهارکرد: اگر تولید براساس روال گذشته انجام می‌شد با توجه به اینکه فروشی وجود نداشت احتمال ریزش زیادی در بین کارگاه‌های تولیدی وجود داشت؛ بنابراین مدیریت شد اما در سطح کلان، تولید تحت‌تاثیر بازار افت دارد. بسیاری از تولیدکنندگان قانع و شکرگزار هم امسال از نبود بازار تا حدودی گلایه‌مند بودند.

این فعال صنعت کفش با بیان اینکه تولیدکنندگان ناچار به تولید بودند، گفت: اگر همین تعداد پایین تولید نمی‌شد صنعتگران ناچار به تعدیل نیرو بودند اما براساس مسئولیت اجتماعی با وجود نبود بازار فعالان تمام سعی خود را به‌کار بستند تا نیروهای خود را با توجه وضعیت معاش کارگران حفظ کنند.

زعفرانلو با بیان اینکه وضعیت نیروی انسانی در کارگاه‌ها و واحدهای تولیدی بزرگ متفاوت است، گفت: حفظ نیروهای کار با توجه به نبود بازار و کاهش تولید سخت است اما برخی این ریسک را پذیرفتند. او در ادامه سخنان خود افزود: در حوزه مد تولید کفش‌های مدارس کشور ساده هستند و از تنوع رنگی برخوردار نیست. اما به هر حال مد بی‌تاثیر نیست و ممکن است مدل‌های کفش امسال سال آینده تغییر کند.

این تولیدکننده کفش با اشاره به کپی‌برداری تولیدکنندگان ایرانی از مدل‌های جهانی گفت: اگر در سطح جهان مدل‌های خاصی مد شود چون بیشتر تولیدکننده ایرانی کپی‌کار هستند و طراح نیستند تولید مدل‌های جدید انجام می‌شود تا از مد جهانی عقب نمانند؛ از این‌رو نباید محصولات بیش از بازار تقاضا باشد که در انبارها دپو شوند.

زعفرانلو در پایان گفت: خوشبختانه فعالان صنعت کفش با توجه به سابقه‌ای که دارند به این بلوغ رسیده‌اند تا پیش‌بینی درست داشته و با شرایط روز حرکت کنند.

سخن پایانی

مدرسه‌بازار دو سالی است دیگر رونق گذشته را ندارد. در این‌باره صنف کیف بیشتر دچار چالش شده اما وضعیت تولیدکنندگان کفش بهتر است. با از دست رفتن بازار شهریور خواب سرمایه کارگاه‌های کوچک سراجی بیشتر شده و به همان نسبت آسیب‌پذیرتر، زیرا سرمایه لازم برای ادامه فعالیت را ندارند. اما واحدهای صنعتی کفش با توجه به پیشینه فعالیتشان در کشور توانسته‌اند بهتر وضعیت موجود را مدیریت کنند و با کاهش تیراژ تولید چراغ تولیدی خود را روشن نگه دارند.