افریقا بعد از قاره آسیا، دومین قاره بزرگ و دومین قاره پرجمعیت جهان است. با مساحتی در حدود ۳۰میلیون کیلومتر مربع به همراه جزایر مجاور، ۶ درصد از کل سطح زمین و ۲۰ درصد از مساحت خشکی‌های کره زمین را پوشش می‌دهد. افریقا با وجود گستره وسیعی از منابع طبیعی، افریقا کمترین ثروت سرانه قاره و دومین کم‌ثروتمندترین قاره از نظر کل ثروت، پس از اقیانوسیه است، ‌با این‌همه توسعه اقتصادی اخیر و جمعیت زیاد و جوان، افریقا را به یک بازار اقتصادی مهم در جهان تبدیل کرده است.این قاره توسط دریای مدیترانه از شمال، تنگه‌سوئز و دریای سرخ در شمال شرقی، اقیانوس هند در جنوب‌شرقی و اقیانوس اطلس در غرب احاطه شده است.

با تشدید تحریم‌های نفتی و بانکی علیه ایران، وجود روابط مثبت برای حفظ استمرار فعالیت‌های بازرگانی، بیشتر موردتوجه قرار گرفت. باز بودن این راه، وابسته به شروط مختلفی است که مهم‌ترین آن، وجود نگاهی مثبت نسبت به تعاملات دوطرفه است. زمانی‌که کشورها رویکرد مثبت و خوبی نسبت به یکدیگر داشته باشند، می‌توانند روابط دیپلماتیک و در ادامه تبادلات اقتصادی خود را توسعه دهند. ایران نیز طی سال‌های اخیر تلاش کرد تا ضمن بهبود روابط دیپلماتیک خود در منطقه و فرامنطقه، تعاملات تجاری خود را با این کشورها افزایش دهد. یکی از مقاصدی که در چند وقت اخیر دولت بیشتر به آن علاقه‌مند شده، منطقه افریقاست، در حقیقت کشورهای قاره افریقا دارای ظرفیت‌های مهم و ارزشمند بالقوه‌ای هستند که تا به امروز بالفعل نشده‌اند و دلیل اصلی آن، نبود توان سرمایه‌گذاری مالی و تجهیزاتی در داخل است. در مقابل، ایران توانایی انجام این نوع سرمایه‌گذاری را دارد و این اقدام می‌تواند منافع دوطرف را از جهات مختلف تامین کند. یکی از نقاط مثبت توسعه همکاری‌ها میان ایران و افریقا، وجود نگاه مثبت در کشورهای افریقایی نسبت به حضور ایران است. حسن‌ظن کشورهای افریقایی به ایران، بستر توسعه تجارت با این کشورها را برای ما فراهم کرده است و باید از این مزیت استفاده کنیم. تاریخ کشورهای افریقایی، با مسئله استثمار و استعمار گره خورده و همچنان هم در برخی از کشورها، این روند ادامه‌ دارد. از این‌رو هم جامعه و هم دولت‌های افریقایی تمایل دارند با کشورهایی تعامل کنند که سابقه رفتارهای استثماری نداشته باشند. دولت‌های کشورهای افریقایی، ایران را یک کشور غیراستعماری و غیرنژادپرست می‌دانند. همین مسئله باعث شده است تا روی خوش بیشتری به ما نسبت به سایر کشورها نشان دهند و علاقه زیادی برای همکاری با ایران داشته باشند. ظرفیت‌های افریقا، برای کشورهای غربی نیز نمایان شده و آنها نیز دهه‌ها است به‌دنبال منفعت خود در این کشورها هستند. روی خوش افریقا به ایران می‌تواند فرصت و مزیت مهمی برای ما باشد. از سوی دیگر، از بعد مسافت، ایران فاصله کمتری تا قاره افریقا نسبت به کشورهای غربی دارد. وجود این مولفه‌ها در کنار سایر موارد، باعث شده تا ایران به‌عنوان یک شریک اقتصادی مهم در افریقا شناخته شود و باید با نگاهی تیزبین، فرصت‌های تجاری پیش‌آمده در این منطقه را از دست ندهیم، چراکه هرگونه غفلت از سوی ایران، راه‌ را برای حضور سایر کشورها فراهم می‌کند. کشورهای قاره افریقایی، نه‌تنها نیاز به کالاهای ایران دارند، بلکه در عرصه واردات نیز می‌توانند به ما کمک کنند. ظرفیت‌های کشورهای این منطقه هنوز به‌طورکامل نه برای تجار و نه برای دولت روشن نشده است و باید هرچه زودتر اطلاعات خود در زمینه مزایای تجارت با افریقا را تکمیل کنیم.

افریقا فرصتی نه‌تنها برای واردات اقلام استراتژیک، بلکه برای صادرات نیز هست. کشورهای افریقایی صنایع قدرتمندی ندارند. این کشورها خواهان توسعه هستند و از این‌رو از ورود کالاهای صنعتی و خدمات استقبال می‌کنند. ایران می‌تواند از این نیاز استفاده کند و درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهد، چراکه قدرت صنعتی ایران به‌ویژه در بحث‌های خدماتی و دانش‌بنیان طی دهه‌های اخیر رشد کرده است و می‌تواند به نیاز سایر کشورها در این زمینه پاسخ دهد. افریقا می‌تواند یکی از دروازه‌های مهم ایران برای ورود به تجارت بین‌المللی و جهانی شدن اقتصاد ایران باشد. از این‌رو نباید فرصت توسعه تجارت با قاره افریقا را به‌سادگی از دست داد.

علاوه بر تمام موارد مذکور، ایران و افریقا هردو ظرفیت‌های زیادی برای توسعه گردشگری دارند. ایران می‌تواند با ایجاد مسیر حمل‌ونقلی مستقیم به این قاره، چه آبی و چه هوایی، هزینه انتقال و سفر به افریقا را کاهش دهد و زمینه رونق گردشگری را برای هر دوطرف فراهم کند. توسعه روابط گردشگری دوسویه، زمینه درآمدزایی‌های کلان را فراهم خواهد کرد. در مجموع، حرکت ایران به‌سمت گسترش تعاملات دیپلماتیک و اقتصادی با افریقا را می‌توان مثبت و آغاز اتفاقی مهم در عرصه تجارت خارجی دانست.باوجود تمام موارد یادشده، فقر اطلاعات از ظرفیت طرف‌های تجاری را می‌توان یکی از موانع و سدهای توسعه تجاری دانست؛ مانعی که موجب شده است تا دسترسی به بازار‌های جهانی برای تجار داخلی با مشکل مواجه شود.