راه ‌ های متعددی برای رونق و گسترده کردن تجارت بین ‌ المللی وجود دارد که یکی از آن ‌ ها، اﻳﺠﺎد ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺠﺎرى است. این مراکز علاوه بر معرفی کالاهای ایرانی به کشورهای هدف، امکان صادرات آن ‌ ها را به کشور مقصد شکل داده و همچنین بستری را برای صادرات مجدد به دیگر کشورها فراهم می ‌ کند. از سویی دیگر مراکز تجاری سبب می ‌ شوند تا تجار بتواند ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر، در راﺳﺘﺎى اﻫﺪاف و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎى ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ خود فعالیت کنند. بر همین اساس به منظور ارائه توانمندی ‌ های تولیدات داخلی و استفاده از ظرفیت بازار کشورهای مختلف، تشکیل مراکز تجاری در دستور کار سازمان توسعه تجارت قرار گرفته است تا به صادرکنندگان کالا کمک کند با حضور فیزیکی، تاسیس دفتر و یا نمایندگی، محصولات خود را معرفی، نمایش و به فروش برسانند. بسیاری از فعالان تجاری عقیده دارند راه ‌ اندازی مراکز تجاری در کشورهای مختلف می ‌ تواند زمینه ‌ ساز بهبود و توسعه فعالیت ‌ های تجاری با کشور مقصد شود. از این رو بهره ‌ گیری از مراکز تجاری در کشورهای هدف از مهمترین ابزارهای ورود به بازارهای تجاری به ‌ شمار می ‌ رود. در این راستا ایران برای بهره ‌ بردن از ظرفیت ‌ های موجود در نقاط مختلف جهان برنامه متعددی برای راه ‌ اندازی مراکز تجاری دارد. صمت در این گزارش، به بررسی وضعیت ایجاد و راه ‌ اندازی مراکز تجاری در برخی از کشورهای فعال در تجارت با ایران پرداخته است.

اولویت ‌ بندی نیازهای بازار

رحمت ‌ الله خرمالی، مدیر کل آسیای میانه، قفقاز و روسیه سازمان توسعه تجارت در رابطه با اهمیت مراکز تجاری گفت: مراکز تجاری در کشورهای هدف بازوان توسعه تجارت با ارائه خدمات تسهیل نفوذ در بازار هستند. از این نظر می ‌ توان از مزایای این مراکز برای توسعه تجارت بهره ‌ مند شد. خرمالی در همایش معرفی توانمندی ‌ های ایران در کشورهای حوزه آسیای میانه، قفقاز و روسیه با بیان اینکه مراکز تجاری تسهیل ‌ کننده ارائه خدمات و معرفی کالاها به فعالان اقتصادی هستند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر، ۹ مرکز تجاری رسمی در کشورهای حوزه آسیای میانه، قفقاز و روسیه راه ‌ اندازی شده است. به زودی مراکز دیگری نیز به این تعداد اضافه شده و برنامه ‌ ای برای افزایش این تعداد وجود دارد. راه ‌ اندازی مراکز تجاری در کشورهای هدف به نفوذ در بازار کمک می ‌ کند. ۴ هدف اصلی برای این مراکز تعیین شده است که ارائه خدمات کسب و کار و مشاوره به فعالان اقتصادی و شرکت ‌ های تولیدی صادرات محور یکی از آنها محسوب می ‌ شود. این اقدامات می ‌ تواند امکان ورود کالا به بازار هدف را بسنجد و قابلیت موجود را با تبیین گزارش ‌ های اولویت ‌ بندی شده در بازار ارائه دهد. همچنین اهداف اصلی مراکز تجاری می ‌ تواند قوانین مربوط به استاندارد، گمرک و قرنطینه را شناسایی کند.

ارائه خدمات اطلاع ‌ رسانی و تبلیغات

خرمالی در ادامه صحبت ‌ های خود تاکید کرد: مشارکت در حوزه رویدادهای تجاری به عنوان نماینده سازمان توسعه تجارت با مجوز رسمی، از دیگر اهداف راه ‌ اندازی مراکز تجاری است که با معرفی هیات ‌ های تجاری می ‌ تواند در زمینه اعزام فعالان اقتصادی به نمایشگاه ‌ های داخلی کشور اقدام کند. تاکنون برخی مراکز تجاری خدمات خوبی را ارائه و با جذب سرمایه ‌ گذاری و تولیدات مشترک در جهت توسعه تجارت اقدام کرده و با نفوذ در بازار گسترش مبادلات را به ثمر نشانده ‌ اند. مدیرکل آسیای میانه، قفقاز و روسیه سازمان توسعه تجارت، با بیان اینکه ارائه خدمات حقوقی و مالکیت فکری ثبت شرکت ‌ ها از دیگر وظایف مراکز تجاری است، گفت: ضعف آگاهی شرکت ‌ ها در چگونگی ثبت و حضور در بازارهای هدف، از مشکلاتی است که توسعه تجارت را کند کرده است که این روند با حضور مراکز تجاری تسهیل می ‌ شوند. بنابراین تسهیل و تسریع تجارت به ‌ ویژه در بحث دریافت مجوزها، از دیگر مزایا راه ‌ اندازی مراکز تجاری است. ارائه خدمات اطلاع ‌ رسانی و تبلیغات از فعالیت ‌ های در نظر گرفته شده برای مراکز تجاری است. در این راستا باید همایش ‌ هایی برای ایجاد فرصت تجاری با کمک مراکز تجاری برگزار شود تا با معرفی بازارها، توسعه صادرات و واردات محصولات بر اساس شناخت باشد.

انتقال فناوری با ایجاد مرکز تجاری

خرمالی تصریح کرد: مراکز تجاری می ‌ توانند در زمینه پشتیبانی و لجستیک برای جذب شرکت ‌ های فعال در این بخش اقدام کنند و همراهی این شرکت ‌ ها را برای توسعه تجارت حتی در زمینه واردات جلب کنند که با توجه به امضای موافقتنامه تجارت آزاد، ظرفیت فراوانی در این بخش نیز ایجاد شده است. همچنین در حوزه نقل ‌ وانتقال مالی بانکی، با توجه به تحریم ‌ ها مراکز تجاری می ‌ توانند همراهی ‌ های لازم را انجام دهند. مراکز تجاری مي ‌ توانند با هزینه ‌ های کمتری ارز حاصل از صادرات را به کشور منتقل کنند که این امر به طور مستقیم بر توسعه تجارت اثرگذار است. مدیرکل آسیای میانه، قفقاز و روسیه سازمان توسعه تجارت در ادامه صحبت ‌ ها خود گفت: مراکز تجاری در انتقال فناوری نیز می ‌ توانند موثر باشند. این مراکز با جذب صاحبان فناوری در کشورهای مقصد در قالب سرمایه ‌ گذاری مشترک، فناوری ‌ های مورد نیاز را به داخل کشور آورده و در این راستا موثر واقع خواهند شد.

راه ‌ اندازی ۱۰ مرکز تجاری در آفریقا تا پایان سال

ناشناخته بودن بازار ایران و آفریقا از یکدیگر یکی از دلایلی است که با وجود فراهم بودن شرایط، توسعه مطلوب و موردنظر را در سال ‌ های اخیر رقم نزده است. قاره آفریقا یکی از مناطقیست که ایران طی چند سال اخیر توجهی ویژه به فرصت صادراتی آن داشته و تلاش شده تا مراکز تجاری به منظور بهبود معرفی ظرفیت ایران و همچنین شناسایی فرصت ‌‌ های این قاره راه ‌ اندازی شوند. در حال حاضر شبکه ‌ ای متشکل از ۱۰ مرکز تجاری در سراسر قاره آفریقا ایجاد شده تا صادرات به این قاره تسهیل شود.

به گفته فعالان تجاری، بهره ‌ گیری از بازار کشورهای آفریقایی مذاکرات متفاوتی را می ‌ طلبد، زیرا هرکدام از کشورها فرهنگ، زبان و تاریخ مختلفی از یکدیگر دارند که اطلاع از آنها برای رسیدن به موقعیت مطلوب لازم است با این شرایط وجود مراکز تجاری در این قاره می تواند زمینه آشنایی تجار از این بازار را فراهم کند. در راستای بهبود مناسبات میان ایران و قاره آفریقا، سازمان توسعه و تجارت ایران 10 مرکز تجاری در کشورهای کنیا، اوگاندا، تانزانیا، ساحل عاج، غنا، کامرون، سنگال، نیجریه، الجزایر و آفریقای جنوبی راه ‌ اندازی کرده است. این مراکز تجاری هنوز راه ‌ اندازی نشده که به گفته مقامات سازمان توسعه تجارت، این شبکه مراکز تجاری تا پایان سال راه ‌ اندازی خواهند شد.

ظرفیت ‌ های تجارت با آفریقا

سید محمد صادق قنادزاده، مدیرکل دفتر آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران در همایش بررسی ظرفیت ‌ های تجاری اقتصادی شمال آفریقا، ضمن با برشمردن ویژگی ‌ های کم نظیر قاره آفریقا به برخی موانع موجود در این بازار پرداخت. او همچنین لزوم همگرایی بیشتر در تمامی ارکان نظام برای بهره ‌ گیری حداکثری از ظرفیت ‌ های قاره بکر آفریقا را تشریح کرد. قنادزاده همچنین خاطرنشان کرد: مجموعه اقدامات گسترده ‌ ای از سوی سازمان توسعه تجارت ایران در جهت ایجاد و افزایش شناخت دو طرفه بین ایران و کشورهای قاره آفریقا، برگزار شده است. از مجموعه این اقدامات می ‌ توان به حضور ایران در ۴ رویداد بزرگ نمایشگاهی آفریقا، تبادل بیش از ۱۰۰ هیات تجاری ایران با کشورهای این قاره، برگزاری سلسله همایش ‌ های معرفی ظرفیت ‌ های تجاری آفریقا، اعزام قریب الوقوع ۳ رایزن به مناطق مختلف آفریقا و نشست ‌ های تخصصی متعدد با اتحادیه ‌ ها و سندیکاهای صادراتی کشور طی ۹ ماهه گذشته اشاره کرد. قنادزاده در ادامه صحبت ‌ های خود تاکید کرد: وجود ظرفیت بالای مراکز تجاری زیر نظر سازمان توسعه تجارت ایران در کشورهای هدف به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ورود به بازار شمرده می ‌ شود. در حال حاضر شبکه ‌ ای بالغ بر ۸ مرکز تجاری در سرتاسر قاره آفریقا فعال شده و به ارائه طیف وسیعی از خدمات به شرکت ‌ های تولیدی و صادراتی که قصد حضور در بازار آفریقا را دارند، می ‌ پردازند.به گفته این مقام مسئول، مراکز تجاری مذکور در کشورهای کنیا، اوگاندا، تانزانیا، ساحل عاج، غنا، کامرون، سنگال، نیجریه، الجزایر و آفریقای جنوبی مستقر و این شبکه تا پایان سال تکمیل خواهند شد.

ارائه ۷۰ نوع خدمت در مراکز تجاری

فرزاد پیلتن، مدیرکل دفتر غرب آسیای سازمان توسعه تجارت ایران گفت: مراکز تجاری در توسعه تجارت میان ایران و عراق و افزایش حجم صادرات به این کشور عربی، اهمیت بسزایی دارند. به گزارش ایرنا، پیلتن درباره اهمیت راه ‌ اندازی مراکز تجاری در عراق اظهارکرد: ضرورت آشنایی بخش خصوصی کشور با فرصت ‌ های تجاری در عراق، نقش مهم این مراکز در توسعه تجارت میان دو کشور و همچنین افزایش حجم صادرات ایران به این کشور عربی، از دلایل اصلی اهمیت راه ‌ اندازی مراکز تجاری در عراق برشمرده می ‌ شود. هدف تاسیس و راه ‌ اندازی مراکز تجاری در کشورهای مقصد، ارائه بیش از ۷۰ نوع خدمات از سوی افراد علاقمند، متخصص و دارای امکانات لازم در قالب مراکز تجاری است. با وجود این امکانات در کشورهای هدف، تجار ایرانی در مقاصد صادراتی می ‌ توانند نقشی بهتر و حضوری پررنگ ‌ تر داشته باشند. این خدمات شامل بازاریابی، تحقیقات بازار، تبلیغات و برندسازی و ارتباط بین تجار، ارائه خدمات لجستیکی، حقوقی و فنی و گردشگری تجاری است. مدیرکل دفتر غرب آسیای سازمان توسعه تجارت ایران به سایر امکانات مراکز تجاری اشاره کرد و گفت: علاوه بر دریافت خدمات مذکور، تجار می ‌ توانند با حضور فیزیکی، تاسیس دفتر یا ایجاد شعبه و نمایندگی و نمایش محصولات خود در این مراکز تجاری، به معرفی محصولات و خدمات بپردازند. این موضوع به حضور بهتر تجار در کشورهای هدف کمک شایانی خواهد کرد.

رصد عملکرد متولیان مراکز تجاری

پیلتن در ادامه صحبت ‌ های خود خاطرنشان کرد: برگزاری همایش ‌ ها و نشست ‌ های تجاری، مذاکرات B2B ، مشارکت در برگزاری نمایشگاه ‌ های بین ‌ المللی، تبادل هیات ‌ های تجاری و برگزاری همایش ‌ ها و دوره ‌ های اموزشی از دیگر خدمات مراکز تجاری در کشورهای هدف است. فعالیت مراکز تجاری به ‌ عنوان یکی از ارکان و ساختارهای جدید توسعه صادرات به عراق در کنار ارکان پیشین ( رایزنی بازرگانی، اتاق مشترک بازرگانی و سفارتخانه و کنسولگری ‌ های ایران درعراق) به دو صورت ارزیابی می ‌ شود. در شرایط نخست به ‌ صورت عام و کلی بوده که شامل همه گروه ‌ های کالایی می ‌ شود یا این مراکز تنها مجوز ارائه خدمات و محصولات تخصصی که شامل یک یا چند گروه خاص می ‌ شود، را دریافت کرده ‌ اند. پیلتن دلیل عدم موفقیت برخی از مراکز تجاری ایران در کشورهای دیگر در سال ‌ های گذشته را نبود برنامه ‌ ریزی ‌ منطقی، عدم حمایت ‌ کافی و نظارت ‌ های لازم از سوی دولت برای این مراکز دانست و خاطرنشان کرد: در دولت جدید برنامه ‌ ریزی، جدیت، نظارت و حمایت از مراکز تجاری ایران در سایر کشورها در دستور کار سازمان توسعه تجارت ایران قرار گرفته است. در این راستا، ضرورت توسعه و راه ‌ اندازی مراکز تجاری در کشورهای هدف به خوبی از سوی وزیر صمت و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران شناسایی شده و دستورهای مناسبی در این راستا اعلام شده است. وی با اشاره به اینکه متولیان مراکز تجاری افراد یا مجموعه ‌ های خصوصی هستند، تصریح کرد: سازمان توسعه تجارت ایران در پایان هر فصل یا دوره زمانی سه ماهه، به ‌ بررسی عملکرد مراکز تجاری ایران در کشورهای مختلف پرداخته و درصورت عدم ارائه مناسب خدمات مشخص شده به تجار و متقاضیان، امکان تجدید نظر و حتی ابطال مجوز و تعطیلی این مراکز را دارد.

سخن پایانی

با توجه به آمارهای فعلی در می ‌ یابیم مراکز تجاری متعددی در کشورهای مختلف تاسیس شده است. تاسیس این مراکز تجاری ضمن ارائه خدمات مشاوره ‌ ای به تجار و صادرکنندگان ایرانی، فرصت مناسبی برای صادرکنندگان ایرانی جهت بازاریابی و افزایش سهم ایران در بازار جهانی فراهم کرده است. کارشناسان معتقدند برای موفقیت در صادرات ابتدا باید نیاز بازار خارجی و ظرفیت بازار داخلی را بررسی کرد. با انجام تحقیقات بازار در کشور هدف می ‌ توان اطلاعات مفیدی در زمینه نوع کالای مورد نیاز صادراتی به دست آورد که یکی از اهداف و فعالیت ‌ های مراکز تجاری، تهیه این دسته از آمار و اطلاعات مورد نیاز تجارت است.