چاپ، یکی از عمومی‌ترین صنایع دنیا
محمد بیطرفان-عضو انجمن علمی فناوری چاپ ایران
صنعت چاپ با گردش مالی سالانه نزدیک هزار میلیارد دلاری بزرگ ترین و اثرگذارترین صنعت فرهنگی و خلاق کشور است. صنعت چاپ از نظر اقتصادی، گردش مالی و اثرگذاری بر سایر حوزه ها بزرگ ترین صنعت فرهنگی به شمار می رود، چراکه جامعه هدف صنعت چاپ جمعیت ۸ . ۵ میلیاردی در سطح جهان و ۸۵ میلیونی در داخل کشور است .
چاپ سومین صنعت آمیخته با فناوری های پیشرفته در دنیا است و همواره برای تولیدات چاپی باید از ابزارهای فناورانه با دانش روز و های تک استفاده شود. حال با چنین ماهیتی، شرکت های دانش بنیان می توانند در این حوزه اثرگذاری جدی داشته باشد. متاسفانه در این صنعت بیش از ۸۰ درصد وابستگی داریم. بدان معنا که در پژوهش و بخشی که مربوط به توسعه زیرساخت ها می شود، غفلت داشته ایم. همچنین بخش زیادی از این وابستگی به کم کاری فعالان این صنعت برمی گردد و اینکه در مقیاس حاکمیت هم تعریف درستی از این صنعت ارائه نشده و سیاست و برنامه ریزی مدونی هم انجام نگرفته است. متاسفانه زمینه ذهنی ایجادشده درباره صنعت چاپ با نشر و کتاب گره خورده است، در حالی که چاپ هویتی مستقل دارد و به رسمیت نشناختن هویت این صنعت باعث شده به خوبی معرفی نشود و مجموعه های متبوع وزارت علوم و مراکز علمی هم شناخت چندانی پیدا نکنند، اما این انجمن برنامه های متنوع زیادی برگزار کرد که باعث شفاف شدن ماهیت این صنعت در سال های اخیر شد و به تازگی مراکز علمی و پژوهشی نگاه فناورانه نوینی پیدا کرده اند؛ به گونه ای که امروزه شاهد نقش و اهمیت این صنعت در مجموعه های حاکمیتی و سیاست گذار هستیم.
افزون بر اینکه صنعت چاپ سومین صنعت های تک جهان است، بسیاری از شاخص های یک صنعت راهبردی و استراتژیک را هم دارد؛ یعنی لازم است به عنوان یک صنعت راهبردی و استراتژیک به رسمیت شناخته شود و برنامه ریزی ها در قالب یک صنعت راهبردی انجام پذیرد. اینکه چرا این صنعت را استراتژیک می دانیم، افزون بر های تک بودن آن که پیش تر نیز اشاره شد، به تراکنش مالی بالای این صنعت هم برمی گردد. تا پیش از شیوع کرونا، این صنعت نزدیک هزار میلیارد دلار تراکنش مالی داشت و از این لحاظ در کشورهای پیشرفته جایگاه دوم و سوم را به خود اختصاص داده بود و جایگاه پنجم تا دهم را در کشورهای در حال توسعه داشت. گفتنی است، این صنعت عمومی ترین صنعت جهان است؛ به گونه ای که آحاد جمعیت جهان از این صنعت در طول دوران زندگی خود استفاده می کنند و با آن سروکار دارند و قریب به اتفاق صنایع سنتی، پیشرفته و های تک دنیا از صنعت چاپ بهره می برند، به همین دلیل، امروزه ادعا می شود انسان و نوع بشر نمی تواند بدون صنعت چاپ ادامه حیات داشته باشد. از آنجایی که صنعت چاپ به نشر گره خورده، برخی معتقدند با الکترونیکی شدن بخش زیادی از صنعت نشر یا نظام پولی و بانکی، به صنعت چاپ ضربه وارد شده، اما به اعتقاد من این صنعت پویاتر از آن است که با چنین تغییراتی خللی در بدنه آن وارد شود. حوزه چاپ به قدری وسیع است که براساس شرایط روز و نیاز بشر می تواند با کمک فناوری های مدرن در ارائه خدمت تغییر شکل دهد. برای مثال اگر اسکناس چاپ نمی شود، در همه کارت های بانکی از فرآیند چاپ رسانا استفاده می شود. همچنین در کتاب های الکترونیک از مدار چاپ الکترونیک بهره گرفته می شود؛ بنابراین چاپ یکی از عمومی ترین صنایع دنیا است.
خلق ارزش افزوده از مزایای کاربرد این صنعت به حساب می آید. در تشریح این مزیت باید گفت اگر بخواهیم محصولی را به صورت فله ای به فروش برسانیم، باید کمترین بها را برای آن در نظر بگیریم، اما با بسته بندی و چاپ روی آنها، می توانیم ارزش افزوده زیادی را برای کالاها ایجاد کنیم. بسته بندی بدون چاپ، تنها نقش محافظتی از کالا را ایفا و به نوعی بی هویت بودن کالا را به مشتریان القا می کند، اما بسته بندی همراه با چاپ، ارزش آفرین و هویت ساز است، همچنین موجب اعتماد مشتریان به نهاد سازنده و مانع از جعل می شود که نقش مستقیم در حفظ اصالت و مالکیت معنوی کالا دارد؛ بنابراین چاپ، ارزش افزوده چندبرابری برای کالاها ایجاد می کند و اینجا است که باید به ثروت و ارزش آفرین بودن این صنعت پی برد. صنعت چاپ نقش مستقیم در صادرات غیرنفتی دارد و اگر می خواهیم تولیدات صنایع و کارخانجات را در بازارهای بین المللی عرضه کنیم، راهی جز چاپ و بسته بندی استاندارد و با کیفیت بالا نداریم. این فرآیند می تواند اثر جدی در ارزآوری داشته باشد. جنبه دیگر اهمیت این صنعت در توسعه برند ملی و کشوری است که موجب ترویج تولیدات ایران ساخت می شود. برای جااندازی محصولات ایرانی در منطقه می توان از برچسب های هوشمند با کیفیت چاپ بالا استفاده کرد. این برچسب ها افزون بر اینکه نشان دهنده تاریخ مصرف کالا هستند، می توان با آنها کالای موردنظر را هم رصد کرد؛ در نتیجه با در نظر گرفتن تمامی موارد گفته شده، باید اذعان کرد این صنعت تمامی شاخص های یک صنعت استراتژیک را دارد.
