فرسایش خاک یک پدیده طبیعی است که به‌دلیل از بین بردن لایه‌های خاک سطحی رخ می‌دهد، اما فعالیت‌های انسانی باعث تسریع این فرآیند شده است. به‌طورعمومی، فرسایش خاک به‌دلیل حذف پوشش گیاهی یا اقداماتی که منجر به خشک شدن زمین شده، ایجاد می‌شود. فعالیت‌هایی مانند کشاورزی، استخراج معدن، ساخت‌وساز و فعالیت‌های تفریحی از جمله عواملی هستند که به فرسایش خاک منجر می‌شوند. فرسایش خاک باعث کاهش باروری خاک می‌شود و می‌تواند تاثیر منفی بر عملکرد محصولات داشته باشد. همچنین، آبی که از خاک فرسوده جاری می‌شود، می‌تواند رسوبات سنگینی ایجاد کند که باعث مسدود شدن جریان آب در رودخانه‌ها و جوی‌ها شده و در نهایت باعث سیلاب شود. هنگامی که فرسایش خاک رخ می‌دهد، احتمال وقوع دوباره آن افزایش می‌یابد.

سیلاب‌ها یکی از اصلی‌ترین دلایل فرسایش خاک هستند. مهم‌ترین شیوه در مهار خسارت‌های ناشی از وقوع سیلاب‌ها و کاهش ضریب سرعت هرزآب در کشور، بازگرداندن پوشش گیاهی است. نمی‌توان با عملیات سازمانی نظیر آبخیزداری و سدسازی، اطمینان حاصل کرد که از وقوع خطرات احتمالی سیلاب جلوگیری شود و مخاطره‌هایی که کشور را تهدید می‌کند، کاهش یابد.

در واقع با بکارگیری عملیات سازمانی، فشار دام بر مراتع چندبرابر حد مجاز شده و جاده‌های غیراصولی ساخته می‌شود و در نتیجه با تغییر کاربری، اراضی جنگلی از بین می‌رود و اقداماتی نظیر سازماندهی آبخیزداری در پایین‌دست و سدسازی نمی‌تواند به حل این مشکل کمک کند.

برای حل بحران فرسایش خاک و تشدید هرزآب‌ها باید تاب‌آوری در مراتع و جنگل‌ها افزایش پیدا کند. امروزه، حوزه‌های آبخیز به‌شدت تحت‌تاثیر تنش‌های طبیعی و انسانی قرار گرفته است و توانایی آنها برای بازیابی و سازگاری با شرایط تغییریافته به تاب‌آوری حوزه‌ها بستگی دارد. اصولا تاب‌آوری جنگل به مفهوم ظرفیت یک جنگل در جذب و تحمل فشارها، خطرات و تخریب‌های بیرونی و سازماندهی و بازسازی خویش است.

همچنین نباید در حریم و مسیر رودخانه‌ها و آبراهه‌ها اجازه ساخت‌وساز داده شود. باید در مناطق حساس سیستم‌های هشدار سیل نصب شود و همچنین در هر استان با تهیه نقشه خطر سیل در زمان هشدار سیل از تجمع مردم در مناطق خطر با اعلام هشدارهای لازم جلوگیری شود. در حال‌ حاضر تفکر قالب به موضوع ساخت‌وساز تمرکز دارد و سعی بر این است که با ساخت سدهای مخزنی کوچک و زاویه‌بندی آبراهه‌ها به روش سیمان اندود، مشکلات حل شود، اما در واقعیت باید با اقدامات جایگزین مشکل معیشت دامداران حل و از این افراد خواسته شود تا تعداد دام‌های خود را باتوجه به ظرفیت موجود افزایش دهند؛ از این‌رو برای حل مشکلات بیشتر از فعالیت‌های سخت‌افزاری، به اقدامات نرم‌افزاری نیاز است که باید به آنها توجه شود.

حل مشکلات نیاز مبرم به هنر مدیریت دارد. ضرورت دارد با برنامه‌ریزی و استفاده از نیروی کار متخصص موانع پیش‌رو برداشته شود تا هرچه سریع‌تر در راستای حفظ خاک، اراضی جنگلی و منابع‌طبیعی گام‌های موثری برداشته شود. در غیر این صورت اگر حتی منابع مالی کافی برای حل این مشکلات تامین شود، باز هم کاری از پیش نمی‌رود و سرمایه‌های کشور از بین می‌رود. کشور باید در راستای تعادل‌بخشی به آب‌های زیرزمینی قدم بردارد؛ در وضعیتی که ۱۶۰ میلیارد مکعب بیشتر از ظرفیت سفره‌های زیرزمینی آب برداشت شده است. برای جلوگیری از این اقدامات، باید چاه‌های غیرقانونی به‌وسیله انواع اهرم‌ها مانند گشت بازرسی، تشویق یا آگهی‌ها، شناسایی شوند و با شناسایی چاه‌ها و تشکیل پرونده، طبق قانون با افرادی که چاه‌ها را حفر یا از آنها بهره‌برداری غیرمجاز می‌کنند، برخورد شود، همچنین برای چاه‌های مجاز کنتور تعبیه شود. تاکنون در حدود ۲۵ درصد از حوزه‌های آبخیز کشور، عملیات‌ آبخیزداری انجام شده و بر ۷۵ درصد آن، هیچ عملیاتی انجام نگرفته است. مطالعات ۱۸ میلیون هکتار دیگر از حوزه‌های آبخیز کشور آماده اجرا است که اجرای این سطح از عملیات، حدود ۴۰هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.