در بیشتر محصولات ما نیاز به بذرهای هیبرید وارداتی داریم و به طور مثال در بذری مانند سیب‌زمینی، بذر از خارج وارد می‌شود و ارقام جدید سیب‌زمینی نیز بهتر است هرسال به کشور وارد شود چراکه هر رقم جدید سیب‌زمینی مطابق با نیازی خاص تولید می‌شود (مثلا ارقامی که مقاوم به یک سری از بیمار‌ی‌های خاص هستند) اگر طی چندین سال نیز این ارقام به کشور وارد نشود، مشکلی برای این گیاه پیش نخواهد آمد و معضل جدی ایجاد نمی‌کند و می‌توان با تولید داخلی مسئله ارقام جدید سیب‌زمینی را پوشش داد ولی متاسفانه در بیشتر محصولات نیازمند واردات بذر هستیم. بیش از سه دهه است که ایران بذر مورد نیازش را از کشورهای دیگر وارد می‌کند. وابستگی کشور به واردات بذرهای مختلف از کشورهای خارجی مخالفان و موافقان بسیاری دارد به عقیده‌ برخی به علت آن که نمی ‎ توانیم در کشور بذر مورد نیازمان را تولید کنیم لازم است برای بالا بردن میزان تولید و افزایش بهره‌وری، از بذر وارداتی استفاده کنیم، خلاف این عقیده عده‌ای معتقدند واردات بذر باعث دست‌ورزی شدن گونه‌های زراعی داخلی و از بین رفتن نمونه‌های بومی کشور خواهد شد. به گفته بسیاری از فعالان کشاورزی قاچاق بذرهای بی‌کیفیت خارجی ضربه سنگینی به تولید و معاش تولید‌کنندگان بذر وارد کرده است.

بذر مورد نیاز گوجه‌کاران استان بوشهر از خارج کشور تامین می‌شود که با تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان استان بوشهر تولید داخلی این بذر تا پنج سال آینده به ثمر می‌نشیند. استان بوشهر به عنوان قطب تولید گوجه‌فرنگی خارج از فصل کشور شناخته می‌شود که در فصل سرد سال نیازهای کشور را تامین و کمبودهای بازار را جبران می‌کند. در شرایطی استان بوشهر به عنوان قطب تولید گوجه فرنگی کشور شناخته می‌شود که بذر این محصول کشاورزی از خارج کشور وارد می‌شود و بذرهای تولید داخل کارایی و اثربخشی لازم برای تولید باکیفیت محصول را ندارند. به منظور تامین نیازهای کشاورزان گوجه‌کار در استان بوشهر دیگر استان‌های کشور، پژوهشگران و فعالان حوزه علم و فناوری دست به کار شده‌اند تا این نیاز اساسی در حوزه کشاورزی را تامین کنند.

بذر گوجه‌فرنگی وارداتی است

رحمان دشتی، رئیس پارک علم و فناوری خلیج‌فارس استان بوشهر در گفت‌وگو با مهر اظهارکرد: به منظور تامین نیازهای حوزه کشاورزی استان بوشهر از جمله گوجه‌کاران کارهای خوبی در پارک علم و فناوری استان بوشهر در حال انجام است.

وی با اشاره به اینکه بذر گوجه‌فرنگی مورد نیاز کشاورزان از خارج کشور وارد می‌شود اضافه کرد: طرحی برای تامین نیازهای گوجه‌کاران به بذر آغاز شده است که طی ۶ سال به ثمر خواهد نشست.

رئیس پارک علم و فناوری خلیج‌فارس استان بوشهر با بیان اینکه این طرح از سال گذشته آغاز شده است ادامه داد: با تلاش‌های صورت گرفته طی پنج سال آینده شاهد به ثمر نشستن این طرح خواهیم بود.

نیازهای بازار تامین می‌شود

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان بوشهر اظهارکرد: از مردادماه کشت گوجه فرنگی در استان بوشهر آغاز شده و برداشت نیز در حال انجام است که طی ماه گذشته حدود ۷هزار تن گوجه‌فرنگی خارج از فصل در استان برداشت.

کبری توکلی بیشترین تولید گوجه‌فرنگی استان را مربوط به شهرستان‌های دشتی، دشتستان، دیر دانست و اضافه کرد: برداشت گوجه‌فرنگی در استان بوشهر رفته رفته افزایش می‌یابد و محصولات در حال ورود به بازار هستند.

وی از برداشت بیش از ۱۰۰ هزار تن گوجه‌فرنگی خارج از فصل طی یک ماه آینده خبر داد و اضافه کرد: با این میزان برداشت پیش‌بینی می‌شود که شاهد کاهش نرخ گوجه‌فرنگی در استان و در سطح کشور باشیم.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: هزینه تولید محصول گوجه فرنگی در اراضی کشاورزی استان بوشهر چند برابر سال‌های قبل بود.

وی از کاهش میزان صادرات محصول گوجه‌فرنگی خارج از فصل در استان خبر داد و افزود: هزینه‌های تولید افزایش یافته و هر هکتار بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان هزینه دارد.

توکلی نرخ خرید گوجه‌فرنگی در مزارع استان بوشهر را بسته به سایز و کیفیت آن دانست و ادامه داد: نرخ گوجه فرنگی در مزارع از ۱۵ هزار تومان تا ۲۳ هزار تومان عرضه می‌شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان بوشهر از برداشت بیش از ۵۶۰ هزار تن محصول گوجه فرنگی طی امسال خبر داد و گفت: سال گذشته ۲۰۰ هزار تن گوجه‌فرنگی استان بوشهر صادر شد.

با توجه به کاشت و تولید گسترده محصول گوجه‌فرنگی در استان بوشهر انتظار می‌رود که زنجیره ارزش این محصول تکمیل شود و زمینه برای تامین نیاز اولیه یعنی بذر آن در داخل استان فراهم شود.

کمبود بذر سیب زمینی

شهرستان تربت حیدریه به عنوان قطب تولید سیب زمینی در استان خراسان رضوی با ۲ معضل اصلی کمبود بذر با کیفیت و نیز نبود صنایع تبدیلی و فرآوری سیب‌زمینی و خام‌فروشی آن مواجه است.

به گزارش ایرنا شهرستان تربت حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد از دیرباز قطب کشاورزی خراسان رضوی بوده است به طوری که در تولید برخی محصولات راهبردی و ارزآور همچون گندم، زعفران، چغندرقند، سیب زمینی، کلزا و حتی گوشت و لبنیات سهم قابل ملاحظه‌ای از نیاز مصرفی منطقه را تامین می‌کند.با وجود توانمندی‌های تربت حیدریه در تولید انواع محصولات کشاورزی اما کشاورزان شهرستان با برخی چالش‌ها مواجهند و در این بین سیب‌زمینی‌کاران منطقه برای افزایش کمی و کیفی تولید خود و غلبه بر مشکلات چشم انتظار افزایش حمایت مراجع ذیربط و مسوول هستند.بر اساس آخرین داده‌های آماری اداره جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه، سطح زیرکشت سیب‌زمینی در این شهرستان هزار و ۶۵۰ هکتار و میانگین تولید مازاد بر مصرف کشاورزان در هر سال حدود ۷۰ هزار تن است و بهترین گونه‌های سیب‌زمینی استان خراسان رضوی و حتی کشور در تربت حیدریه کشت و دست کم به ۶ استان کشور صادر می‌شود.

کمبود بذر با کیفیت

یکی از کشاورزان تربت‌حیدریه در این‌باره گفت: کمبود بذر با کیفیت و استاندارد از جمله چالش‌های سیب زمینی کاران شهرستان است.

امین شرکت افزود: بذر مادر سیب‌زمینی منشاء وارداتی دارد و برخی موسسات داخلی به تکثیر آن مشغول هستند ولی هم اکنون تمرکز اصلی اغلب این شرکت‌ها روی تولید ۲ بذر «اگریا» و «فونتانه» است که از رده خارج شده‌‌اند و متناسب با کشت نوین نیستند.

وی ادامه داد: انتظار می‌رود بذرهای مرغوب صنعتی از اروپا وارد شود و «جلگه رخ» از توابع تربت‌حیدریه با بهره‌مندی از آب کافی و خاک بسیار حاصلخیز مستعد ایجاد مزارع الگویی سیب‌زمینی و افزایش کمی و کیفی این محصول در سطح کشور است.

یک کشاورز از اهالی جلگه رخ تربت حیدریه نیز گفت: بذر، به عنوان مهم‌ترین نهاده کشاورزی و اساسی‌ترین ابزار تولید کیفی نقش مهمی در افزایش و پایداری تولید و حفظ و توسعه ارقام متناسب با شرایط آب و هوایی دارد.

علی سالاری افزود: این موضوع از آنجایی حائز اهمیت بیشتر است که گاهی اوقات بذر نامرغوب ثمره چند ماه تلاش‌ کشاورزان را به باد می‌دهد و جا دارد برای این دغدغه کشاورزان چاره اساسی اندیشه شود.

وی ادامه داد: کشاورزان خرده مالک تربت حیدریه برای کشت سیب‌زمینی با چالش‌های دیگری همچون دریافت تسهیلات بانکی به ویژه پیدا کردن ضامن و وثیقه نیز مواجهند و متاسفانه این مشکل تولیدکنندگان را به پیش‌فروش کردن محصولات سوق داده است که این آسیب بر اقتصاد روستایی در برخی مناطق شهرستان سایه افکنده است.

عبدالرضا خزاعی از دیگر کشاورزان تربت حیدریه ضمن یادآوری احتمال اختصاص بخشی از آب جلگه رخ به صنایع منطقه گفت: انتظار می‌رود منابع آبی جلگه رخ صرفا به بخش کشاورزی اختصاص یابد تا چالشی برای سیب زمینی کاران ایجاد نشود.

نبود صنایع تبدیلی و فرآوری

دست اندرکاران مرتبط معتقدند عواملی همچون ذائقه ایرانیان، سبک زندگی و بهره بالای بانکی باعث شده است صنایع تبدیلی در برخی مناطق همچون تربت حیدریه رشد نکند که این موضوع بر درآمد سرانه روستائیان و کشاورزان اثر منفی می‌گذارد.

یک استاد دانشگاه تربت‌حیدریه در ابن ارتباط گفت: ذائقه غذایی و سبک زندگی ایرانیان در شهرهای کوچک با مراکز استان‌ها و پایتخت متفاوت است به عنوان مثال در شهرهای بزرگ به دلیل عوامل مختلف همچون مشغله زیاد خانواده‌ها به جای استفاده از سیب‌زمینی موارد جایگزین همچون فرنچ‌فرایز (سیب‌زمینی نیم‌پز) کاربردی تر است ولی در شهرهای کوچک خراسان رضوی شرایط متفاوت است.

حسن فیضی افزود: طبیعی است که در چنین شرایطی صنایع تبدیلی و فراوری محصولات کشاورزی همچون سیب زمینی در شهرهایی نظیر تربت حیدریه فاقد توجیه اقتصادی و بازار مصرف مناسب است.

حسن نادران از کشاورزان تربت حیدریه نیز در این رابطه گفت: عمده‌ترین برندها و کارخانه‌های معروف و صاحب سبک فرآوری سیب‌زمینی و تولید چیپس ایران در مشهد فعالیت دارند اما از شرایط و فروش محصول خود ناراضی هستند.

یکی دیگر از دیگر کشاورزان تربت حیدریه نیز اظهار کرد: هم‌اکنون سرمایه‌گذاری برای فرآوری سیب‌زمینی دست کم به ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه نیاز دارد که حتی اگر بانک‌ها راضی به ارائه تسهیلات هم باشند بازهم در شهرستان‌هایی همچون تربت‌حیدریه توجیه اقتصادی ندارد.

عباس شرکت افزود: برای رونق گرفتن صنایع تبدیلی در شهرستان‌ها نیازمند پرداخت تسهیلات کم بهره به کشاورزان هستیم تا توجیه اقتصادی را افزایش دهد و به طور طبیعی در چنین شرایطی می‌توان به ارزش افزوده و افزایش سرانه درآمدی روستائیان و تولیدکنندگان و به تبع آن رشد مشاغل پایدار امیدوار بود.

وی اضافه کرد: دولت همچنین می‌تواند برای سیب‌زمینی نیز مانند گندم و چغندرقند، نرخ خرید حمایتی اعلام کند زیرا کشاورزان در سال‌های اخیر به دلیل ارزان شدن نرخ سیب‌زمینی از یک سو و گران شدن بذر آن از سوی دیگر متحمل زیان‌هایی شده‌اند.

یکی دیگر از کشاورزان تربت حیدریه نیز با بیان اظهارات مشابه به خبرنگار ایرنا گفت: در شرایط کنونی فقط با سیاست‌های حمایتی می‌توان به رشد کمی و کیفی محصول سیب زمینی در این شهرستان کمک کرد که در این رابطه مهم‌ترین نقش را دولت و به طور مشخص نهادهای مسئول همچون جهاد کشاورزی ایفا می‌کنند.

عبدالرضا خزاعی افزود: رشد صنایع مرتبط و تکمیلی و تولید محصولات کاربردی همچون آرد سیب‌زمینی ارزش افزوده زیادی را نصیب کشاورزان می‌کند.

در این رابطه مدیر جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه در پاسخ با تایید برخی مشکلات کشاورزان به ویژه سیب زمینی کاران تربت حیدریه گفت: وزارت جهاد کشاورزی به نمایندگی از دولت حمایت‌های لازم را از کشاورزان به عمل می‌آورد اما با این وجود ارتقای شرایط موجود به ویژه کاهش نرخ تسهیلات بانکی و افزایش یارانه‌های تولید موجب تحول آفرینی اساسی در این بخش می‌شود که در این ارتباط حمایت مسوولان و دستگاه‌های بالادستی در سطح تمام قوا به ویژه قوه مجریه و مقننه لازم است.

حسین محمدی افزود: هم اکنون اداره جهاد کشاورزی تربت حیدریه با اختصاص زمین در شهرک‌های صنعتی و حمایت از کارآفرینان می‌کوشد به توسعه صنایع تبدیلی کمک کند.

وی ادامه داد: تشریک مساعی و همپوشانی نهادهای مسوول و همکاری بیش از پیش قوای مقننه و مجریه در بسترسازی و وضع قوانین مناسب می‌تواند به هم افزایی منجر شده و زمینه بهتری برای رشد کمی و کیفی کشاورزان و به طور مشخص سیب‌زمینی‌کاران فراهم آورد.

سخن پایانی

به گفته بسیاری از کارشناسان پیوستن به کنوانسیون بین‌المللی حمایت از ارقام جدید گیاهی را زمینه‌ساز تولید بذر در داخل می‌دانند و معتقدند؛ اگر در کشور پژوهشگران برای تولید ارقام جدید وقت و هزینه صرف کنند و پس از آن، این ارقام بدون اجازه توسط اشخاص دیگر تولید شود و حقوق مادی و معنوی تولیدکنندگان رعایت نشود؛ پژوهشگران کشور نمی‌توانند با خیالی آسوده تولید بذر را انجام دهند و رغبتی برای این کار ندارند ابتدا لازم است ایران به UPOV بپیوندد و سپس تولید بذر ارقام جدید گیاهی در کشور انجام شود البته باید گفت که در کشور فعالیت ‎ هایی در صنعت بذر انجام شده اما کافی نیست و اول باید پیوستن به UPOV انجام شود و سپس گام‌های بعدی در زمینه تولیدات بذر در کشور انجام گیرد.