انرژی ارزان در ایران مسئله‌ساز است
حمیدرضا بزرگ‌زاده عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت
نرخ پایین انرژی باعث شده مردم نسبت به استفاده دوباره از پسماند و زباله بی تفاوت باشند و دولت هم قوانین محکمی برای این امر قرار ندهد. البته چند سالی است در کشور چنین موضوعاتی برای تولید انرژی موردبحث قرار گرفته و اقداماتی هم درباره تفکیک پسماند شده است. اما در کل، نگاه اصلی در کشور ما نسبت به استفاده از پسماند برای تولید انرژی کسب و سود و بهره گیری اقتصادی است، در حالی که در کشورهای اروپایی در درجه اول نگرش افزایش بهداشت و امحای زباله مدنظر قرار داده شده است.
در صورتی که هدف افزایش بهداشت عمومی از راه امحای زباله و پسماند باشد، می توانیم به صرفه اقتصادی در بحث سلامت هم برسیم. اغلب کشورهای پیشرفته جهان پراکندگی در زباله پسماند دیده نمی شود و این یکی از اصلی ترین مولفه ها در تولید انرژی از پسماندها و بازگردانی آن به چرخه مصرف است. همان گونه که پیش تر هم اشاره شد، کسب سود و صرفه اقتصادی از پسماند نخستین نگرش بهره وری از آن در کشور ما است و با نگاهی گذرا به چرخه تولید و مصرف پسماند در کشور می توانیم به این گزاره صحه بیشتری بگذاریم. دولت و نهادهای دولتی باید از فناوران و دانش بنیان هایی که در این عرصه فعالیت می کنند، حمایت کافی داشته باشند، به عبارت دیگر دولت باید حامی دانش بنیان ها برای تشکیل یک مجموعه منسجم در این عرصه باشد.
پلاسما بعد از جامد، مایع و گاز حالت چهارم ماده است که استفاده های زیادی می توان از آن برای تولید انرژی کرد. حال وقتی گاز به واسطه یونیزاسیون تبدیل به حالت چهارم ماده می شود، توانایی تولید انرژی بسیار بالایی دارد که از آن می توان برای فعالیت های بسیاری استفاده کرد. با توجه به اینکه طیف گوناگونی از پسماند از جمله جامدات، مایعات و حتی گاز وجود دارد، می توان با استفاده از فناوری گاز پلاسما بیشترین انرژی مورد انتظار را از پسماند و زباله ها تولید کرد. در واقع می توانیم انرژی زیادی با استفاده از فناوری پلاسما تولید کنیم و برخلاف زباله سوزی که تنها زباله های قابل سوختن را به انرژی تبدیل می کند با این فناوری می توان تمام فلزات و جامدات و حتی شیشه ها را به وسیله پلاسما و گاز سنتز ذوب کرد.
زباله ها در این فرآیند به شکلی بی خطر و مذاب از راکتور خارج می شوند همچنین بنزین گازوئیل و... را می توان به وسیله گاز سنتز به انرژی تبدیل کرد. در کل بهترین فناوری تولید انرژی از پسماند، فناوری پلاسماست. البته هزینه بیشتری نسبت به فناوری های دیگر دارد، اما چون انرژی زیادی با استفاده از آن می توان تولید کرد، صرفه اقتصادی بالایی هم دارد. در نهایت از یک سو به صرفه تر است و از سوی دیگر، کمک زیادی به ارتقای بهداشت شهری می کند.
سنتز، گاز خروجی از رآکتور پلاسماست که دمایی بین ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سلسیوس دارد. به وسیله این گاز ما می توانیم به طور مستقیم توربین های آبی را به حرکت دربیاوریم و انرژی و برق تولید کنیم یا می توانیم گاز سنتز تولید شده را بسوزانیم و در قالب غیرمستقیم از طریق بویلرها بخار آب تولید کنیم و از انرژی آن برای تولید برق و دیگر موارد بهره بگیریم. گاز سنتز پس از خروج و سرد شدن می تواند در مواد شیمیایی، سوخت گاز بنزین و گازوییل استفاده کرد.
به اعتقاد من باید در ذهنیت دولتمردان و تصمیم گیران، استفاده از فناوری های پلاسما برای امحای زباله و مصرف دوباره آن در انرژی مهم جا بیفتد. هنوز در ایران مجموعه کامل برای امحاء زباله ها و رسیدن به بهداشت استاندارد شهری وجود ندارد.
این نوع پلاسما با توجه به نسبت بالای انرژی، برای محیط با چگالی بالا مناسب است. به عنوان مثال، پسماندهای بیمارستانی که مخلوطی از مواد آلی، پلیمرها و فلزات و سایر مواد و... تشکیل شده را می توان با استفاده از این تکنولوژی تبدیل به انرژی حرارتی یا برق کرد. پلاسمای سرد را می توان یک گاز حاوی الکترون ها، اتم ها و مولکول های برانگیخته، یون ها، رادیکال ها، فوتون ها و ذرات خنثی که در آنها الکترون ها انرژی بسیار بالاتری از ذرات خنثی گازی دارند، تعریف کرد.
پژوهشگاه صنعت نفت سال هاست ( ۱۳۸۱ تا کنون) در استفاده از تکنولوژی پلاسما تجربه داشته و پروژه های زیادی هم در زمینه پلاسمای سرد و گرم اجرا کرده است.
در سال ۱۳۹۱ با همکاری ستاد انرژی های تجدیدپذیر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پروژه ای با عنوان امکان سنجی استفاده از تکنولوژی پلاسما برای امحای زباله های خطرناک با قابلیت تولید انرژی تعریف کردیم. پس از انجام این پروژه، مرحله اجرای یک پایلوت در مقیاس یک تن در روز نیز با موفقیت انجام و تحویل ستاد انرژی های تجدیدپذیر شد.
تلاش بر این بود تا این طرح با حمایت دولت در قالب سرمایه گذاری با بخش خصوصی به یک پروژه ملی تبدیل شود تا بتوانیم آن را برای زباله های بیمارستانی در ماژول های کوچک چندتنی پیدا کنیم، اما متاسفانه هر بار که تلاش کردیم با بهانه های گوناگون این کار انجام نشد.
