خودرو در ایستگاه بلاتکلیفی
سفره دلالی بالاخره از بازار خودرو برچیده می‌شود؟ صنعت خودرو از سال ۹۷ تا کنون تنش‌های زیادی به‌لحاظ تیراژ تولید، کیفیت، قیمت و... تجربه کرده است. در ۳ سال اخیر با افت تیراژ و ممنوعیت واردات، تعداد خودروهای عرضه‌شده به بازار به کمتر از نیم رسید. در این میان، بهم خوردن توازن عرضه و تقاضا سبب‌شده قیمت خودرو به‌ویژه خودروهای خارجی نجومی شود.
مونتاژکنندگان با پول خریدار، خودرو وارد می‌کنند
نرخ خودروهای وارداتی مدل‌های پیش از ۲۰۱۷ امروز در ایران از مدل‌های سال آنها (۲۰۲۲) بسیار بالاتر است. آیا با واردات این حباب قیمتی می‌‌ترکد؟ آیا راه‌اندازی سامانه فروش یکپارچه میزان عرضه خودرو را بیشتر می‌کند؟
ادامه تصدیگری دولت
اماواگرها درباره رانت‌های موجود در صنعت خودرو باعث‌شده برخی ذی‌نفعان در پاسخ منتقدان اعلام کنند اگر این شرکت‌ها و افراد مشخص هستند، چرا معرفی نمی‌شوند؟ این موضوع پیچیدگی پرونده ساماندهی صنعت و بازار خودرو را نشان می‌دهد. سامانه فروش یکپارچه، راه‌اندازی شد در حالی‌که منتقدان بیان کردند اگر شیوه ثبت‌نام و قرعه‌کشی با وجود حضور نمایندگان نهادهای نظارتی دارای اشکال بوده، چرا متخلفان بازخواست نمی‌شوند؟ و اینکه، این حجم از هزینه مازاد و هدررفت زمان برای چه تحولی در بازار خودرو برنامه‌ریزی شده است؟ برخی هم معتقدند این رفتار دولت، با این مورد که اعلام می‌کند تا شهریور تمام سهام دولتی خودروسازان واگذار می‌شود، در تناقض است، زیرا تصدیگری او را در صنعت و بازار خودرو بیشتر می‌کند. برخی فعالان بازار به رویکرد تعیین‌شده یعنی واردات خودرو به‌شرط صادرات خودرو، قطعه، قوای محرکه و دانش فنی مهندسی، خوشبین نبوده و عنوان می‌کنند خودروهای چینی به‌نام مونتاژ وارد می‌شوند، زیرا درحال‌حاضر تولیدکنندگان خودرو و زنجیره تامین، نقدینگی کافی برای افزایش تولید و صادرات ندارند و علاوه بر این، بازاریابی و بازارسنجی خود نیاز به سرمایه‌گذاری جداگانه‌ای دارد.
با تمام این مسائل، بازار خودرو با کوچک‌ترین خبری دچار نوسان شده و قیمت‌ها در آن بالا و پایین می‌شود. در روزهای اخیر با عنوان حذف دلال‌ها و واردات خودرو ، قیمت‌ها تا حدودی روند نزولی داشت. با راه‌اندازی سامانه فروش یکپارچه و ملزم شدن خودروسازان خصوصی به عرضه محصولات خود در این سامانه، برخی از این شرکت‌ها اعلام کرده‌اند قرار است خودروهای خود را در بورس کالا عرضه کنند؛ محصولاتی که قیمت آنها سبب گلایه فعالان و کارشناسان بازار خودرو شده است. این خودروها در واقع به‌نام تولید با کمترین درصد داخلی‌سازی از چین وارد می‌شوند، آن هم نه خودرو سال که مدل‌های قدیمی‌تر تا در کشور مونتاژ شوند.
نوسانات قیمتی داخلی‌ها و مونتاژی‌ها
سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو درباره وضعیت بازار خودرو به صمت گفت: امسال پیش از مطرح‌شدن موضوع واردات خودرو، بازار در رکود به‌سر می‌برد، قیمت‌ها روند صعودی داشت و با افزایش قیمت، افراد تمایلی به خریداری خودرو نداشتند.
او افزود: فروشنده قیمت بالا اعلام می‌کرد اما متقاضی برای خرید وجود نداشت.
موتمنی با بیان اینکه فرازوفرود در بازار خودرو زیاد است، ادامه داد: در چند روز گذشته با مطرح شدن فروش یکپارچه و آزاد شدن واردات خودرو، قیمت‌ها در بخش محصولات داخلی بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان و در بین مونتاژی‌ها بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان کاهش داشته است.
این فعال بازار درباره وضعیت قیمت خودروهای وارداتی هم گفت: بازار خودروهای خارجی هنوز تغییری نکرده، زیرا جزئیات واردات از سوی دولت مشخص نشده است. مشروط کردن واردات به صادرات خودرو و قطعه در کنار سایر سخنان ضدونقیضی که شنیده می‌شود، بازار را در بلاتکلیفی نگه داشته است.
واردات به‌نام مونتاژ
موتمنی با اشاره به راه‌اندازی سامانه فروش یکپارچه عنوان کرد: در حال‌حاضر خودرو ویرایشی و به شکل حواله‌ای به فروش می‌رسد. مدت‌ها بود خودرو حواله‌ای فروخته نمی‌شد. با راه‌اندازی این سامانه، خودرو در دفاتر فروخته می‌شود و متقاضیان خودرو می‌توانند به یکی از نمایندگی‌های تعیین‌شده مراجعه کنند تا حواله به‌نام آنها صادر شود.
او گفت: مسئله دیگر این است که یکی از شرکت‌های مونتاژکننده خودروهای چینی در داخل، نرخ محصولاتش را در همین سامانه فروش یکپارچه، ۳۰ تا ۳۲ هزار دلار تعیین کرده است. آیا نهادی، قیمت تمام‌شده این شرکت‌ها را رصد می‌کند که نرخ‌های تعیین شده واقعی هستند، یا خیر؟ علاوه‌بر این، این فروش با تحویل ۳ ماهه است و چه تضمینی وجود دارد، تخلفی انجام نشود. پیش‌تر در سال‌های ۹۶ و ۹۷ پیش‌فروش شرکت‌های متفرقه چه مشکلاتی برای خریداران خودرو به‌وجود می‌آورد؟
این فعال بازار در ادامه سخنان خود یادآور شد: شرکتی ۳ ماهه محصولاتش را می‌فروشد و قرار است با پول خریدار، خودرو را از چین وارد کند، حال پرسش این است که چرا نباید اجازه داد خود افراد حقیقی و حقوقی این کار را انجام دهند و البته با قیمت پایین‌تر. آیا این شرکت، قطعه و خودرو صادر می‌کند که با پول مشتریان داخلی، خودرو چینی را به‌نام مونتاژ وارد می‌کند؟ در این‌باره باید نهادی موضوع را پیگیری کند که وقتی شرکت‌ها خلف‌وعده می‌کنند، حق مشتریان ضایع نشود.
حذف همزمان دو سیاست دستوری
رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو در ادامه گفت: بارها و بارها عنوان شده که بر مبنای علم اقتصاد، بازار براساس عرضه و تقاضا هدایت می‌شود. چرا قیمت خودرو در ۳ سال گذشته بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داشت و روز‌به‌روز فاصله قیمتی خودرو در کارخانه و بازار بیشتر شد؟ چون تولید افت داشت، تولیدکنندگان داخلی نتوانستند نیاز بازار را تامین کند. بازار خودرو در سال ۹۶ حدود ۱.۵ خودرو تولید کرد، به‌اضافه وارداتی که انجام شد. پس از آن، تولید داخل در تمام سال‌های ۹۷، ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ در مجموع حدود ۲.۵ میلیون خودرو بود و تیراژ تولید نصف شد و فاصله‌قیمتی ایجادشده باعث شد خریدار مثلا پژو ۲۰۶ تیپ۲ حدود ۱۶۸ میلیون تومان گران‌تر از قیمت واقعی آن در بازار معامله کند. این یعنی شرکت خودروساز نتوانسته براساس نیاز تولید داشته باشد.
موتمنی با بیان اینکه اگر واردات آزاد شود باید انحصاری نباشد، گفت: تا هر فرد حقیقی و حقوقی خودرو وارد کند و تعادل قیمتی در بازار برقرار شود. از سوی دیگر باید اجازه داد خودرو کارکرده باکیفیت مطلوب وارد شود. به این ترتیب، دیگر اجحافی در حق خریدار نخواهد شد که امروز پول بپردازد و ۳ ماه دیگر، طرف قرارداد خودرو را از چین وارد و به او تحویل دهد. امروز این شرکت‌ها پول سانتافه مدل ۲۰۲۲ را می‌گیرند و خودرو چینی تحویل می‌دهند.
این فعال بازار اظهار کرد: قیمت جهانی لاماری ایما چند است؟ دیگنیتی و فیدلیتی در کشورهای دیگر به یک میلیارد تومان نمی‌رسد اما نرخ آنها در بازار داخل چقدر است؟ دولت باید تعرفه واردات را کاهش دهد تا شاهد ریزش قیمت در بازار خودرو باشیم.
موتمنی در پایان تاکید کرد: چه ایرادی دارد با توجه به نیاز بازار، خودرو ۲۰ هزار دلاری با تعرفه صفر وارد شود؟ این گونه‌اقدامات، رقابت در بازار ایجاد می‌کند و کیفیت محصولات داخلی را ارتقا می‌دهد. اگر واردات با تعرفه صفر انجام شود، دولت به خودروسازان اجازه می‌دهد تا خود آنها قیمت محصولاتشان را در بازار تعیین کنند.
در چنین بازار رقابتی است که مصرف‌کننده انتخاب می‌کند با توجه به سطح درآمدش چه خودرویی خریداری کند.
جو روانی و حباب‌قیمتی
امیر حاج‌ابوالحسن از دیگر فعالان بازار خودرو معتقد است واردات هر خودرویی در ساماندهی نسبی آن تاثیر مثبت دارد. وی به گفت: براساس سیگنال‌های خبری که در حوزه تولید و بازار خودرو منتشر شده، محصولات داخلی ۱۰ تا ۴۰ میلیون تومان کاهش قیمت داشته‌اند و خودروهای وارداتی هم ۱۰۰ میلیون تا ۲۰۰ میلیون تومان افت قیمت را تجربه کردند.
این نمایشگاه‌دار خودرو در واکنش به نرخ برخی خودروها مانند پراید با بیش از ۲۰۰ میلیون تومان، عنوان کرد: خودروهایی که از چرخه تولید خارج شده‌اند را باید مستثنا کرد. تولید نشدن بعضی از محصولات، جوی خاص ایجاد کرده تا حباب قیمتی به وجود آید.
او ادامه داد: سایر خودروها در چند روز اخیر افت قیمت داشته‌اند. به‌عنوان‌مثال، قیمت پژو۲۰۷ پاناروما دنده‌ای از ۴۳۵ میلیون تومان روزهای پایانی هفته گذشته، رنگ سفید ۴۰۰ میلیون تومان و رنگ مشکی ۴۰۵ میلیون تومان معامله شد. اما خودروهایی که تولیدشان متوقف شده هرکس که این مدل‌ها را در اختیار دارد، قیمت سلیقه‌ای اعلام می‌کند.
ضرورت ایجاد توازن در بازار
این فعال بازار خودرو درباره مصوبه واردات خودرو و وارد شدن خودرو در سال جاری اظهار کرد: هر خودرویی وارد شود، بخشی از نیاز بازار تقاضا را پوشش می‌دهد و در نتیجه روی قیمت محصولات داخلی و خارجی تاثیر خواهد گذاشت. تا زمانی‌که خودرویی وارد بازار نشود، نمی‌توان قطعی گفت کدام خودروها بیشترین ریزش قیمتی را تجربه خواهند کرد.
حاج‌ابوالحسن با بیان اینکه اگر فقط خودروهای چینی وارد کشور شود، سایر خودروها قیمت‌های نجومی خواهند داشت، گفت: توازن در بازار خودرو باید برقرار باشد. هر نوع انحصاری نتیجه‌اش افزایش حبابی قیمت‌ها خواهد بود. البته ورود خودروهای چینی مدل ۲۰۲۲ قیمت محصولات چینی مونتاژ داخل را می‌شکند که خودروهای مدل قدیمی را تولید (مونتاژ) می‌کنند.
او تصریح کرد: قیمت‌ها بستگی به حقوق و عوارض گمرکی هم دارد. پیش‌بینی می‌شود امسال واردات خودرو محقق نشود. موضوع واردات بیشتر برای این بود تا حدودی جو روانی بازار فروکش کند و افزایش قیمت‌ها متوقف شوند. به هر حال با قید شرط صادرات برای واردات، نمی‌تواند امسال شاهد ورود خودرویی به کشور بود.
از سوی دیگر هم ارز کافی برای واردات کالایی مانند خودرو وجود ندارد و تنها راهکار افزایش تولید و عرضه بیشتر خودرو است.
حاج‌ابوالحسن درباره تاثیر احیای برجام بر بازار خودرو گفت: تاثیر احیای برجام بر اقتصاد و بازار کشور معمولا پس از یکی‌دو سال نمود پیدا می‌کند.
وضعیت فعلی اقتصاد به‌گونه‌ای است که افراد بیشتر در ملک و ساختمان سرمایه‌گذاری می‌کنند. این امر منجر به‌بهم ریختگی بازارها از جمله خودرو و مسکن شده است.
سخن پایانی
در آخرین اخبار منتشرشده درباره واردات خودرو، معاون صنایع حمل‌‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت هدف این وزارتخانه در واردات خودروهای اقتصادی را اتصال این خودروها به خطوط تولید داخلی عنوان و ابراز امیدواری کرد پس از دستیابی به اطلاعات جامع، تنظیم و اجرای درست آیین‌نامه واردات و هدفمند کردن تخصیص‌ها، خروج تمامی خودروهای داخلی از چرخه قرعه‌کشی به‌عنوان هدف اصلی محقق می‌شود. این امر آیا در نهایت منجر به تحقق خواسته مشتریان به ارتقای کیفی و تنوع محصولات با قیمت رقابتی در بازار داخل خواهد شد؟
