ضرورت نهادینه‌سازی تولید دانش‌بنیان
شهرام شیرکوند - کارشناس اقتصاد
حمایت از صنعت داخلی و تولید دانش‌بنیان و اشتغالزایی از مهم‌ترین مباحثی است که درحال‌حاضر در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصاد کشور مورد توجه قرار گرفته و آرزوی هر ایرانی این است که متخصصان و تولیدکنندگان ایرانی بتوانند توانمندی‌های خود را در برابر تولیدکنندگان سایر کشورها به نمایش بگذارند و برندهای ایرانی در رده معتبرترین برندهای جهان قرار گیرند.
بی‌شک توانمند شدن تولیدکنندگان ایرانی نسبت به رقبای خارجی یکی از مهم‌ترین رویکردهای اقتصاد کشور است و برای تقویت تولید ملی باید شرایط مساعدی برای تولیدکنندگان ایجاد کرد و آنان را برای حضور در بازارهای جهانی توانمند ساخت. استفاده از ظرفیت واحدهای تولیدی می‌تواند تحولی بزرگ در اقتصاد کشور ایجاد کند که این امر مستلزم کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی برای واحدهای تولیدی است. زمانی که شرایط برای تولید و کار در کشور مهیا باشد، اشتغالزایی افزایش و بحران‌های اجتماعی کاهش خواهد یافت. اعطای تسهیلات بانکی ارزان‌نرخ به تولیدکنندگان، استمهال بدهی‌های معوقه و کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی برای بخش‌های تولیدی می‌تواند نخستین گام عملی دولت برای رشد تولید و توسعه اقتصادی باشد و به توانمند شدن کشور در عرصه اقتصاد کمک شایانی کند و شرایط مساعد و مناسبی را برای تولیدکنندگان داخلی فراهم آورد.
نرخ سود بانکی فعلی برای تولیدکنندگان در بسیاری از بخش‌ها به‌صرفه نیست و سودی که بانک‌ها بابت تسهیلات از تولیدکنندگان دریافت می‌کنند با سودی که تولیدکنندگان در قبال تولید خود دریافت می‌کنند همخوانی ندارد و از سویی دسترسی دشوار به تسهیلات بانکی برای بخش صنعت از دیگر چالش‌های این بخش است.
از اساسی‌ترین اقدامات در راستای حمایت از تولیدات داخلی، کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی است که موجب کاهش هزینه تمام‌شده، افزایش تقاضا برای خرید کالای داخلی، رونق اقتصادی و افزایش اشتغالزایی خواهد شد و این روش یکی از روش‌های تایید شده در اقتصاد کلان است که توجیه نظری نیز دارد.
در عین حال از ابزارهای کارآمد سیاست‌های پولی در قلمرو اعمال قدرت دولت در سیاست‌های پولی کشور است که برای تحرک اقتصاد و تولید در قالب سیاست انبساطی یعنی تزریق نقدینگی به اقتصاد در حالت رکود یا برعکس کم کردن حجم نقدینگی کشور در شرایط اقتصاد تورمی و نابسامانی‌های ناشی از حجم زیاد پول به‌کار می‌رود. با کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی سرمایه‌های سرگردان جذب بخش‌های تولیدی خواهند شد و به این ترتیب هزینه‌های تولید تا حدود زیادی کاهش خواهد یافت و در نتیجه تورم کاهش می‌یابد و در نهایت زمینه‌های رقابت کالاهای تولید داخل در بازارهای جهانی فراهم می‌شود.
در کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی، رونق تولید به‌ویژه تولید نوآورانه از اهمیت خاصی برخوردار است. پایین بودن هزینه سرمایه و اعتبارات و تسهیلات بانکی یکی از عواملی است که در ترغیب صاحبان سرمایه نقش موثری دارد و سرمایه‌گذاران را تشویق می‌کند تا از منابع بانکی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی و صنعتی، ایجاد ایده‌های اقتصادی و تبدیل آن به یک فعالیت اقتصادی یا گسترش و استمرار فعالیت‌های اقتصادی که احتیاج به تزریق منابع جدید دارد، استفاده کنند. نرخ بهره و ارتباط آن با رونق اقتصادی اصل مهمی است و متناسب با شرایط اقتصادی در کشوری یا موقعیت اقلیمی و سایر عوامل اقتصادی و غیراقتصادی که بر اقتصاد اثر دارد، میزان اثرگذاری و شیوه اتخاذ این تدبیر متفاوت است و باید ملاحظات ویژه‌ای در زمینه اتخاذ تدابیر اقتصادی در کشور لحاظ کرد. تحقیقات گسترده در حوزه تولید ملی بیانگر مشکلات در مسیر توسعه تولید ملی است که باعث شده این بخش امکان استفاده از ظرفیت‌های موجود را نداشته باشد و نیمی از ظرفیت تولید ملی غیرفعال باشد.
باتوجه به تحقیقات انجام شده، ظرفیت‌های خالی در تولید ایران کم نیستند. عواملی مانند پایین بودن سطح تقاضا برای تولیدات، نرخ تمام‌شده کالا، واردات کالاهای جایگزین و پایین بودن قدرت خرید کالا و خدمات منجر به عدم استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود می‌شود.
یکی دیگر از مشکلات مطرح در مسیر رشد تولید دانش‌بنیان‌ها توزیع نامناسب اعتبارات و منابع بانکی بین متقاضیان وام و تسهیلات اعتباری است. مهم‌تر از محدودیت‌های اعطای تسهیلات، نرخ بالای سود بانکی است که باعث شده، هزینه پول برای تولیدکننده بالا تمام شود؛ بنابراین موانع به هر نحوی که شده باید از سر راه تولید برداشته شود و حمایت از طرح‌ها و پروژه‌های توسعه‌ای دانش‌بنیان، کسب‌وکارهای نوپا و دانش‌محور در اولویت برنامه‌های اقتصادی قرار گیرد.
برای نهادینه‌سازی تولید دانش‌بنیان در شرایط فعلی، باید به ظرفیت نیروی جوان متخصص و ظرفیت‌های داخلی کشور توجه بیشتری داشت. همچنین با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و کسب‌وکارهای دانش‌محور، به‌‌طور همزمان برای ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان نیز برنامه‌ریزی کرد تا به سمت ارتقای تولید متمرکز بر دانش حرکت کنیم.
اقتصاد دانش‌بنیان، استفاده از دانش برای ایجاد کالاها و خدمات و یکی از الزامات اساسی در تحقق دستیابی به تولید دانش‌بنیان است و از آنجا که برپایه تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات تشکیل شده، اصلاح فضای کسب‌‌وکار برای اشتغالزایی، توسعه تولید نوآورانه و مبتنی بر دانش و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان اهمیت زیادی دارد.
