مهاجرت، اقتصاد ایران را نشانه گرفت
در دنیای کنونی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان با کاهش شدید جمعیت جوان روبه‌رو هستند، بنابراین این کشورها از پذیرش نیروهای جوان و متخصص از سوی کشورهای دیگر استقبال می‌کنند.
در چنین شرایطی بروز چالش های اجتماعی و اقتصادی، بسیاری از جوانان کشور را به مهاجرت به کشورهای دیگر به خصوص سرزمین های توسعه یافته ترغیب کرده است. موج مهاجرت کشور ما را در آینده با چالش اساسی در نبود نیروی کار متخصص روبرو می کند. این موج مهاجرت تنها به افراد ختم نمی شود، بلکه سرمایه های کشور را هم نشانه گرفته است. بدین ترتیب امکان توسعه عملکردی صنایع به شدت محدود می شود.
خطر بالقوه در کمین اقتصاد
آنوش رحام فعال صنعت فولاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: مهاجرت در ۳ بخش خروج تکنسین ها، نیروهای فنی و مهندسی و نخبگان و همچنین مهاجرت صاحبان سرمایه مطرح است. بسیاری از کشورها هزینه های کلانی را به جذب نخبگان و متخصصان صنعتی اختصاص می دهند. در چنین شرایطی اقتصاد این کشورها که از ورود نخبگان حمایت می کنند به سمت پویایی پیش می رود.
وی افزود: بر همین اساس نیز بسیاری از کشورها با هدف پویایی هرچه بیشتر اقتصاد خود، جذب نخبگان، سرمایه گذاران و کارآفرینان را جزو اهداف خود تعریف کرده اند. بدین منظور نیز بستر فعالیت و احداث صنایع و همچنین اشتغال آفرینی را در کشور خود تسهیل می کنند. با توجه به اهمیت و اثرگذاری جذب نخبگان، کشورهای همسایه در سال های اخیر اقدام به جذب سرمایه گذار کرده اند. کشورهای ترکیه، گرجستان، دبی، عمارات و ... در این سال ها اقدامات گسترده ای را برای جذب مهاجران ویژه و نخبه اجرایی کرده اند. این کشورها هم زمان با جذب مهاجران از ورود سرمایه و صاحبان سرمایه نیز استقبال می کنند.
وی گفت: حجم اساسی مهاجرت در بخش معدن و صنایع معدنی به افراد تکنسین اختصاص دارد. نیروهای فعال در رده های بالای مهندسی، عموماً از شرایط کاری و دستمزدی بهتری برخوردار هستند و همین موضوع از انگیزه آنان برای مهاجرت می کاهد. بااین وجود ضعف های موجود در نظام کاری و نبود ثبات شغلی و اطمینان حرفه ای از آینده، از دلایل اصلی خروج نیروی کار از کشور به شمار می رود. افزایش موج مهاجرت متخصصان به منزله بروز چالش های جدی در آینده عملکردی صنایع خواهد بود.
رحام تاکید کرد: باوجودی که ایران در طول سال های اخیر تحریم بوده و موانع جدی در مسیر تعاملات بین المللی ما با سایر کشورها ایجادشده، بسیاری از کشورها از جذب سرمایه گذاران ایرانی استقبال می کنند. تاجاییکه حتی در سال های اخیر فرآیند جذب سرمایه به کشورهای همچون عمارت که در گذشته مقررات سخت گیرانه ای داشته اند، به شدت ساده شده است.
وی افزود: قرن جدید، دوران قدرت سرمایه و کارآفرینی است. بزرگ ترین کارآفرینان از بستر تسهیل فضای کسب وکار متولدشده و رشد کرده اند. تسهیل فضای کسب وکار در بستری عاقلانه و عادلانه، به بهبود عملکردی افراد منجر می شود. بنابراین بسیاری از کشورها با تسهیل مقررات و قوانین، سرمایه ها را به سمت تولید هدایت می کنند. بااین وجود در ایران هیچ راهکار عملیاتی برای حمایت از نیروهای کار متخصص و سرمایه وجود ندارد. متاسفانه حتی قانون حمایت از فضای کسب وکار نیز کارایی لازم را ندارد و به دقت اجرایی نمی شود. در چنین شرایطی تولیدکنندگان در مقایسه با تجار، با مشکلات به مراتب قابل توجه تری روبرو هستند. در همین حال نگاه بسته و اقتصاد دستوری و دولتی موجب شده که روند مهاجرت از کشور افزایش یابد.
رحام در ادامه تاکید کرد: البته در موارد متعددی شاهد هستیم که بسیاری از صاحبان سرمایه اقدام به تعطیلی کسب وکار خود در ایران نمی کنند، بلکه بخشی از سرمایه خود را به سایر کشورها منتقل می کنند. این در حالی است که جذب همین سرمایه در کشور می تواند به توسعه عملکردی صنایع و رشد اشتغالزایی منتهی شود. بنابراین باید اعتراف کرد که کشور از مزیت های ناشی از جذب سرمایه های یادشده، بی بهره خواهد شد. تنها امکان تجارت و سودآوری برای صاحبان سرمایه در کشورهای خارجی فراهم می شود.
معدن در تیررس مهاجرت
حسن حسینقلی فعال بخش معدن و صنایع معدنی در گفت وگو با صمت اظهار کرد: مهاجرت عبارت است از جابه جایی مردم از مکانی به مکانی دیگر برای کار یا زندگی. مردم معمولاً به دلیل دور شدن از شرایط یا عوامل نامساعد، مهاجرت می کنند. فرآیند مهاجرت موضوع پیچیده ای است که حجم و رشد جمعیت، ساخت و توزیع جمعیت و همچنین شرایط اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد. این فعال بخش معدن و صنایع معدنی افزود: در طول سال های گذشته شاهد مهاجرت بخش گسترده ای از نخبگان و افراد متخصص از کشور بوده ایم. این سیل مهاجرت گسترده لطماتی را به صنایع و مسیر تحقیق، پژوهش و توسعه وارد می کند. در همین حال بستری برای مهاجرات تکنسین های کارآزموده نیز از کشور فراهم شده است. درنتیجه صنایع به مرور با چالش نبود نیروی کار متخصص روبرو خواهند شد.
حسینقلی گفت: بدون تردید دلایل متعدد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، مسیر مهاجرات افراد را تسریع می کند. بنابراین شناخت دلایل و انگیزه های افراد برای مهاجرت، قدم نخست برای مبارزه با این شرایط است. بسیاری از مهاجران با هدف ورود به فضای کسب وکار بهتر، شرایط اجتماعی مناسب و آزادتر و زندگی در شرایط مساعد، مهاجرت می کنند. درواقع گمان می برند که با مهاجرت، آینده بهتری در انتظار آنهاست.
حسینقلی گفت: در طول سال های گذشته شاهد خروج سرمایه از کشور بوده ایم که از آن می توان با عنوان مهاجرت سرمایه یا فرار آن نیز نام برد. این در حالی است که فعالیت در حوزه های مختلف صنعتی و اقتصادی کشور نیازمند سرمایه است. توسعه بخش معدن و صنایع معدنی نیز به سرمایه قابل توجهی نیاز دارد. کما اینکه نبود سرمایه کافی در طول سال های اخیر به یکی از عوامل اصلی توسعه نیافتگی ظرفیت های معدنی در کشور بدل شده است.
وی تاکید کرد: سرمایه نیازمند امنیت است، بنابراین در شرایطی که امنیت کافی در بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و ... کاهش می یابد، شاهد خروج سرمایه از کشور خواهیم بود. متاسفانه ثبات قوانین و مقررات در کشور ما از اعتبار کافی برخوردار نیست. در چنین شرایطی امنیت سرمایه زیر سؤال می رود. بدین ترتیب امکانی هم برای توسعه فعالیت در بخش های مختلف صنعتی به خصوص در حوزه معدن و صنایع معدنی که اغلب هم دیربازده هستند، فراهم نمی شود.
سخن پایانی
مهاجرت از دیرباز به عنوان یک موضوع مهم و اثرگذار در اقتصاد مطرح بوده است، بااین وجود در سال های اخیر و به دنبال شدت گرفتن موج مهاجرت از کشور، این پدیده و آثار آن موردتوجه قرارگرفته است. مهاجرت در بستر معدن و صنایع معدنی در ۳ سطح مهاجرت تکنسین ها و کارگران متخصص، نخبگان و همچنین سرمایه مطرح می شود. در سال های اخیر مهاجرات تکنسین های متخصص در حوزه های مختلف شدت گرفته است، بااین وجود این موج هنوز در حوزه معدن و صنایع وابسته به آن به معظلی فراگیر بدل نشده است. بااین وجود با توجه به موج فزاینده و علاقه به خروج نیروی کار از کشور، این احتمال می رود که بخش معدن و صنایع معدنی نیز در آینده با چالش هایی در تأمین نیروی کار روبرو شود. در همین حال باید تاکید کرد که مهاجرت سرمایه که از آن با عنوان فرار سرمایه نیز یاد می شود در سال های اخیر شدت گرفته است. درنتیجه چنین شرایطی از امکان توسعه بسیاری از صنایع کاسته می شود.
