احیای معادن، چشم‌انتظار تدابیر کارشناسی
فعال‌سازی معادن کوچک و متوسط مقیاس می‌تواند در افزایش تولید مواد معدنی و همچنین اشتغال‌زایی نقش به سزایی ایفا کند. این در حالی است که مشکلات تولید بسیاری از این معادن را غیرفعال کرده است.
فعال سازی معادن کوچک و متوسط مقیاس می تواند در افزایش تولید مواد معدنی و همچنین اشتغال زایی نقش به سزایی ایفا کند. این در حالی است که مشکلات تولید بسیاری از این معادن را غیرفعال کرده است. اما بااین همه بخش معدن برای توسعه هرچه بیشتر در سال های اخیر به سراغ فعال سازی معادن کوچک و متوسط مقیاس رفته است. صمت در این گزارش، به ضرورت فعال سازی این معادن پرداخته و با توجه به شعار سال برنامه افزایش احیای معادن تا پایان سال را بررسی کرده است.
بیش از ۹۰ درصد معادن کشور را معادن کوچک و متوسط تشکیل می دهند. درنتیجه این بخش در تولید و به ویژه اشتغال نقش مهمی ایفا می کند درنتیجه، غیرفعال شدن این معادن می تواند بخشی از اشتغال بخش معدن و توسعه آن را به خطر اندازد. این در حالی است که تحقق چشم انداز حوزه های مختلف صنایع معدنی، نیازمند افزایش تولید مواد اولیه است که بخشی از آن می تواند به کمک معادن کوچک و متوسط مقیاس جلو برود.به همین دلیل توقف فعالیت این معادن می تواند خطری جدی برای بخش معدن محسوب شود.با توجه به اهمیت این موضوع طرح فعال سازی معادن کوچک و متوسط در نقاط مختلف کشور باهدف کمک به احیای معادن بخش خصوصی، که به دلیل شرایط داخلی یا بین المللی نیمه فعال یا تعطیل شده اند، از آذرماه سال ۹۷ تعریف شد و از سال ۹۸ اجرا درآمد.از این زمان دولت و تعدادی از انجمن های معدنی در تلاش بودند تا تعداد معادن کوچک و متوسط مقیاس غیرفعال را کاهش دهند. طبق برنامه ریزی انجام شده برای سال ۹۸ فعال سازی ۱۵۰ معدن با اشتغال سه هزار نفر در دستور کار قرار گرفت که بر اساس آمار شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، تا سوم اسفند ۹۸ حدود ۱۴۵ معدن در مسیر فعال سازی قرار گرفت و ۳۲ معدن فعال شد.خوشبختانه در سال جدید نیز این برنامه در دستور کار شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران قرارگرفته است.
افزایش احیای معادن تا پایان سال
مدیر اجرایی طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس گفت: در نظر داریم با همکاری استان ها، تا پایان امسال، احیای معادن راکد را نسبت به سال های گذشته به 2 تا 3 برابر افزایش دهیم. عباس جرجانی در جلسه طرح احیای معادن کوچک مقیاس در استان بوشهر ضمن بیان این مطلب اظهار کرد: فعال سازی معادن کوچک مقیاس و راکد، علاوه بر اشتغال زایی مناسب، ارزش افزوده قابل توجهی نیز برای معادن و منطقه ایجاد خواهد کرد. وی ادامه داد: از اقدامات مهم انجام شده در این زمینه طی سال گذشته، اجرای بسته های سرمایه گذاری معدنی شامل مجوزهای معدنی ازجمله پروانه بهره برداری، گواهی کشف و محدوده های اکتشافی بوده است که باهدف تشویق سرمایه گذاران به طرح های توسعه ای و ایجاد واحد فرآوری تدوین شده و در اختیار اداره کل صمت استان ها قرار گرفت. جرجانی گفت به رغم تعداد کم معادن در استان بوشهر اما بازهم این تعداد معادن راکد نسبت کل، قابل توجه است. وی افزود: در این استان، ۵۹ درصد معادن فعال و ۳۷ درصد معادن غیرفعال است. بخش بیشتر این معادن را کانی های غیرفلزی تشکیل می دهند. جرجانی با اشاره به اینکه خاک های صنعتی در بازارهای جهانی مورد استقبال زیادی قرار می گیرند گفت: ازاین رو راه اندازی معادن راکد استان می تواند ارزآوری داشته باشد.مدیر اجرایی طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس خاطرنشان کرد: در راستای همکاری با صندوق بیمه سرمایه گذاری های معدنی، آمادگی خود را برای سرمایه گذاری و یا تامین ماشین آلات معدنی موردنیاز استان، اعلام می کنیم.
ایجاد ارزش افزوده و اشتغال
مهدی صفوی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر نیز در این جلسه بابیان اینکه استفاده از ظرفیت معادن کوچک مقیاس، به عنوان یکی از ۱۰ طرح مهم تدوین شده طی سال گذشته در وزارت صمت بود، گفت: هدف ما، انجام همکاری و هماهنگی های لازم و برنامه ریزی برای اجرای این طرح در استان بوشهر است. وی ادامه داد: از مجموع ۲۶۰ واحد معدنی استان، حدود ۹۳ معدن راکد است که هدف ما از اجرای طرح مذکور، فعال سازی این معادن، اشتغال زایی و ایجاد ارزش افزوده در استان بوشهر است. صفوی بابیان اینکه در راستای این هدف طرح هایی را تعریف، پیشنهاد و اولویت بندی خواهیم کرد، توضیح داد: عمده معادن در استان با کمبود نقدینگی مواجه هستند و همین مسئله، انگیزه معدنکاران را برای ادامه کار تحت تاثیر قرار می دهد. وی افزود: موضوعاتی همچون کمبود سوخت، بیمه و تامین ماشین آلات ازجمله چالش های پیش روی معادن این استان است. مدیرکل سازمان صمت استان بوشهر تاکید کرد: یکی از مزیت های استان بوشهر، قرار گرفتن در حاشیه خلیج فارس است که می تواند به یک مرکز صادرات معدنی تبدیل شود. در پایان این جلسه تعدادی از فعالان معدنی استان به بیان مشکلات خود پرداختند و مقرر شد خانه معدن و نظام مهندسی استان بوشهر، مشکلات معادن استان با اولویت معادن راکد را به سازمان صمت اعلام کنند و پس ازآن، سازمان صمت موارد مشخص شده را به طرح احیا، توسعه و فعال سازی معادن راکد ارسال کند. درنهایت پس از جمع بندی نسبت به برگزاری جلساتی برای تک تک معادن مشکل دار در قالب ستاد تسهیل اقدام خواهد شد.
رکود و چرایی آن
همان طور که مطرح شد تامین نقدینگی، ماشین آلات، بیمه و... از مهم ترین مشکلاتی به شمار می رود که بسیاری از معادن کوچک را از مدار تولید خارج کرده است. علاوه بر این وجود قوانین و مقررات دست وپا گیر هم باعث شد تا برخی از معدن کاران عطای این کار را به لقایش سپرده و از این حوزه خارج شوند. چندی پیش بهرام شکوری عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران درباره این موضوع بیان کرد: امروز ۶ هزار معدن غیرفعال در کشور داریم که تا چندی پیش در مدار تولید قرار داشتند اما امروزه دچار رکود شده و از چرخه تولید خارج شده اند. وی با اشاره به اینکه تا علت اصلی مشخص نشود نمی توان درمانی برای حل این معضل پیدا کرد، ادامه داد: عارضه یابی در مورد تعطیلی این معادن را از چند سال قبل آغاز کردیم و درنهایت مشخص شد یکی از دلایل مهم برای توقف فعالیت این معادن، نبود نقدینگی است. شکوری بیان کرد: فراموش نکنیم ۹۸ . ۳ درصد معادن ما را معادن کوچک و متوسط تشکیل می دهند و این تعطیلی در بین این معادن صورت گرفته است. وی کمبود یا نبود ماشین آلات معدنی و تجهیزات را یکی دیگر از دلایل تعطیلی معادن دانست و گفت: امروز در معادن با بحث تعطیلی پنهان هم مواجه هستیم، به این معنا که معادن با ظرفیت کامل فعالیت ندارند. در دنیا بین ۳ تا ۵ درصد از ذخایر کشور را استخراج می کنند اما برای ایران این عدد کمتر از ۰ . ۵ درصد است که یکی از دلایل آن ماشین آلات فرسوده است. شکوری تصریح کرد: امروز ۴۵۰ میلیون تن ماده معدنی با ماشین آلات فرسوده تولید می شود، برای نوسازی این ماشین آلات به ۲ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم و باوجود بخشنامه های جدید همچنان این مشکل پابرجاست. وی با اشاره به ممنوعیت واردات ماشین آلات بیان کرد: گفته می شود این موضوع در راستای حمایت از تولید داخل است اما این ممنوعیت به ویژه در زمینه واردات ماشین آلات دست دوم موجب شده است دستگاهی که در خارج از کشور ۲۰۰ هزار دلار قیمت دارد با چندین برابر قیمت خریدوفروش شود اما اگر این محدودیت برداشته شود بدون شک نرخ ماشین آلات در ایران نیز متعادل می شود. وی در ادامه با اشاره به واگذاری معادن نیز اظهار کرد: اینکه قرار است به یک باره ۶ هزار معدن را در مزایده واگذار کنیم، خود حاکی از کارکرد نامناسب وزارت صمت است، چراکه این معادن به یک باره تعطیل نشده است. برخی مواردی هستند که سال ها فعالیت خود را متوقف کرده اند. وزارت صمت باید به سمت و سویی برود که در هر استان به محض آنکه معدنی تعطیل شد به سرعت آن را در مزایده قرار دهند. قانون نیز این موضوع را تکلیف کرده است. زمانی که ۶ هزار معدن به یک باره به مزایده گذاشته می شود، تعداد افراد محدودی می توانند در مزایده شرکت کنند.
سخن پایانی
درواقع امروز بخش عمده ای از این مشکلات با حمایت همه جانبه دولت از بخش معدن از میان برداشته می شود تا بتواند معادن غیرفعال را به چرخه تولید بازگرداند. برخی از موانع با بازنگری در قوانین و مقررات حل می شود و برخی دیگر نیازمند تامین نقدینگی و ارائه تسهیلات هستند. حال باید دید اولویت بندی ایمپاسکو برای سال جدید تا چه اندازی آمار را افزایشی می کند.
