ماست به ‌ دلیل اینکه حاوی لاکتیک اسید است، موجب می ‌ شود کلسیم از بدن خارج شود، بنابراین شاید دیگر نباید برای درمان پوکی استخوان یا پیشگیری از آن افراد را به مصرف ماست و دوغ توصیه کرد. کارنامه درخشان نانو در دنیای پزشکی این بار نمره قابل ‌ قبولی در درمان دردهای مفصلی و پوکی استخوان گرفته است. شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان فعال در این عرصه توانستند با بهره ‌ گیری از دانش نانو فناوری به تولید داروهای موثر در این زمینه بپردازند. محصولاتی که نمونه خارجی نداشتند یا وارد نمی ‌ شدند و اگر هم وارد می ‌ شدند، با نرخ ۱۵ برابری به ‌ دست مصرف ‌ کننده می ‌ رسیدند، اما از سوی دانشمندان کشورمان به مرحله انبوه ‌ سازی و حتی صادرات رسیدند. صمت در این گزارش به معرفی چند نمونه از این محصولات پرداخته است.

قوانینی خارج از دنیای ما

نانو پزشکی یک حوزه علمی بین ‌ رشته ‌ ای است که علوم مختلف فیزیک، شیمی، مهندسی، زیست ‌ شناسی، پزشکی و سایر علوم پایه و کاربردی را در برگرفته و هدف آن تشخیص و درمان بیماری ‌ ها از طریق کاربرد علوم و فناوری نانو است. به ‌ عبارت دیگر، هدف نهایی نانو فناوری پزشکی مخاطب قرار دادن بدن انسان در مقیاس ‌ های اتمی و مولکولی و ترمیم آن همانند ترمیم یک ماشین پیچیده مولکولی است. گفتنی است، مبحث نانو با مواد و ساختاری سروکار دارد که طول آنها کمابیش بین یک تا 100 نانومتر است. در این سطح از اندازه ‌ ها قوانین مکانیک کوانتوم حاکم است و دیگر از قوانین دنیا در مقیاس بزرگ (یا همان کلاسیک) پیروی نمی ‌ کند. به ‌ همین علت، ممکن است از مواد رفتاری سر بزند که اصلا قابل ‌ پیش ‌ بینی نیست و در برخی موارد عجیب به ‌ نظر می ‌ رسد. امروزه از فناوری نانو در طیف گسترده ‌ ای از علوم و صنایع استفاده می ‌ شود. از علوم مرتبط با انرژی گرفته تا الکترونیک و حتی پزشکی. فناوری نانو در پزشکی هنوز بسیار جدید است و جای بسیار زیادی برای گسترش و پیشرفت دارد. بسیاری از پزشکان و متخصصان معتقدند ورود علم نانو در پزشکی می ‌ تواند بسیاری از مشکلاتی را که تا به حال موفق به حل آن نشده بودیم، حل کند. یکی از مباحثی که در این مدت که علم نانو به کمک علم پزشکی آمده، توانسته در آن بخش مفید باشد؛ مبحث پوکی ‌ استخوان و حل معضلات ناشی از آن است و شمار پوکی استخوان در جهان به بیش از ۲ میلیارد نفر رسیده است. این در حالی است که ایران در شیوع شکایت ‌ های روماتیسمی بالاترین رقم در منطقه آسیا را دارد و حدود ۷۰ درصد زنان و ۵۰ درصد مردان نیز به ‌ نوعی دچار پوکی استخوان یا استئوپروز هستند.

قرص به ‌ جای «پی آر پی»

فرهاد بخشی، مدیرعامل شرکت دانش ‌ بنیان در زمینه نانوفناوری که به تولید دارو و مکمل ‌ های دارویی می ‌ پردازد، با اشاره به ساخت مکمل ‌ هایی برمبنای کلسیم هیدروکسی آپاتیت به ‌ منظور درمان و پیشگیری از پوکی و استخوان گفت: از آنجایی که ۶۵ درصد استخوان و ۹۷ درصد مینای دندان از ماده کلسیم هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده است، نقش بسیار جدی در درمان و ترمیم پوکی استخوان و پوسیدگی دندان دارد. خوشبختانه چند سالی می ‌ شود که توانستیم با فرمولاسیون جدید و برای نخستین ‌ بار مکملی را تولید کنیم که به ترمیم کامل استخوان و مینای دندان بینجامد. به ‌ عبارت روشن ‌ تر، علاوه بر کلسیم و فسفر، این ماده هم در روند فرمولاسیون مکمل ‌ ها برای درمان پوکی استخوان به ‌ کار برده شده که افزون بر قرص و مکمل از آن در خمیردندان ‌ های ترمیم ‌ کننده، سفیدکننده و براق ‌ کننده به کار می ‌ رود و در حال ‌ حاضر در چند برند خمیردندان مورداستفاده قرار می ‌ گیرد.

کلسیم برای مغز

به ‌ گفته وی، باتوجه به آزمایش ‌ هایی که روی ۷۰۰ نمونه دندان در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران و در مرکز پیشگیری از پوسیدگی انجام شد، پژوهشگران این شرکت نانویی فهمیدند این ماده، خاصیت جدی در سفیدکنندگی، ترمیم ‌ کنندگی، براق ‌ کنندگی و پیشگیری از پوسیدگی دارد. بخشی گفت: کلسیم کاربردهای متنوعی در بدن دارد. جالب است، بدانید که افزون بر درمان پوکی استخوان و رفع دردهای مفصلی، این ماده برای درمان بیماری ‌ هایی در زمینه مغز و اعصاب هم تجویز می ‌ شود و در تنظیم اعصاب و مسائل مرتبط با خواب کاربرد زیادی دارد. مکمل ‌ های تولیدشده با برند آپاکل در بازار موجود است. وقتی بیمار به پوکی استخوان مبتلا می ‌ شود، به ‌ ویژه بانوانی که میانسال هستند، چون در عمل گوارش بدن در این سن رو به تحلیل است، باید از قرص ‌ های بزرگ کلسیم استفاده کنند که بخشی از آن هم جذب نمی ‌ شود و می ‌ تواند سبب ایجاد سنگ ‌ های کلیه شود؛ حال تفاوتی که این محصول با دیگر مکمل ‌ های تامین کلسیم در درمان ‌ های پوسیدگی دندان و مشکلات استخوانی دارد، این است که عمل گوارش آن به ‌ راحتی انجام می ‌ شود. در واقع، یک ‌ دهم میزان دوزی که در قرص ‌ های کلسیم معمول به ‌ کار می ‌ رود، در این مکمل قرار داده شده است اما همان ‌ گونه که گفته شد فرمولاسیون آن به ‌ گونه ‌ ای است که درصد زیادی از دارو جذب مناطق مفصلی و استخوانی می ‌ شود.

سرعت بالای بهبود با یک ‌ دهم دوز همیشگی

وی در تشریح جذب بالای این مکمل ادامه داد: نخستین عملکرد آن این است که اگر بیماران درد مفصلی داشته باشند، به ‌ سرعت بهبود پیدا می ‌ کنند، ضمن اینکه در این نوع فرمولاسیون، یون ‌ هایی قرار داده می ‌ شود که می ‌ توانند منطقه اصلی درد را تبدیل به منطقه خنثی کنند. جذب این مکمل صددرصد است، به ‌ همین دلیل دوز آن یک ‌ دهم دوز کلسیم ‌ های مشابه در بازار است. گفتنی است، به ‌ طورمعمول 20 درصد کلسیم در قرص ‌ های معمولی در دسترس زیستی قرار می ‌ گیرد که بخشی از آن هم دفع می ‌ شود، اما ما براساس این نوع فرمولاسیون خارجی تلاش کردیم، مصرف این مکمل ‌ ها به ‌ تمامی جذب منطقه آسیب ‌ دیده در بدن شود و دیگر به انجام فرآیند پی آر پی (انتقال دارو به کمک تزریق و به ‌ صورت مستقیم) لازم نیست، چرا که با خوردن کپسول، معضلات مربوط به پوکی استخوان حل می ‌ شود. یکی دیگر از ویژگی ‌ های این محصول مصرف آن با آب کم است، همان ‌ گونه که می ‌ دانید به ‌ طورمعمول داروهای کلسیم باید با آب فراوان مصرف شوند که فرمولاسیون این دارو به ‌ گونه ‌ ای طراحی شده که نیازی به نوشیدن آب فراوان نیست. به ‌ گفته این فعال در عرصه نانو دارو؛ کمابیش یک سالی می ‌ شود که این مکمل در سبد دارویی کشور قرار گرفته و بدون تجویز پزشک هم قابل ‌ خریداری و مصرف آن به ‌ صورت روزانه یک عدد است. این مکمل نه ‌ تنها هیچ رسوبی در کلیه ایجاد نمی ‌ کند، بلکه موجب تنظیم آنزیم ‌ های تیروئیدی هم می ‌ شود، همچنین علاوه بر درمان روماتیسم، در درمان بیماری ‌ هایی مربوط به تیروئید هم کارآیی دارد. نمونه خارجی آن، فاقد برخی یون ‌ های مفید است که تنها ترکیبی از کلسیم و فسفر است، اما در این مکمل، منیزیم و سدیم هم قرار داده شده که به بهبود سریع بیمار یا مصرف ‌ کننده کمک می ‌ کند.

نمونه خارجی موجود است اما نه با همان کیفیت

وی گفت: مشابه خارجی این دارو بدون هزینه گمرگ به ‌ ازای هر 30 عدد کپسول ۱ . ۳۰۰ . ۰۰۰ هزار تومان است که مکمل ایرانی آن تنها با ۱۸۰ هزار تومان فروخته می ‌ شود و میزان دسترسی تا حد زیادی بهبود یافته است. کمابیش از 2 ماه گذشته، داروخانه ‌ ها تامین 2 برابری دارند، همچنین می ‌ توان در برخی داروخانه ‌ های اینترنتی هم آن را یافت. توصیه می ‌ شود اگر افراد مشکل کمبود ویتامین دی دارند، روزانه به ‌ همراه این محصول ویتامین دی با هزار آیو مصرف کنند. همان ‌ گونه که پیش ‌ تر هم اشاره شد، این ماده در خمیردندان هم به ‌ کار برده شده است که در صورت مصرف آن، بین ۷ تا ۱۴ روز حساسیت ‌ های دندانی برطرف می ‌ شود و تا عمقی ‌ ترین پوسیدگی ‌ ها را ترمیم می ‌ کند. بخشی بااشاره به صادرات این محصول به برخی از کشورهای خاورمیانه و اروپایی گفت: برآورد شده، حجم تولید تا پایان امسال به ۶ تن برسد، همچنین با عراق، قطر، آلمان و انگلیس رایزنی شده است که دارو صادر شود.

ویتامین د ۳ با قدرت بالای جذب

یکی دیگر از شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان در این عرصه موفق به تولید دارویی با قدرت جذب بالا شده است. این شرکت دانش ‌ بنیان توانسته 2 نوع کپسول تولید کند که افزون بر قدرت جذب بالای قرص ویتامین د ۳ نسبت به محصول مشابه، بخارات ناخوشایند قرص ‌ های امگا 3 در معده از بین برود. گفتنی است، ویتامین د ۳ در این قرص ‌ ها داخل حامل نانویی قرار دارد و موجب بهبود فرکانس مصرفی افراد می ‌ شود و امگا ۳ به ‌ گونه ‌ ای مقاوم ‌ سازی شده که فرآیند هضم را برای مصرف ‌ کنندگان تسهیل می ‌ کند. محمد کریم رضایی، مدیر تحقیق و توسعه یک شرکت در حوزه نانو دارو به صمت گفت: تولید کپسول ‌ های ژلاتینی نرم، محصولی بوده است که توانستیم با تکنولوژی روز نانو به تولید انبوه برسیم و فرآیند دارورسانی را تسهیل کنیم. برهمین اساس، 2 محصول وارد بازار شده است. تولید قرص ‌ های کپسول ژلاتینی نرم حاوی ویتامین د ۳ با استفاده از نانو فناوری یکی از این محصولات است که نسبت به ویتامین دی ‌ های مشابه در بازار، جذب 2 برابری دارند. این نوع از قرص ‌ های ژلاتینی مشابه خارجی دارند، اما تاکنون وارد نمی ‌ شود.

رهایی از بوی ناخوشایند

وی بااشاره به دیگر قرص ژلاتینی که با استفاده از نانوفناوری به مرحله تولید رسیده، گفت: مقاوم ‌ سازی کپسول ‌ های ژلاتینی نرم حاوی امگا ۳ از دیگر دستاوردهایی است که توانستیم به تولید انبوه برسانیم. کپسول ‌ های معمول امگا 3 پس از بلعیدن در معده باز می ‌ شود و بخارات حاصل از آن موجب می ‌ شود، افراد بوی ناخوشایند ماهی را استشمام کنند. ما با فناوری ‌ هایی که به ‌ کار بردیم، فرآیندی را ایجاد کردیم که به ‌ جای اینکه محصول در معده باز شود، در روده باز شود و در این شرایط مصرف ‌ کننده از بوی ناخوشایند در امان است. در واقع، تمامی مواد موثره که در این کپسول ‌ ها وجود دارد، در دسترس روده قرار داده می ‌ شود.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده نانوپزشکی در دنیا توانسته است، انتظارات میلیون ‌ ها بیمار را برای مراقبت ‌ های بهداشتی بهتر، کارآمدتر و مقرون به ‌ صرفه ‌ تر افزایش دهد و راه ‌ حل ‌ های امیدوارکننده ‌ ای را برای طیف وسیعی از بیماری ‌ ها ارائه دهد؛ فناوری نانو از تشخیص گرفته تا نظارت بر بیماری، انجام جراحی و شیمی ‌ درمانی یا پزشکی احیاکننده، دخل و تصرف کرده و تحول عظیمی را در علم دنیا به ‌ وجود آورده است. باتوجه به اینکه این علم در راستای حل مشکلات ناشی از پوکی استخوان هم امکان ‌ های جدید را در اختیارمان گذاشته است. از یک ‌ سو هم، پوکی استخوان مشکل رایج جمعیت کثیری از هموطنان ‌ مان است. خوب است مسئولان امر نگرش جدی در انبوه ‌ سازی تولیدات دانش ‌ بنیان ‌ ها داشته باشند. براساس آمار، پیش ‌ بینی ‌ های سال ‌ های آینده ثابت می ‌ کنند که اگرچه در حال ‌ حاضر فروش مربوط به نانوپزشکی چندان قابل ‌ ملاحظه نیست،اما رشد بسیار خوبی را در دهه بعدی خواهد داشت. نمودار زیر نشان می ‌ دهد در سال ‌ های اخیر مواد شیمیایی بیشترین آمار فروش را به خود اختصاص داده ‌ اند، اما میزان رشد فروش آن در سال ‌ های بعد کمابیش ثابت و از سال ۲۰۱۱ به بعد میزان فروش محصولات پزشکی و دارویی از موارد دیگر بیشتر خواهد شد. اطلاعات این دسته از داده ‌ ها نشان ‌ دهنده اهمیت آینده نانوپزشکی در مقایسه با بقیه حوزه ‌ ها است و البته کسب بازار آینده نانوپزشکی تلاش زیاد و برنامه ‌ ریزی دقیقی را می ‌ طلبد.